مهارت خودآگاهی

مهارت خودآگاهی به فرد کمک می‌کند، ‌اطلاعات بیشتری در‌باره خویش، خصوصیات، نیازها، خواسته‌ها، اهداف، نقاط ضعف، نقاط قوت، احساسات، ارزش و هویت خود داشته باشد. افرادی که خودآگاهی دارند، برای خود ارزش قائل هستند و از زندگی خود رضایت دارند. آنها از ارزش‌ها و اعتقاداتشان آگاهی کامل دارند و به آنها پایبند هستند ودر مقابل مشکلات، انعطاف‌پذیر هستند. در زندگی هدف دارند و برای رسیدن به آن تلاش می‌کنند. عزت‌نفس آنها بالاست و با دیگران همکاری می‌کنند و در انجام کارهای خود از افراد آگاه مشورت می‌‌گیرند.

افرادی که خودآگاهی‌شان ضعیف است، با اختلالاتی روبه‌رو می‌شوند مانند افسردگی،اضطراب، استرس، احساس حقارت و خودکم بینی، اعتماد به‌نفس پایین، مشکلات ارتباط بین فردی و اجتماعی، احساس تنهایی و انزوا،‌ سوء‌مصرف مواد و... .

انواع خودآگاهی نیزعبارتند از:

ـ خود ظاهری: تصویری است که هر کس از ظاهر خود (چاقی، لاغری، قد و...) دارد.

ـ خود جنسی: برداشتی است که هر کس از هویت جنسی (مرد یا زن بودن) و تمایلات جنسی خود دارد.

ـ خود اجتماعی: تصویری است که فرد از جایگاه اجتماعی خود در گروه‌ها‌، نقش‌های اجتماعی و ارتباط با دیگران دارد.

ـ‌ خود معنوی: تصویری است که فرد از اعتقادات و عقاید خود دارد.

ـ خود تاریک: جنبه خاصی از خود است که دربرگیرنده اسرار فرد است و تمایل ندارد فاش شود.

ـ خود ایده‌آل: خود ایده‌آل شخصیتی است که فرد دوست دارد باشد و برای رسیدن به آن تلاش می‌کند.

ـ خود واقعی: درونی‌ترین بخش وجود فرد است که آن را به‌خوبی می‌شناسد و ممکن است آن را از دیگران پنهان کند.

هر چه فاصله خود واقعی و خود آرمانی یعنی آنچه هستید با آنچه می‌خواهید باشید، بیشتر باشد، اعتماد به‌نفس کمتری خواهید داشت و نهایتا دچار اختلالات اضطرابی بیمارگون خواهید شد. بنابراین برای اجتناب از اختلالات روانشناختی باید خودآگاهی را تقویت کنید.

برای کسب این مهارت لازم است، در شرایط آرام قرار بگیرید. فهرستی از نکات مثبت (قوت) و منفی (ضعف) خود تهیه کنید. (همچنین از نزدیکان خود بخواهید ویژگی‌های شما را ارزیابی کنند و نظرشان را به عنوان فرد بیرونی ارائه دهند.)

فهرست اهداف کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت خود را یادداشت کنید.

فهرست خواسته‌ها و آرزوهای خود را یادداشت کنید.

با موانع خودآگاهی آشنا شوید. (غرور، کمال‌طلبی، انتقادپذیر نبودن، منفی‌اندیشی و پرتوقع بودن)

ویژگی‌های مثبت خود را برجسته کنید و برای برطرف کردن نکات منفی خود برنامه‌ریزی کنید. برای اهداف خود از الگوهای گام به گام استفاده کنید و از عجول بودن بپرهیزید.

دکتر مهرنوش دارینی

‌ روان‌شناس و مشاور