آموزش بازی‌های گروهی به کودکان

«سیدجواد موسوی»، کارشناس دینی و مشاور کودک در این خصوص می‌گوید: وقتی کودک در بین بازی عصبانی می‌شود، با دیگران دعوا می‌کند، گریه و زاری راه می‌اندازد، پرخاشگری می‌کند یا اسباب‌بازی‌هایش را به اشتراک نمی‌گذارد، برای والدین خیلی سخت است که با توافق با یکدیگر بهترین رفتار را با کودک داشته باشند. بیشتر پدر و مادرها در این شرایط یکدیگر را مقصر می‌دانند و اصلا به این موضوع فکر نمی‌کنند که به جای پیدا کردن مقصر راهی برای خروج از بحران بیابند. چرا که اتحاد و توافق پدر و مادر و بزرگ‌ترها مانع ایجاد تنش‌های بیشتر می‌شود.

چگونه کودک در خانه تنها بماند؟

در طول روز اتفاقاتی مثل این‌که پدر یا مادر برای چند لحظه اتاق را ترک کنند تا به تلفن پاسخ دهند یا به حمام یا خارج از خانه بروند، بسیار پیش می‌آید. موسوی در این‌باره می‌گوید: پدر و مادر در این مواقع باید به کودک بگویند چه می‌کنند و چرا او را تنها می‌گذارند. در واقع این حق کودک است که بداند والدینش چرا او را حتی برای چند لحظه تنها گذاشته و رفته‌اند و او نیاز دارد متوجه اتفاقاتی که می‌افتد باشد. به کودک بگویید کجا می‌روید، کی می‌روید و چه زمانی برمی‌گردید. اگر کودک ناراحت و بی‌قرار می‌شود شما باید به او اطمینان دهید که هرگز او را تنها رها نمی‌کنید. به کودک اطمینان بدهید کسی که مراقبش است دوستش دارد و شبیه پدر و مادرش است.

این روش به کودک کمک می‌کند تا یکی از اطلاعاتی را که برای شناخت محیط اطرافش نیاز دارد، کسب کند. حتی نوزادان هم نیاز دارند تا با آنها حرف بزنید. آنها خیلی زودتر از آنچه که ما متوجه شویم حرف‌هایمان را می‌فهمند. این‌که به کودک بگویید او را تنها می‌گذارید، احساس احترام و قدرت را در او تقویت می‌کنید. حرف زدن با کودک، احساس گرمی، نزدیکی و امنیت را برای بیان عمیق‌ترین احساسات بدون ترس به کودک می‌دهد. اگر کودک گریه کرد نباید نگران باشید، او احساساتش را با گریه نشان می‌دهد. او یاد می‌گیرد تا احساس علاقه و دوستی را بیان کند و بعد از مدتی کودک یاد می‌گیرد ترس از تنهایی و جدایی را کنار بگذارد.

حالا فرض کنید که می‌خواهید کودک را در جمع دوستانش تنها بگذارید. باید به او بگویید که کجا می‌روید و کی برمی‌گردید. باید به او اطمینان دهید که او در محیطی مطمئن و آرام قرار دارد و حتی اگر شما نباشید می‌تواند نیازها و درخواست‌هایش را از دیگران بخواهد و آنها از او مراقبت می‌کنند. با همسرتان در این مورد به توافق برسید. اگر کودک از تنهایی و دوری شما گریه کرد هر دو باید آماده پاسخگویی به کودک باشید و یکی از شما نباید به دیگری انتقاد کند که چرا خانه نبودی؟ چرا کودک را تنها گذاشتی؟ یا چرا به بچه توضیح می‌دهی که قرار است چه کنیم.

با رفتارهای پرخاشگرانه کودک چه کنیم؟

مواردی مثل هل دادن یا کتک زدن بچه‌های دیگر، بوسیدن یا بغل کردن از روی زور و اجبار از جمله رفتارهای پرخاشگرانه است. به گفته موسوی، کودکان نمی‌خواهند واقعا به دیگران آسیبی بزنند. جر زدن در بازی، هل دادن یا کتک زدن، خواسته و هدف کودکان نیست. در واقع زمانی که کودک بترسد یا عصبی و پریشان شود ممکن است با رفتارهای پرخاشگرانه واکنش نشان دهد. پیش از این‌که کودک بخواهد یا بتواند به کسی آسیبی بزند دخالت کنید تا کودک آرام شود. کنترل کودک به شما کمک می‌کند تا جلوی رفتارهای پرخاشگرانه او را به راحتی بگیرید. به جای این‌که او را شرمنده کنید یا مقصر بدانید، می‌توانید او را به آغوش بگیرید و آرامش کنید.

چه رفتاری با همبازی پرخاشگر کودکمان داشته باشیم؟

سیدجواد موسوی در این خصوص پاسخ می‌دهد: فرض کنید همه بچه‌های فامیل دور هم جمع شده و بازی می‌کنند. بعد از یک یا دو بار بازی دسته‌جمعی براحتی می‌توانید تشخیص دهید که کدام بچه بیشتر رفتار پرخاشگرانه دارد و بازی را به هم می‌زند و دیگران را اذیت می‌کند. ابتدا باید یادتان باشد که یکی از والدین را مسئول مراقبت از کودکان بگذارید زیرا بچه‌ها هرگز نباید تنها رها شوند. در قدم بعد باید کودکی که رفتار پرخاشگرانه دارد، را کنترل کنید. او را آرام نگه دارید و اجازه ندهید در بازی بچه‌ها تنش و درگیری ایجاد کند.

