شاید خود ما هم کمی شلخته و نامنظم هستیم و خبر نداریم! برای اینکه بدانید شلختگی چیست، چرا به وجود میآید و برای خلاص شدن از آن باید چه کرد، این گزارش را تا انتها بخوانید.
شلختگی تقریبا مساوی است با بینظمی، البته با درجه شدت بیشتر. این اختلال رفتاری اتفاقا در جامعه ما بسیار شایع است و جالب است که بدانید درصد قابل توجهی از مراجعان دکتر پرویز رزاقی، روانشناس و عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس، افراد شلختهای هستند که برای درمان بینظمیشان به علم روانشناسی متوسل میشوند: «آنها معمولا همراه یکی از اعضای خانوادهشان به من مراجعه میکنند.
خودشان به هیچ وجه با شلختگیشان مشکلی ندارند و فکر میکنند این رفتار طبیعی است ولی اغلب به خاطر مشکلاتی که در خانه برایشان به وجود میآید، کمکم قبول میکنند که شلختهاند و تصمیم به درمان میگیرند. به عنوان نمونه همین چند وقت پیش، آقایی همراه همسرش به من مراجعه کرد که یکی از صاحب منصبان نظامی بود ولی خانمش از شلختگی او به شدت رنج میبرد؛ به طوری که مجبور بود روزانه به اندازه ۲ تا مشت کاغذ خرده و دستمال کاغذی کثیف از جیبهای او بیرون بکشد و دور بریزد و کیف دستیاش را تمیز کند. علاوه بر آن، این آقا اصلا به نظافت شخصیاش نمیرسید، حمام و اصلاح نمیکرد و همین رفتار روی زندگی زناشوییشان تاثیر منفی گذاشته بود؛ به طوری که این خانم دیگر رغبتی به نزدیکی با همسرش نداشت. ولی خوشبختانه با انجام تمریناتی مشکلشان کاملا حل و شلختگی آقا هم درمان شد.».
شلختگی انواع و اقسام دارد که برمی گردد به ویژگیهای شخصیتی و خلقی فرد یا به الگویی که در آموزش شلختگی به او نقش داشته است. به عنوان نمونه بعضیها ظاهرشان مرتب و آراسته است ولی اتاقشان به هم ریخته و نامنظم. دکتر رزاقی درباره این افراد میگوید: «گاهی نقشهای اجتماعی میتواند افراد شلخته را مجبور به رعایت بعضی چیزها کند. ».
به عنوان نمونه فرد استاد دانشگاه است و ناچار است با ظاهر آراسته در محیط کارش ظاهر شود ولی وقتی وارد دنیای فردی خودش یعنی خانه میشود، باز خود واقعیاش بروز میکند و رفتارهای شلخته وارش را ادامه میدهد. گاهی هم بعضیها برای جلب توجه و تایید گرفتن از گروه، پوشش خاصی را انتخاب میکنند چون میدانند اگر نامرتب باشند گروه آنها را تایید نمیکند بنابراین مجبورند با خودشان بجنگند و آراستگی ظاهر را رعایت کنند اما این آراستگی آنقدر درونی نشده که به زندگی شخصی و خانه آنها هم بسط داده شود.
از طرف دیگر شدت و ضعف شلختگی یک فرد، بستگی دارد به میزان تحمل خانواده و اطرافیانش: «به عنوان نمونه برای یک خانواده ریخت و پاش اتاق یا آشپزخانه در حد یکی، دو روز قابل تحمل است ولی بیش از این مدت، معنی شلختگی میدهد یا برای یک خانواده دیگر مرتب نبودن ظاهر و لباس، عادی است در حالی که برای خانواده دیگری این یک فاجعه محسوب میشود.» این موضوع یعنی شلختگی نسبی است و همین تفاوت تعریف خانوادهها از نظم و بینظمی، باعث میشود که بعضی از افراد تازه بعد از ازدواج از طرف همسرشان شلخته خطاب شوند چون قبلا رفتارشان مورد تایید خانواده بوده و به آن عادت کردهاند ولی همسرشان این رفتار را شلختگی میداند.
