عیادت‌هایی که بیمار را مریض‌تر می‌کند!

تازه این اول ماجراست. عیادت‌کننده بعدی هم از راه می‌رسد و او هم همین سناریو را تکرار می‌کند.

حالا فرض کنید اگر بیماری در روز فقط پنج نفر شبیه این عیادت‌کننده‌ها داشته باشد تا پایان آن روز به احتمال زیاد بیمارتر از قبل می‌شود. این قبیل عیادت‌کننده‌ها شاید حتی به ذهنشان هم خطور نکند که با این کارشان، بیمار را اذیت می‌کنند و احتمالا پیش خودشان فکر می‌کنند در حق بیمار، لطف کرده‌اند.

در این موارد، معمولا بیمار هم به خاطر حجب و حیایی که از دوست و فامیل و آشنا دارد، از این عیادت‌های کلافه‌کننده شکایتی نمی‌کند و اعتراضش را به گوش عیادت‌کننده‌ها نمی‌رساند.درست است که نیت همه عیادت‌کننده‌ها خیر است و هر کسی بنا به احترام به بیمار یا وظیفه‌ای که برای خودش قائل است، به عیادت بیمار می‌رود، اما ناآگاهی از نحوه اصولی عیادت بیمار و جا نیفتادن فرهنگ عیادت از مریض باعث شده کارکردهای موثر و مثبت سرزدن به مریض کمرنگ شود.

لطفا کمپوت نخرید

اولین اشتباهی که خیلی‌ از ما مرتکب می‌شویم این است که تا می‌خواهیم به بیماری سر بزنیم، اولین چیزی که به ذهنمان می‌رسد، خریدن کمپوت برای بیمار است.

کارشناسان تغذیه و متخصصان علم پزشکی بارها اعلام کرده‌اند انواع کمپوت‌ها با وجود قند فراوانی که دارد، خوراکی مناسبی برای عیادت از بیمار نیست.

میوه پخته‌شده‌ای که داخل کمپوت ریخته می‌شود، اصلا فواید و مزایای میوه خام را ندارد. حتی کمپوت‌ها بیشتر از آن که برای بیمار فایده داشته باشد، برای خیلی از بیماران مضر است.

به جای خرید کمپوت می‌توانیم میوه خام یا خشکبار بخریم، اما خرید کمپوت که آن را یک شربت قندی مضر می‌دانند یا خرید گل طبیعی که می‌تواند برای بیمار ایجاد حساسیت کند، لطف به بیمار نیست. برای خرید آبمیوه هم باید دقت کنیم که آبمیوه‌های طبیعی بخریم که در آن انواع و اقسام مواد نگهدارنده و شیمیایی وجود نداشته باشد.

ملاقات‌ها را کوتاه‌تر کنید

اگر بیمار بستری در بیمارستان یا بیماری که از بیمارستان ترخیص شده است، تمام وقتش صرف احوالپرسی و صحبت با عیادت‌کننده‌ها شود، آن وقت کی باید استراحت کند؟

دکتر حبیب‌الله مختاری، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان هم در گفت‌وگو با جام‌جم می‌گوید: هم در فرهنگ ملی و هم در فرهنگ دینی ما به عیادت از بیمار بسیار تاکید شده است. از نظر علمی هم عیادت کردن می‌تواند روحیه بیمار را ارتقا ببخشد. این سنت پسندیده باعث می‌شود فرآیند درمان بیمار با سرعت و کیفیت بالاتری ادامه پیدا کند، اما مهم‌ترین نکته این است که این ملاقات‌ها باید کوتاه، اثربخش و امیدوارکننده باشد.

به گفته مختاری، دوران نقاهت بیمار زمان حیاتی است که باید او استراحت کند تا سلامتش را به دست آورد، اما در ملاقات‌های طولانی، این فرصت بازسازی از دست می‌رود و روند درمان هم کند می‌شود.

از طرف دیگر نباید از یادمان برود گذر زمان برای بیمار و عیادت‌کننده مثل هم نیست. یعنی شاید ما تا چند ساعت در کنار بیمار هم احساس خستگی نکنیم، ولی بیمار به دلیل ضعف جسمی و خستگی که دارد، نمی‌تواند پا به پای ما انرژی بگذارد و اذیت نشود.

حریم بیمار را حفظ کنید

روحیه و اخلاق همه بیماران مثل هم نیست. شاید عده‌ای از بیماران، بدون آن که کسی از آنها بپرسد، خودشان از سیر تا پیاز بیماری‌شان را تعریف کنند و از گفتن جزئیات بیماری‌شان ابا نداشته باشند، اما خیلی از بیماران هم با این مساله مشکل دارند و معمولا این تیپ از بیماران دوست ندارند درباره جزئیات بیماری‌شان با کسی حرف بزنند.

تجسس در جزئیات و تلاش برای دانستن ریشه‌های بیماری، شکستن حریم بیمار است؛ حریم خصوصی‌ای که شاید او دوست نداشته باشد درباره آن صحبت کند، اما سوال‌های پی در پی و مسلسل‌وار بعضی عیادت‌کننده‌ها باعث می‌شود بیمار از ماهیت عیادت هم زده شود.

مختاری به مشکل فرهنگی دیگری هم اشاره می‌کند و می‌گوید: بعضی عیادت‌کننده‌ها حتی به تجسس درباره جزئیات بیماری هم بسنده نمی‌کنند، بلکه گاهی به بیمار هم راه‌حل درمانی ارائه می‌دهند و داروهای سنتی و شیمیایی مختلفی را به بیمار توصیه می‌کنند.

یعنی بعضی عیادت‌کننده‌ها همزمان نقش پزشک را هم به دوش می‌کشند و بدون داشتن علم پزشکی در روند درمان بیمار دخالت می‌کنند.