وقتی کودک ناآرام و پرخاشگر را آرام کردید سعی کنید با او ارتباط برقرار کنید. به چشم‌های کودک نگاه کنید و او را به آغوش بگیرید. می‌توانید از این نوع جملات استفاده کنید «من نمی‌ذارم کسی اذیتت کنه»، «خیلی دوستت دارم عزیزم» این جمله‌ها را به آرامی بگویید. اگر کودک پدر و مادر خودش را خواست او را پیش پدر و مادرش ببرید. اگر والدینش آنجا نیستند شما سعی کنید شنونده حرف‌ها و احساساتش باشید. مانع گریه کودک نشوید. این کار کمی از فشار عصبی و بیقراری کودک کم می‌کند. این مراقبت‌های فوری و هوشمندانه به مرور به بچه‌ها کمک می‌کند تا روش درست بازی را یاد بگیرند و بدون ایجاد درگیری و باصمیمیت و دوستی با هم بازی کنند.

حجت‌الاسلام موسوی خاطرنشان می‌کند والدین کودکان در بازی‌های گروهی نباید هرگز جانب یک نفر را بگیرند و کودکی را که خشونت می‌کند، تحقیر کنند یا اگر دعوا و پرخاش بین خواهر و برادر است پدر و مادر حق ندارند دیگری را بشدت بکوبند یا یارکشی کنند. مثلا نباید پدر جانب دختر و مادر جانب پسر را بگیرد بلکه هر دو باید متحد باشند، حتی اگر در آن لحظه خاص مخالف عملکرد یکدیگر باشند.

با کودک انزواطلب چه کنیم؟

به گفته موسوی رفتارهایی مثل کناره‌گیری از گروه و دوستان، تنها بازی کردن و ترس از برقراری ارتباط با دیگران به نوعی انزواطلبی کودک را نشان می‌دهد. پدر و مادر باید تلاش کنند تا کودک را وادار به برقراری ارتباط کنند. پیشنهادهایی خلاقانه برای پیدا کردن دوست و بازی کردن، به کودک بدهند و سپس اجازه دهند خودش انتخاب کند که به چه روشی با دوستانش رابطه برقرار کند.

موسوی با اشاره به این‌که کودکان از این‌که در جمع‌های دوستانه پذیرفته نشوند می‌ترسند، می‌گوید: ممکن است کودکتان به جمعی وارد شود و با شوق به سوی کودکان دیگر برود اما بعد از مدتی شروع به گریه کردن کند. اجازه بدهید کودک به این ترس غلبه کند. کمک کنید تا با شجاعت و اعتماد به نفس وارد ارتباط‌های جدیدی شود. ارتباط و صمیمیت خودتان را با کودک حفظ کنید. به او اطمینان دهید که شما در کنارش هستید و از او مراقبت می‌کنید. سپس او را به جمع دوستان ببرید و از او بخواهید راهکارهایی را که به او یاد داده‌اید، عملی کند.

وقتی کودک اسباب بازی‌ها را تصاحب می‌کند

بسیار عادی است که کودکی اسباب‌بازی‌های دیگران را تصاحب کرده یا نوبت بازی را رعایت نکند. موسوی می‌گوید: بزرگ‌ترها می‌توانند بدون دخالت مستقیم مشکل را براحتی حل کنند. از کودک بپرسید چرا دوست دارد با آن اسباب‌بازی خاصی که به زور تصاحب کرده، بازی کند. به کودک بگویید «از این اسباب‌بازی خوشت آمده؟ باید از دوستت اجازه بگیریم تا با آن بازی کنی». با مهربانی و با طرح این جملات از دوستش بخواهید تا عروسکش را قرض دهد.

«اجازه بده دوستت از این اسباب‌بازی استفاده کند، اون عروسکت رو نمی‌بره فقط می‌خواد باهاش بازی کنه»، «اگه هر دو با هم بازی کنین بیشتر بهتون خوش می‌گذره». در کنار کودک بنشینید و به او بگویید «من کنارت منتظر می‌مانم تا عروسک را به تو دهد». یادتان باشد هیچ وقت چیزی را که برای خود کودک است با زور از او نگیرید؛ زیرا او از این شیوه برای گرفتن اسباب‌بازی از دوستانش استفاده می‌کند. این مشاور کودک ادامه می‌دهد گاهی قاپیدن اسباب‌بازی‌ها بدون دلیل است و کودک اصلا نمی‌داند چرا این‌ کار را می‌کند.

وی همچنین تصریح می‌کند: اگر کودک را عادت داده باشید تا خواسته‌هایش را با التماس محقق کند او برای رسیدن به نیازها و درخواست‌هایش از شیوه گریه و زاری استفاده می‌کند. به همین ترتیب او در بازی‌های جمعی نمی‌تواند خواسته‌هایش را بیان کند و آن‌قدر صبر می‌کند تا اشک‌هایش برای یک عروسک یا ماشین سرازیر شوند. اگر کودک فرصت و اجازه بیان خواسته‌ها و نیازهایش را داشته باشد با دوستانش نیز همین‌طور رفتار می‌کند. او نه تلاش می‌کند دیگران را مجبور به التماس کردن کند و نه خودش از بیان خواسته‌هایش می‌هراسد.

فاخره بهبهانی / چاردیواری (ضمیمه دوشنبه روزنامه جام جم)