اگر می‌خواهید زنده بمانید، مسواک بزنید!

دندان‌ها یکی از مهم‌ترین ابزارهای تغذیه‌ای در انسان و دیگر موجودات هستند. اهمیت به دندان برای اغلب ما تعریفی دارد که حالا با توجه به پژوهش‌های اخیر باید تعاریفی سنتی را تغییر دهیم.

باید از نگاه سنتی نسبت به مراقبت از دندان و دهان کمی فاصله گرفت، البته فاصله به معنای پیشرفت مدنظر است. تردیدی نیست اگر بگوییم که اکثر ما پر کردن دندان و مراقبت از لثه‌ها را نمونه‌ی بارز مراقبت از دهان و دندان می‌دانیم. این در حالی است که مراقبت‌های پیش از خراب شدن دندان بسیار مهم‌تر هستند. طبق آخرین پژوهش‌های انجام شده، خرابی دندان می‌تواند با دیابت، بیماری‌های قلبی و همچنین سرطان در ارتباط باشد.

اکثر ما قبل از خواب مسواک می‌زنیم، اما همه چیز از صبح شروع می‌شود. وقتی که از خواب بیدار می‌شویم و احتمالا صبحانه‌ای هم میل می‌کنیم. سپس لباس‌ها را پوشیده و به سمت محل کار می‌رویم. دسته‌ای از ما که به وجهه ظاهری خودمان اهمیت می‌دهیم قبل از بیرون آمدن از خانه مسواک می‌زنیم. برخی لبخند زیبا را یکی از نشانه‌های شخصیتی خود تلقی می‌کنند و برخی دیگر نیز برای جلوگیری از بوی بدن دهان و همچنین پوسیدگی مسواک می‌زنند.

حداقل دو بار مسواک در روز توصیه شده که البته برخی فقط یک‌بار مسواک می‌زنند و عده‌ای همان یک بار را هم فراموش می‌کنند! نتیجه نیز مشخص است: دندان‌درد و مراجعه به دندان‌پزشک و صرف هزینه‌های فراوان. البته برخی چند روز درد آن را تحمل می‌کنند و در نهایت نیز تسلیم می‌شوند. اما سوال اینجا است که دندان چه ارتباطی با دیابت، بیماری‌های قلبی و همچنین سرطان دارد؟

ارتباط دندان با دیابت، بیماری‌های قلبی و سرطان

این ایده که باکتری یا مواد شیمیایی ترشح شده توسط سلول‌های دستگاه ایمنی در لثه می‌توانند وارد جریان خونی شوند و بر رفتار بافت‌ها و یا اندام‌های دیگر تاثیر بگذارند، ارتباط دهان و بدن نامیده می‌شود. فرانچسکو دایوتو، مدرس موسسه دندان‌سازی ایستمن در لندن می‌گوید: «دهان از بقیه بدن جدا نیست. البته الان هنوز زود است که بگوییم بیماری لثوی با بیماری‌های جدی بدن ارتباطی دارند، اما مردم نباید نقش آن را دست‌کم بگیرند.»

ارتباط دهان و بدن چیز جدیدی نیست. در واقع بقراط هم به موردی اشاره کرده بود که آماس مفاصل با کشیدن یک دندان از بین رفت. یک پزشک انگلیسی به نام ویلیام هانتر نیز در سال 1900 میلادی ادعا کرد که «عفونت موضعیِ» دندان و لثه خود عامل یک بیماری دیگر در جایی دیگر از بدن خواهد شد. به همین دلیل بود که مردم تا سال‌ها پس از آن در صورت مشاهده هرگونه خرابی به سرعت دندان خود را می‌کشیدند. این رویه تا سال 1968 میلادی ادامه داشت تا اینکه نخستین مطالعه سلامت دندان بزرگسالان در بریتانیا انجام شد. آن مطالعه نشان داد که حدود سه چهارم افراد بالای 55 سال هیچ یک از دندان‌های طبیعی خود را نداشتند.

