«بابا آب داد»؛ البته اگر‌ آبی هم مانده باشد!

قسم به تمام آب‌های روان

مادرجون همیشه مابین حرف‌هایشان از این می‌گوید که قبل‌تر‌ها یعنی زمانی که کودک بودند و نوجوان، زندگی با این روزها خیلی فرق داشت. گاهی وقتی از کارهای خانه شکایت می‌کنم و خسته می‌شوم، با لبخندی می‌گوید: تو که کاری نمی‌کنی! همه چیز در فریزر آماده است. رختت را که ماشین می‌شوید. یک قدم می‌روی آب هست و...

من هم در پاسخ می‌گویم: مشکلات زندگی این روزها خیلی بیشتره مادرجون. اما واقعا وقتی پای قصه زندگی مادرجون می‌نشینم و با آب و تاب از روزهایی تعریف می‌کند که همه دور تا دور یک حیاط اتاق داشتند و باید برای آشپزی به زیرزمین می‌رفتند، برای سرویس بهداشتی به حیاط و برای حمام به حمام عمومی؛ فکر می‌کردم زندگی این روزهای ما چیزی شبیه خاله‌بازی بود برای زنان و مردان آن روزها که یخ حوض را می‌شکستند و آب گرم می‌کردند و رخت می‌شستند!

شاید برای همین، قدر همه چیز را بهتر می‌دانستند. آبی که باید در داخل آب انبار پر می‌شد و یکی از مردان، شب تا صبح صبر می‌کرد تا از جوی کنار خانه آب رد شود تا او داخل آب انبار را پر کند. نمی توانست براحتی به روی زمین بریزد و اسراف شود.

اما این لوله‌کشی‌هایی که زندگی‌مان را راحت‌تر کرده، ما را نامهربان‌تر هم کرد و قدر آب را بی‌قدر. در گذشته فقط آب نبود که منزلت بیشتری داشت. کسی نان دور نمی‌انداخت، کسی میوه نیم‌خورده را رها نمی‌کرد و شاید برای همین حرمت‌ها بود که انسان‌ها هم حرمت بیشتری داشتند. نان همیشه در فرهنگ ما متبرک است آن‌قدر که گاهی قدیمی‌تر‌ها وقتی می‌خواهند قسم بخورند به نان اشاره می‌کنند و می‌گویند: به همین برکت! آب هم برای ما مقدس است. مهریه بانوی اول اسلام است و وسیله‌ای برای طهارت و پاکی. «ما امسال با کمبود جدی آب روبه‌رو هستیم»، باور کنیم.

حمام‌های مدرن و رفتارهای عقب مانده

مادرجون وقتی من بچه بودم، مرا به حمام می‌برد. همیشه یک تشت بزرگ را آب می‌کرد و مرا می‌نشاند و سر صبر با کاسه‌ای از آن تشت روی بدنم و سرم آب می‌ریخت و می‌شست. یادم نیست از چه موقعی دیگر خبری از آن تشت نبود، اما حالا مدت‌هاست که دوش کنار حمام از اول تا آخر باز است.

چند روز قبل وقتی از کنار سد رد شدیم و وضع واقعی آب را دیدم، تصمیم گرفتم که به پسرم یاد بدهم حمام‌های مدرن گاهی خیلی بی‌رحمانه آب را هدر می‌دهد. دوش آب هر چند کار شست‌وشوی ما را راحت کرد، اما آبی که بی‌رویه از دوش به زمین می‌ریزد، باید کنترل شود و فقط در مرحله آخر حمام و آن هم خیلی کوتاه دوش را باز کنیم. اگر می‌خواهید ببینید در هر دوش گرفتن چقدر آب هدر می‌دهید یک تشت زیر دوش بگذارید و خودتان با چشمان خودتان ببینید چند بار یک تشت بزرگ پر می‌شود و خالی می‌شود. آن‌وقت مطمئن هستم فشار دوش را کمتر می‌کنید و جز در موقع لزوم آن را باز نمی‌کنید.

بی‌آبی، شوخی نیست!