«مشاهدات کلینیکی نشان داده که افراد شلخته حتما در خانواده خودشان یک فرد شلخته داشتهاند. به عنوان نمونه خاله یا عمویی شلخته بوده ولی بچه با او تماس چندانی نداشته که رفتارش را از طریق یادگیری کسب کند؛ پس شلختگی میتواند ارثی باشد هرچند که هنوز ژن مخصوصی برایش یافته نشده است. یکی دیگر از دلایل شلختگی میتواند مشاهده باشد؛ یعنی به عنوان نمونه پدر شلخته است و کودک رفتارهای او را مشاهده میکند و از آنجا که بیشتر انسانها متمایل به راحت طلبیاند، کودک ترجیح میدهد از پدرش الگوبرداری کند تا از مادرش که منظمتر است، بنابراین مسواک نمیزند، لباسهایش را جمع نمیکند و... یادگیری هم یکی دیگر از عوامل موثر است یعنی رفتار شلختگی بر اثر تکرار اتفاق میافتد. به عنوان نمونه بچه از اول لباسهایش را میریزد و جمع نمیکند و کسی هم به او چیزی نمیگوید. همین رفتار به تدریج تبدیل به عادت میشود.» اما به وجود آمدن رفتار شلختگی علتهای دیگری هم میتواند داشته باشد.
گاهی اوقات فرزندان خانوادههای منظم و سختگیر هم شلخته میشوند. دکتر رزاقی اسم این نوع بینظمی را شلختگی وارونه میگذارد. در بعضی خانوادهها تحکم و زورگویی پدر و مادر برای رعایت نظم و تکرار پیامهای کلامی متوالی فرد را وادار به مقاومت میکند و در او نوعی شلختگی به وجود میآورد. در بعضی از موارد هم فرد از ابتدا شلخته نیست ولی به خاطر شرایط خاصی دچار این رفتار میشود. بعضیها در بحران بلوغ به دلیل میل به استقلال در مقابل نظمی که خانواده روی آن تاکید دارد مقاومت میکنند. به عنوان نمونه نوجوان نمیگذارد مادرش اتاقش را منظم کند و میگوید این طور راحتتر است. سپس این رفتار به شکل عادت در میآید و فرد در باقی زندگیاش شلخته میشود.
شاید برایتان این سوال به وجود آمده باشد که مردان شلخته ترند یا زنان: «البته آقایان!» این پاسخ دکتر رزاقی به این سوال است. شلختگی میتواند عواقب اجتماعی و شخصی زیادی به دنبال داشته باشد: «وقتی دامنه شلختگی به روابط اجتماعی کشیده شود میتواند تاثیرات مخربی روی شغل و ارتباطات شخص بگذارد. به عنوان نمونه بوی عرق بدن یا بوی بد دهان فردی که به نظافت شخصیاش اهمیتی نمیدهد باعث دوری افراد از او و کاهش روابط اجتماعیاش میشود. ».
ضمن اینکه شلختگی و بینظمی در محیط کار میتواند تحقیر و تمسخر از سوی همکاران را به دنبال داشته باشد و همچنین باعث عدم اعتماد مافوق به فرد نامنظمی میشود که کارهایش را به موقع انجام نمیدهد. این عدم اعتماد اعتبار حرفهای فرد را زیر سوال میبرد و در نتیجه در پستهای مهم و کلیدی از این افراد استفاده نمیشود و همین موجب کاهش اعتماد به نفس آنها خواهد شد. در زندگی شخصی هم اگر شخص همسر صبوری داشته باشد که ریخت و پاش و بینظمیاش را تحمل کند مشکلی پیش نمیآید ولی اگر معیارهای نظم برای همسرش متفاوت باشد زندگی آنها توأم با تنش، دعوا، تحقیر و سرزنش خواهد بود.
ضمن اینکه به دلیل عدم رعایت نظافت شخصی در روابط زناشویی آنها هم معمولا مشکلاتی پیش میآید و میل همسر به برقراری رابطه کاهش پیدا میکند. این سردی جنسی بتدریج از دفعات برقراری رابطه زناشویی میکاهد یا باعث شکل گیری روابط عاری از شور و شوق و از سر اکراه خواهد شد. دکتر رزاقی نسبت به درمان شلختگی از طریق روانشناسی و مشاوره بسیار خوشبین است و معتقد است هر فرد شلختهای صرف نظر از شدت و ضعف شلختگیاش میتواند برای درمان مشکلش اقدام کند و با انجام یک سری تمرینات نتیجه بگیرد.
انواع شلختگی
بینظمی شما نشان دهنده شخصیت شماست. لازم نیست حتماً خانم خانه دار باشید تا شلختگی آزارتان دهد، بینظمی خانه و اتاق شما نشان دهنده بینظمی موجود در فکر شماست. برای درک بهتر این عبارت، دیوید اچ فریمن – یکی از نویسندگان کتاب «بینظمی عالی» افراد بینظم را به چند دسته تقسیم میکند:
۱. توده درست کنها: افرادی هستند که میتوانند منظم باشند زیرا میدانندباید وسایل مهمتر را بالای کوهی که از وسایل به هم ریخته خود ساختهاند، قرار دهند. این افراد عموما فعال، درک کننده و بسیار ریلَکس هستند.
