از ضرب‌دیدگی تا شکستگی

بد نیست بدانید تشخیص آسیب‌های وارد شده به مفصل و استخوان و عضلات که تحت عنوان شکستگی، ضرب‌دیدگی، دررفتگی، کوفتگی، رگ‌ به‌ رگ‌ شدن و... آنها را می‌شناسیم اصلا ساده نیست و نیاز به نظر پزشک دارد و نمی‌توانیم با یک نگاه ظاهری متوجه شویم که چه اتفاقی افتاده است.

دکتر مرتضی سلیمی، فیزیوتراپیست در گفت‌وگو با جام‌جم می‌گوید: دررفتگی همان خارج شدن سر استخوان از حفره مفصلی است که می‌تواند با پارگی و آسیب به رباط‌های نگهدارنده اطراف مفصل همراه باشد. دررفتگی معمولا در مفاصل لگن، قوزک، شانه، انگشتان و آرنج شایع‌ است و علائمی شبیه شکستگی دارد به طوری که در محل مفصل، بدشکلی هم دیده می‌شود. بهترین اقدام هنگام بروز دررفتگی مراجعه به یک متخصص ارتوپد است تا بدون آسیب به مفصل، استخوان در رفته را جا بیندازد. اگر جاانداختن مفصل در‌رفته بخوبی صورت بگیرد و در دوران نقاهت فشاری به مفصل وارد نشود پس از گذراندن یک تا دو هفته مفصل دررفته به حالت اولیه خود برمی‌گردد و جای نگرانی نیست.

دررفتگی را با پیچ‌خوردگی اشتباه نگیرید

به گفته دکتر سلیمی، برخلاف دررفتگی که به دلیل فشار بیش از حد روی مفصل ایجاد می‌شود، پیچ‌خوردگی معمولا آسیبی ورزشی است که بر اثر چرخش یا کشش ناگهانی و بیش از حد معمول عضو در سطح مفصل ایجاد شده و باعث کشیدگی یا پارگی رباط یا لیگامان‌های محافظ مفصل می‌شود. بد نیست بدانید در ورزش‌هایی مثل فوتبال، بسکتبال، دو، تنیس، ژیمناستیک و... بیشتر مفاصل پا در معرض پیچ‌خوردگی قرار می‌گیرند. علائم پیچ‌خوردگی تقریبا شبیه شکستگی است، اما نشانه‌های دیگری هم می‌تواند داشته باشد. به عنوان مثال، احساس گرما و تغییر رنگ پوست در ناحیه آسیب دیده از دیگر علامت‌هاست چون بافت‌ها و مویرگ‌ها به دلیل پارگی دچار خونریزی می‌شود. همچنین تکان‌دادن مفصل آسیب‌دیده درد را تشدید می‌کند. نباید فراموش کنید هر چه اقدامات درمانی پیچ‌خوردگی سریع‌تر شروع شود، شانس پیشگیری از درد مزمن و مشکلات مفصلی بیشتر خواهد بود که این اقدامات شامل استراحت، استفاده از کمپرس یخ و بانداژ کردن عضو آسیب‌دیده از سوی پزشک است. همچنین عضوی که دچار پیچ‌خوردگی شده است باید بعد از بانداژ بالاتر از سطح قلب قرار بگیرد. معمولا با رعایت این نکات مشکل در عرض چند روز حل می‌شود؛ مگر در موارد خاص که پیچ‌خوردگی آسیب‌های دیگری را به همراه داشته باشد و بیمار به جراحی و فیزیوتراپی نیاز پیدا کند.

رگ به رگ شدن؟

به گفته دکتر سلیمی، خیلی‌ها فکر می‌کنند رگ به رگ شدن همان پیچ‌‌خوردگی است در حالی که این آسیب‌ها کاملا با هم متفاوت است و تنها نقطه مشترکشان این است که تقریبا هر دو در گروه آسیب‌های ورزشی قرار می‌گیرد.

رگ به رگ شدن نوعی کشیدگی عضله یا همان ماهیچه است و زمانی روی می‌دهد که یک عضله بیش از محدوده طبیعی کشیده شده و رشته‌های عضلانی دچار پارگی شود. صدای پاره شدن عضله در زمان ورود ضربه، سفتی عضله درد تیرکشنده و بسیار شدید به ویژه هنگام لمس ناحیه آسیب دیده و ایجاد حفره یا برآمدگی در محل درد از جمله مهم‌ترین علائم رگ به رگ شدن است. باید بدانید مهم‌ترین راهکار درمانی استفاده از کمپرس یخ و قرار دادن عضو آسیب‌دیده بالاتر از سطح قلب است و بیمار به چند روز زمان نیاز دارد تا علائم برطرف شود.

روش‌های درمان ضرب‌دیدگی

وارد شدن ضربه به هر یک از بافت‌های نرم اعضای بدن که به دنبال آن پارگی مویرگ‌ها و تجمع خون یا به اصطلاح کبودی زیر پوست ایجاد شود، ضرب‌دیدگی نامیده می‌شود که معمولا با علائمی مثل درد، تورم و کبودی همراه است. به گفته دکتر سلیمی، بهترین اقدام برای درمان این آسیب قراردادن کمپرس یخ یا آب سرد روی ناحیه صدمه دیده است که باعث تسکین درد و تورم می‌شود.