حتی مختاری اشاره می‌کند گاهی بعضی عیادت‌کننده‌ها، بیمار را به طور کل از یک روند درمانی ناامید کرده و روش درمانی پیشنهادی خودشان را معرفی می‌کنند. مثلا چون فلان آشنایشان همین بیماری را داشته و با یک روش خاص درمانی هم مداوا شده، از بیمار می‌خواهند درمان فعلی‌اش را رها کند و این نوع درمان را پی بگیرد. در حالی که هر بیمار با توجه به مقتضیات بیماری‌اش، یک نوع خاص درمان برایش تجویز می‌شود و دلسرد کردن بیمار از درمان فعلی‌اش، جز خراب کردن روحیه مریض و اخلال در روند درمان، نتیجه دیگری برای بیمار ندارد.

بازنگری در کلیشه‌های عیادت از بیمار

معمولا در اغلب بیمارستان‌های کشور، بعد از ظهرها به مدت یک ساعت می‌شود به عیادت بیمار رفت. در این یک ساعت نیز همه عیادت‌کننده‌ها دور بیمار جمع می‌شوند و در پایان وقت ملاقات هم اتاق خالی می‌شود.

دکتر مجیدرضا خلج‌زاده، پژوهشگر مرکز پژوهشی اخلاق دانشگاه علوم پزشکی ایران نیز در گفت‌وگو با جام خاطرنشان می‌کند که در بسیاری از بیمارستان‌های کشورهای توسعه یافته، محیط‌های سالم و دلنشینی برای ملاقات بیمار و عیادت‌کننده وجود دارد. مثلا بیمار در صورت داشتن توان جسمی، در یک کافی شاپ یا در یک باغ مجاور بیمارستان به دیدن همراهانش می‌رود.

این کار به اعتقاد خلج‌زاده، تاثیر بسیار خوبی روی روحیه بیمار دارد تا این که در طول یک ساعت، چند بیمار به همراه عیادت‌کننده‌هایشان در یک اتاق کوچک جمع شوند.

از منظر این کارشناس نظام سلامت، اگر بهداشت بیمارستان‌ها ارتقا پیدا کند و رفت و آمد زیاد عیادت‌کننده‌ها مانع فعالیت کادر بیمارستان نشود، آن وقت می‌شود ساعت ملاقات بیمارستان‌ها را هم باز گذاشت تا بیمار به دلخواه خودش عیادت‌کننده‌ها را ببیند.

یعنی اگر مسیر رفت و آمد کادر بیمارستان و عیادت‌کننده‌ها تا حد امکان از هم تفکیک‌شده و حضور آنها مانع ارائه خدمات درمانی مطلوب به بیمار نشود، آن وقت می‌شود دست بیمار و عیادت‌کننده را برای ساعت‌های ملاقات باز گذاشت، اما با توجه به ساختار فیزیکی بیمارستان‌های ما و بخصوص شرایط فعلی بهداشت آن، چندان نمی‌شود این ایده مترقی و اجرا شده در مراکز درمانی کشورهای توسعه یافته را اجرایی کرد.

خیلی از کارشناسان نظام سلامت تاکید می‌کنند اگر بهداشت بیمارستان پایین باشد و عیادت‌کننده‌ها هم نکات بهداشتی را رعایت نکنند ـ مثلا حتما اصرار داشته باشند با بیمار دست بدهند یا با او روبوسی کنند ـ آن وقت همین عیادت‌کننده‌ها ممکن است عفونت بیمارستانی را به بیمار انتقال بدهند. شاید در ظاهر این حرف ما خیلی به نظرتان غیرواقعی بیاید و با خودتان بگویید مگر می‌شود بیمار با یک دست دادن ساده دچار عفونت بیمارستانی شود، اما از نگاه متخصصان، چون جسم بیمار در وضعیت آسیب‌پذیری قرار دارد و خطر ابتلای او به عفونت بسیار بالاتر از افراد دیگر است، کوچک‌ترین قصور بهداشتی از طرف عیادت‌کننده می‌تواند بیمار را به دام عفونت‌های
بیمارستانی بیندازد.

نگاه بیمار هم باید عوض شود

یک پای ارتقای فرهنگ عیادت از بیمار به رفتار و نوع نگاه خود بیمار برمی‌گردد. اگرچه می‌گوییم عیادت‌کننده باید زمان عیادتش را کوتاه کند، اما بعضی بیماران هم با این مساله مشکل دارند.

مثلا اگر عیادت‌کننده، مراعات حال مریض را بکند و در حد پنج دقیقه به عیادت بیمار برود، خیلی از بیماران، این کار را نوعی توهین تلقی می‌کنند، در حالی که ملاقات‌های طولانی به ضرر خود بیمار خواهد بود.

یا مثلا اگر عیادت‌کننده‌ای به حریم خصوصی بیمار احترام بگذارد و از جزئیات بیماری سوال نپرسد، گاهی بعضی بیماران از همین مساله دلخور می‌شوند و آن را به پای بی‌تفاوتی یا بی‌احساس بودن عیادت‌کننده می‌گذارند.

در مورد دست ندادن و روبوسی نیز همین طور است. یعنی اگر بیمار به اصطلاح بخواهد فرهنگ عیادت از بیمار را بجا بیاورد و از روبوسی با بیمار اجتناب کند، این کار به خیلی از بیماران برمی‌خورد و آن را نوعی بی‌احترامی حساب می‌کنند.

خلاصه‌اش این که اگر می‌خواهیم فرهنگ عیادت از بیمار نهادینه شود، لازم است هم بیمار و هم عیادت‌کننده، هر دو رعایت کنند تا این سنت پسندیده با بالاترین بازدهی و خروجی ممکن اجرا شود.

جـامعـــه

امین جلالوند‌‌