در دهه اخیر نیز چندین پژوهش به رابطه سلامت دهان و دندان با دیابت نوع 2، بیماری‌های قلبی و همچنین سرطان پرداختند. محتمل‌ترین توضیح التهاب است؛ شدت دردِ دندان‌درد تقریبا اندازه شدت درد کوبیدن شدن انگشتان پا و یا ورود یک تکه چوب آلوده به پایتان است، با این تفاوت که درد آن‌ها لحظه‌ای و دردِ ناشی از دندان‌درد ممتد است. چنین دردهای مزمنی می‌تواند به ساختار سلولی و DNA آن آسیب وارد کنند. پروفسور فرانسیس هیوز، استاد کالج کینگز لندن می‌گوید: «به نظر می‌رسد التهاب با بیماری‌های دیگری در ارتباط است و ما در نگاه سنتی به آن توجهی نمی‌کنیم.»

التهاب از کجا می‌آید؟

،یکی از اصلی‌ترین دلایل مسواک زدن، از بین بردن پُژَک (پلاک) دندان (Dental Plaque) است. پُژَک دندان لایه‌ای از باکتری‌ها است که در سطوح داخل دهان رشد کرده و به صورت لایه‌ای سفیدرنگ یا زرد کمرنگ بر روی دندان‌ها دیده می‌شوند. وجود پژک به چند دلیل خوب نیست: اولی اینکه باکتری موجود در پژک اسیدی را تولید می‌کند که مینای دندان را از بین برده و موجب پوسیدگی می‌شود. غیر از آن، انواع دیگر باکتری در پژک وجود دارد که موجب التهاب در نواحی مجاور آن دندان می‌شوند. هیوز می‌گوید: «باکتریِ عامل بیماری‌های لثوی در عمق محل نفوذ می‌کند، جایی که در آن اکسیژن وجود ندارد. بنابراین هرچه ضخامت پژک دندان‌های شما بیشتر باشد، آن باکتری‌ها بیشتر از آن استقبال می‌کنند.»

بیماری‌های لثوی در مراحل ابتدایی خود به صورت «ورم لثه» ظاهر می‌شود و ممکن است هنگام مسواک زدن خونریزی کند. اگر آن درمان نشود به شکل پیوره یا پیرادندان‌آماس (Periodontitis) یا همان بیماری بافت‌های اطراف دندان درمی‌آید. شاید بتوان قوی‌ترین ارتباط دهان و بدن را در بیماری‌های قلبی‌‏- عروقی‌ جستجو کرد. دایوتو در سال 2007 پژوهشی را انجام داد که نشان داد تمیز کردن عمقی دندان‌ها و لثه‌ها با استفاده از بی‌حسی موضعی موجب می‌شود تا سرخرگ‌های شخص شش ماه بعد ارتجاعی‌تر و سالم‌تر باشند.

در همین رابطه نیز انجمن قلب آمریکا در سال 2012 پژوهشی را منتشر کرد که نشان می‌داد بیماری پریودنتال با تصلُبِ شَرایین (Atherosclerosis) یا همان سختی رگ‌ها در ارتباط است. البته با توجه به وجود چنین شواهدی، هنوز نمی‌توان با اطمینان گفت که بیماری لثوی مستقیما در ارتباط است. در مطالعه دیگر که به تازگی چاپ شده مشخص شد بین التهاب و دیابت نوع 2 نیز رابطه‌ای وجود دارد. این پژوهش نشان داد که در پروسه‌های بیماری‌های لثوی و درمان آن، قدرت کنترل گلوکز خون فرد کاهش می‌یابد و همین مسئله می‌تواند زمینه‌ساز دیابت نوع 2 باشد.

ارتباط بین بیماری‌های لثوی و سرطان کمی محتاطانه‌تر بررسی شده است. هیوز می‌گوید: «منطقی است، اما مکانیسم آن کاملا مشخص نیست.» التهاب مزمن خود می‌تواند یکی از عوامل باشد، زیرا امکان جهش‌های منجر به سرطان را ممکن می‌سازد. در پژوهشی نشان داده شد که در بیماری‌های لثوی، باکتریِ Fusobacterium nucleatum نقش دارد که موجب تضعیف دستگاه ایمنی در شناسایی و نابودی سلول‌های سرطانی می‌شود.

راه‌حل چیست؟

برخی از کارشناسان می‌گویند که روزی دو بار مسواک همراه با مراجعه منظم به دندان‌پزشک بهترین راه سلامت دهان و دندان است. کارشناسان گروه بهداشتی کوکراین معتقدند که مسواک‌های برقی نسبت به مسواک‌های سنتی بهتر هستند. آن‌ها همچنین می‌گویند خمیردندان‌هایی را انتخاب کنید که حاوی فلوراید و عامل ضد باکتری تری‌کلوسان باشند.(سلامت نیوز)