شکستگی

به گفته دکتر سلیمی، شکستگی یا ترک‌خوردگی بر اثر از بین رفتن تداوم و پیوستگی استخوان‌های بدن ایجاد می‌شود و دو شکل متفاوت دارد؛ نوع اول شکستگی‌های باز که در آن پس از شکستگی، پوست بدن پاره می‌شود و متاسفانه احتمال وجود زخم، خونریزی و عفونت هم وجود دارد و نوع دوم شکستگی‌های بسته که در آن هیچ نشانه‌ای از بریدگی، پارگی و... روی پوست نیست. از طرفی در بیشتر شکستگی‌ها علائمی مثل تورم عضو (بلافاصله بعد از وقوع شکستگی رخ می‌دهد)، تغییر رنگ ناحیه آسیب‌دیده، درد شدید، از کار افتادن عضو آسیب‌دیده و... مشاهده می‌شود. حتی در شکستگی‌های شدید لبه‌های تیز استخوان شکسته شده باعث بریده شدن قسمتی از اندام و رگ‌ها شده و خونریزی را به همراه دارد.

نکته بسیار مهمی که در شکستگی‌ها باید به آن توجه کنیم تغییر شکل عضو شکسته است طوری که باعث کوتاه شدن و گاهی زاویه‌دار شدن استخوان بخش آسیب‌دیده می‌شود. این در حالی است که این تغییر شکل در ترک‌خوردگی یا موبرداشتن استخوان قابل رویت نیست و اندام آسیب دیده را باید با اندام سالم طرف دیگر مقایسه کرد. همچنین تغییر رنگ عضو شکسته شده معمولا دیرترین علامتی است که حدود یک ساعت پس از شکسته شدن استخوان ظاهر می‌شود و با رنگ پریدگی یا کبودی در محل شکستگی همراه است.

هنگامی که برای تشخیص شکستگی به پزشک مراجعه می‌کنید، متخصص برای اطمینان شما را به رادیولوژی ارجاع می‌دهد تا از عضو شکسته عکس بگیرید و سپس بر اساس نتیجه آن تصمیم به گچ گرفتن عضو یا جراحی آن می‌گیرد. البته با توجه به گچ‌های جدیدی که در داروخانه‌ها و بیشتر مراکز درمانی عرضه می‌شود، دیگر نگرانی سنگینی گچ‌های قدیم را هم نخواهید داشت. تا پیش از مراجعه به دکتر هم باید مراقب باشید و عضو شکسته‌شده را حرکت ندهید، چون می‌تواند به آسیب‌های بیشتر منجر شود و طول درمان ـ که در شرایط معمول شش تا هشت هفته است ـ به واسطه نیاز به جراحی افزایش یابد.

بعد از باز کردن گچ و اطمینان از جوش خوردن استخوان، پزشک استفاده از محافظ‌های طبی مثل مچ‌بند، انجام نرمش‌های تقویت‌کننده، ماساژ عضو آسیب‌دیده با آب نمک ولرم و... را به مدت چهار تا شش هفته توصیه می‌کند. در مواردی هم که نیاز به جراحی وجود داشته باشد، ممکن است استخوان‌های مصنوعی یا پلاتین مورد استفاده قرار بگیرد.

توصیه‌های طلایی

خیلی‌ها بعد از این‌که بر اثر یک سانحه دچار آسیب می‌شوند توجه چندانی به آن ندارند و حتی به پزشک هم مراجعه نمی‌کنند، چون براین باورند با کمی استراحت، کمپرس یخ، بستن عضو آسیب دیده با باندهای کشی موجود در داروخانه‌ها و حتی استفاده از درمان‌های خانگی توصیه‌شده از سوی قدیمی‌ترها مثلا ماساژ و بستن محل آسیب بازرده تخم مرغ و زردچوبه و... مشکل حل خواهد شد، اما به گفته دکتر سلیمی گاهی اوقات این باور اشتباه به آسیب‌های جدی استخوان، مفصل یا عضله منجر می‌شود و فرد تا مدت‌ها با صدمه وارده دست و پنجه نرم می‌کند در حالی که اگر هنگام بروز آسیب به پزشک مراجعه می‌کرد و تحت درمان قرار می‌گرفت دچار عوارض ناشی از آن نمی‌شد. مثلا بسیاری از افراد که دچار آسیب مچ دست یا پا می‌شوند احتمال شکستگی را ناچیز می‌دانند و چند روز بعد از اقدامات خودسرانه و بهبود نیافتن و بدتر شدن وضعیت‌ خود به پزشک مراجعه می‌کنند که کار از کار گذشته و یک شکستگی ساده که با گچ گرفتن درمان می‌شد نیاز به جراحی و جلسات متعدد فیزیوتراپی دارد. پس توصیه می‌کنیم در صورت بروز کوچک ترین آسیب به مراکز درمانی مراجعه کنید تا دچار دردسر نشوید و سلامت‌تان به دلیل سهل‌انگاری‌های بی‌مورد به خطر نیفتد.

پریسا اصولی ‌/‌ جام‌جم