آشپزخانه‌ها مقصرند یا کدبانوها؟

شیر آب را باز می‌کنیم و میوه‌ها را یکی‌یکی زیر شیر آب می‌شوییم. بعد همان‌طور که آب باز است، به سراغ سبزی‌ها می‌رویم و آنها را می‌آوریم و می‌شوییم. برای هر کار کوچکی مدت‌ها شیر آب باز است و بدترین حالت این است که ما هم خودمان کار خطایی می‌کنیم و هم فرزندانمان چنین رفتاری را می‌بینند و برایشان عادی می‌شود. شاید لازم باشد کمی در فنون کدبانوگری‌مان تجدیدنظر کنیم. از مادران و مادربزرگ‌هایمان یاد بگیریم. مادر من همیشه حتی وقتی در حال شستن برنج است، شیر آب را چند بار باز و بسته می‌کند کاری که من کمتر انجام می‌دهم. مادرم همیشه میوه و سبزی را اول خیس و کاملا پاک می‌کند و بعد زیر آب شیر می‌گیرد و می‌شوید، اما من از همان اول زیر شیر آب می‌شویم و ناخودآگاه آب بیشتری هدر می‌دهم. روش کار من در آشپزخانه مثل خیلی از خانم‌ها بدون توجه به لزوم مصرف صحیح آب انجام می‌شود.

علاوه بر این برخی کارها می‌تواند کمک کند تا بدون این‌که در نحوه کارمان تغییری ایجاد کنیم، آب کمتری هدر برود. مثلا سرشیر آب فشان به شیر آشپزخانه نصب کنیم تا با آب کمتر و فشار بهتر هم کارمان به‌راحتی انجام شود و هم چند قطره آب کمتر مصرف شود. تقصیر را گردن وسایلی که با توجه به فرهنگ مصرف‌زدگی تولید می‌شود، نمی‌اندازم اما هم وسایل مقصر‌ است و هم ما که از آنها استفاده می‌کنیم، بی‌آبی جدی است، باید روش‌مان را تغییر دهیم.آب نیست، به همین سادگی! باور کنیم.

آموزش‌های آبکی در خانه

مثل همیشه نوک پیکان برای هر کار بزرگی به سمت بچه‌ها برمی‌گردد. ما والدین برای مهم‌ترین تصمیمات زندگی‌مان، باید از بچه‌ها شروع و آنها را همراه کنیم تا موفق شویم، اما چگونه می‌شود در مورد صرفه‌جویی به فرزندان آموزش داد.

این کار راه و روش خود را دارد. آب برای بسیاری از کودکان نماد شادی و بازی است و بیشتر کودکان بازی کردن با آب یا در آب را دوست دارند. از این‌رو اگر به طور صریح به آنها بگویید که آب را زیاد مصرف نکن، مطمئنا تاثیر زیادی نخواهد داشت.

از طریق دنیای بچه‌ها این موضوع را آموزش دهید. دنیای بچه‌ها را قصه‌ها می‌سازد. کتاب‌هایی در این زمینه تهیه یا خلاقانه قصه‌ای طرح و برای بچه‌هایتان تعریف کنید. در داستان‌های خود برای کودکان توضیح دهید که زندگی بدون آب چقدر می‌تواند سخت باشد. اگر آنها تشنه هستند، ولی آبی نیست که به آنها بدهید. یا بازی کرده‌اند و نیاز به حمام کردن دارند، اما آب نیست و...

کاری کنید که ناخواسته باعث اسراف آب نشوند مثلا اگر نوشیدن آب خنک را دوست دارند مجبور نباشند آب را مقدار زیادی باز بگذارند تا خنک شود بلکه شیشه آب درون یخچال باشد تا مستقیم به سراغ آن بروند. زندگی بدون آب واقعا سخت است! باور کنیم.

جارو‌های فراموش شده

هر روز صبح وقتی از خانه به سمت محل کار در حرکت هستم، بدترین صحنه‌های زندگی‌ام را می‌بینم. سرایدارهای محترم منازل که شلنگ به دست با فشار آب در حال تمیز کردن حیاط و راندن برگ‌ها به باغچه‌ها هستند. وقتی به برخی از آنها شکایت می‌کنم که چرا چنین می‌کنند، با لحنی حق به جانب می‌گویند که آب چاه است!

هیچ‌کدام از ما جدی نگرفته‌ایم که وقتی کشوری با کمبود آب روبه‌روست آب چاه‌های آن هم مهم است. قدیم‌ها که خانه‌های ویلایی زیاد بود و هنوز آپارتمان‌نشین نشده بودیم، بیشتر بعدازظهر‌ها مادرم حیاط را جارو می‌کرد و بعد برای آن‌که کمی رطوبت هم به فضا بیاید با یک آبپاش کل حیاط را آبپاشی می‌کرد. یعنی تمام حیاط ما با یک آبپاش تمیز می‌شد، اما امروز بیشتر افراد با فشار آب حیاط‌شان را تمیز می‌کنند. باید دوباره فرهنگ‌سازی کنیم تا حیاط خانه‌مان را ابتدا جارو بزنیم و تمیز کنیم بعد در نهایت با حداقل آب آن را آبپاشی کرده و لذت ببریم. بی‌آبی جدی است، آن را شوخی نگیریم، باور کنیم.