۲. چِپانَندهها: افرادی که اصولا همه وسایل را داخل کمد و کشو میچپانند، اغلب درون گرا واز نظر احساسی پیچیده هستند. در ظاهر شاید آنها بسیار خونسرد و رک به نظر برسند اما درون آنها غوغایی برپاست.
۳. ریخت و پاش کنندهها: افرادی که هر چیزی را در هر جایی که میخواهند رها میکنند و میاندازند، اصولا آدمهای فراموشکار و دور از دسترسی هستند. آنها اهمیتی نمیدهند که دیگران بتوانند از میان این همه به هم ریختگی وسایل مورد نیاز خود را پیدا کنند.
۴. شلختههای مخفی کار: اینها افرادی هستند که شلخته و بینظمند اما بسیار هم سیاست مدار هستند. آنها وسایل را که ریخته در جایی جمع میکنند که جلوی چشم نیست. یعنی ظاهرا مرتب و واقعا بینظم و شلخته هستند.
۵. بیگ بَنگِرها: افرادی که اجازه میدهند خانه یا اتاقشان چندین روز به هم ریخته و نامرتب باشد و بعد از چند روز همه آن به هم ریختگیها را تمیزمی کنند، اصطلاحاً بیگ بَنگِر نامیده میشوند. این افراد بسیار حساس و در مورد خود بسیار سختگیر هستند. این نوع شلختگی آنها را آزار میدهد و خود را برای این بینظمی مقصر میدانند اما تغییری در خود به وجود نمیآورند و این داستان همیشه تکرار میشود.
آیا همیشه به افرادی که همه کارشان درست است و همه چیز را با هم دارند، غبطه میخورید؟ خوب، اکنون نوبت شماست.
با ۲۰ روش بسیار سادهای که در ادامه برایتان نام بردهایم، میتوانید به خوبی همه چیز را نظم دهید و مرتب کنید. این روشها از ایدههای خلاقانه طراحان و مدرسین طراحی الهام گرفته شدهاند.
۱. جمع کردن خرده ریزها
اگر جای روزنامه و مجله در خانه دارید، از آن به صورت عمودی به عنوان مکانی برای قرار دادن کیسههای فریزر، پلاستیک و فویل آلومینیومی در آشپزخانه استفاده کنید.
۲. حلقه کردن سیمها
لولههای مقوایی داخل دستمال توالت را دور نریزید. آنها را به طور مرتب درون یک جعبه کنار هم بچینید و سیم، کابل و شارژرهای اضافه را به طور مرتب حلقه کنید و درون آنها قرار دهید. به این ترتیب، از در هم پیچیده شدن سیمها جلوگیری خواهید کرد.
۳. افزایش فضای زیر کابینت
دیوارهای داخل کابینت زیر سینک را از دو طرف سوراخ کنید و یک میله بلند همچون رگال داخل کمد دیواری، در سقف آن اضافه کنید. با این کار میتوانید اسپریهای پاک کننده، شیشه شوی و... را از قسمت نازل روی این میله آویزان کنید و به این ترتیب، فضای داخل کابینت باز میشود.
۴. از سیستم تا کردن استفاده کنید
کشوهای دِراوِرها جای چندانی برای جا دادن لباسها ندارند. اگر لباسها را به طور نامرتب در این کشوها و قفسهها قرار دهیم، فضا از آن چیزی که هست هم کمتر خواهد شد. بنابراین، سعی کنید همه لباسها را به طور مرتب تا کنید و از جلو تا عقب کشو با نظم بچینید. به این ترتیب، میتوانید همه آنها را به خوبی ببینید و به راحتی از میانشان یکی را برای پوشیدن انتخاب کنید.
۵. مرتب چیدن سینیها و تخته آشپزخانه
برای مرتب چیدن سینی، تخته آشپزخانه و حتی تابههای تخت میتوانید از قفسههای جداکننده که بیشتر در ادارات و شرکتها استفاده میشوند، کمک بگیرید. هر کدام از سینیها را میتوانید در بخشهای مختلف آن قرار دهید.
۶. استفاده از رخت آویزهای مخصوص روسری
برای مرتب نگه داشتن روسری و مقنعه و جمع بودن آنها درون کمد لباسها، از رخت آویزهای طبقهای مخصوص این کار استفاده کنید. به این ترتیب، علاوه برمرتب شدن کمد، روسریها نیز چروک نمیشوند.
۷. جمع کردن مَلحَفهها درون یک روبالشتی
پس از شستشو و اتو کشی ملحفههای روتختی و روبالشی اگر قرار نیست روی تخت استفاده شوند، آنها را به طور مرتب تا کنید و درون یک روبالِشی جمع کنید. به این ترتیب، هیچ کدام از آنها را گم نخواهید کرد.
۸. ساختن چوب رختی برای کفشها
برای ساختن چوب رختی برای کفشهای خود باید میله پایین چوب رختی لباس را با انبردست قطع کنید، آن را به دو طرف به بیرون یا به طور موازی به داخل خم کنید و آن را به شکل چنگک در آورید. برای دمپایی و صندل باید چنگک های این چوب رختی را به بیرون خم کنید و برای کفشهای معمولی دو بازوی آن رابه طور موازی به طرف داخل خم کنید. با این خلاقیت جالب، میتوانید کفش ها و صندلهایتان را از کمد آویزان کنید.
۹. جمع کردن اسباب بازی داخل سبد
میتوان با سیمهای موجود در انبار خانه سبدی دیواری ساخت و آن را به اندازه قد کودکان، به دیوار نصب کرد و اسباب بازیهای اضافه را داخل این سبد ریخت. با این کار میتوانید بالاخره کف اتاق فرزند خود را ببینید.
۱۰. مرتب کردن زیورآلات
برای نگهداری از زیورآلات، دستبند، النگو و دکمههای سر دست لازم نیست از جعبههای جواهرات استفاده کنید. به راحتی میتوانید با خریدن یک میله چوبی عمودی همچون جای دستمال حولهای آشپزخانه، آنها را داخل این میله قرار دهید تا دسترسی راحتتری نیز داشته باشید.
۱۱. دیدن همه وسایل به طور یکجا
در بازار، قفسههای پارچهای چند طبقه وجود دارد که میتوان از پشت در کمد یا اتاق آویزان کرد. این قفسههای پارچهای، برای قرار دادن وسایلی همچون، باتری، کِلید، چتر، خودکار، عینک و... جای زیاد و مجزایی دارند.
۱۲. جایی برای سنجاق سرها
پیدا کردن سنجاق سر در ته کیف و کوله پشتی کار چندان سادهای نیست. باید همه کیف را بیرون بریزید تا سنجاق سرهای خود را بیابید. برای جلوگیری از این مشکل، میتوانید از قوطی یا جعبه آدامس برای جمع کردن سنجاقها در یکجا استفاده کنید. با این کار دیگر سنجاق سر خود را گم نمیکنید و هنگام نیاز، دسترسی راحتی نیز به آنها خواهید داشت.
۱۳. مرتب کردن داخل اتومبیل
اگر کودک زیر ۶ سال دارید، احتمالا صندلی عقب ماشین پر از اسباب بازی، کتاب و وسایل کودک شماست. برای جلوگیری از این به هم ریختگی میتوانید از ظرفهای پلاستیکی دیواره دار یا سبدهای کوچک پیکنیک برای یکجا کردن این وسایل استفاده کنید. حتی میتوانید وسایل خود همچون عینک آفتابی، دستمال ماشین و... را نیز در آن قرار دهید.
۱۴. نظم بخشیدن به سه راهی برق
برای تشخیص بهتر سیمهای برقی که داخل سه راهی قرار دارند، میتوانید برچسبهای پلاستیکی از داخل سیمها عبور دهید و نام وسیلهای که به آن تعلق دارد را بنویسید. با این خلاقیت ساده، دیگر به اشتباه سیم وسیله ها را به اشتباه از پریز خارج نمیکنید.
۱۵. استفاده بهینه از سبد چهارگوش
هنگام خرید از سوپر مارکِت، وسایل داخل کیسههای پلاستیکی مختلف قرار دارند و قرار دادن آنها روی صندلی اتومبیل این احتمال را دارد تا روی دست انداز یا هنگام پیچ لیز بخورند و کف ماشین بیفتند. میتوان به راحتی با خرید یک سبد چهارگوش یا حتی سبد رختشویی، از این مشکل جلوگیری کرد. با این کار، وسایل را داخل سبد و در صندق عقب قرار میدهید و هیچ چیز جابهجا نمیشود.
۱۶. جلوگیری از مشکلات ناشی از ماشین لباسشویی
برای جلوگیری از مشکلات ناشی از ماشین لباسشویی میتوانید از ماژیک هایوایت برد که به راحتی با دستمال پاک میشوند، استفاده کنید. به این ترتیبکه لباسهایی که نباید با آب گرم شسته شوند، لباسهای رنگی، یا لباس هایی که نباید در دور خشک کن قرار داشته باشند را روی بدنه ماشین لباسشویی بنویسید.
۱۷. کاور کردن دفترچههای راهنمای وسایل
برای همیشه در دست بودن دفترچههای راهنمای وسایل خود، آنها را درون کاور قرار دهید و به پشت دستگاهها بچسبانید.
روزنه