یک موضوع انشای خنک

همه ما یک‌بار انشای علم بهتر است یا ثروت را نوشته‌ایم. همان انشای معروفی که در کودکی می‌گفتیم علم و در بزرگی گاهی نظرمان فرق کرده است. این روزها اما وقت آن رسیده که یک موضوع دیگر را بنویسیم. من می‌خواهم به همه شما یک موضوع پیشنهاد بدهم. لازم نیست حتما قلم و کاغذ بردارید و بنویسید می‌توانید این موضوع را با خود زمزمه کنید. می‌توانید در موردش با خانواده‌تان حرف بزنید و می‌توانید در موردش بنویسید. مهم این است که باید انشایی در موضوع قطرات آب داشته باشیم، قطراتی که همه ما می‌دانیم وقتی جمع می‌شود، دریا می‌سازد و وقتی کم می‌شود کویر!

قطراتی که وقتی از آسمان می‌بارد، دلمان را هوایی کوچه‌ها می‌کند و وقتی نمی‌بارد برای نفس کشیدن هوا کم می‌آوریم. قطراتی که اگر نباشد، تمیزی و بوی خوش معنا ندارد. اگر نباشد زندگی از حرکت می‌ایستد و همه ما خوب تجربه کرده‌ایم که در اوج تشنگی فقط این قطرات آب است که آراممان می‌کند. بیایید همه در مورد «آب» فکر کنیم. در مورد ارزش بودن آن و نیازمان به هر قطره از آن. قطره قطره جمع گردد، وانگهی دریا شود‌/‌ بدون آب دریایی هم نخواهد بود، باور کنیم.

گلستان در خانه

‌خانه‌هایمان آپارتمانی شد، گل‌های مصنوعی به روی میزهایمان مهاجرت کرد، اما زیبایی و طراوت گل طبیعی کجا و گل مصنوعی کجا. این‌که ما گلدان‌های طبیعی داشته باشیم بسیار خوب است، اما گیاهانی را برای آپارتمانمان انتخاب کنیم که آب کمتری نیاز دارند. فقط داخل خانه نیست که هم باید سبز باشد و هم آب را هدر ندهد‌ حیاط آپارتمان‌مان هم بهتر است با گیاهانی سبز شود که به آب کمی نیاز دارند. حتی زمان آب دادن به باغچه‌ها می‌تواند در صرفه‌جویی موثر باشد مثلا باغچه را صبح زود و قبل از این‌که خورشید آب را بخار کند، آبیاری کنید.

آب برای ما مثل همه موجودات زندگی‌بخش است، این روزها زندگی‌مان در خطر است، باور کنیم.

یک تصمیم خودمانی

در یک مهمانی خانوادگی بودم که بحث به کمبود شدید آب کشیده شد. همه ابراز نگرانی می‌کردند و هر کدام طرحی برای نجات قطرات آب و در حقیقت نجات خودمان می‌دادند. نزدیک شدن تابستان هم بر این نگرانی‌ها افزوده بود. همه طرح‌ها خوب و کاربردی بود و در این مطلب به آنها اشاره شد، مثل این‌که دوش گرفتن در کمترین زمان ممکن باشد، استخرهای خانگی را آب نکنیم و چیزهایی از این دست اما همه ما به دنبال یک طرح ساده کاربردی بودیم، طرحی که بتوان خیلی راحت آن را پیاده کرد. کارهایی که هم سمبلیک باشد و هم کل خانواده را همراه کند و در کنار اینها در مصرف کمتر آب هم کمک کند.

یکی از نوجوان‌های فامیل طرحی داد که مورد قبول واقع شد. او گفت قرار بگذاریم هر خانواده‌ای در هر روز یک لیوان آب کمتر مصرف کند و در دوره‌های بعدی روشمان را برای هم بگوییم. همه قبول کردند. دو هفته بعد دوباره دور هم جمع شدیم. روشی که من انتخاب کرده بودم آب دادن به گل‌های آپارتمانی‌ام توسط آب باقیمانده در کتری بود. یکی دیگر تنظیمات ماشین ظرفشویی‌اش را به گونه‌ای کرده بود که آب کمتری مصرف می‌کرد. یکی دیگر صبر می‌کرد تا ماشین لباسشویی پر شود و سپس آن را روشن کند.

هر کدام یک راه ساده و کاربردی را انتخاب کرده بودیم. بیان این راه‌ها در جمع هم به نوعی تشویق برایمان بود و هم ایده هر کدام از ما می‌توانست در خانه دیگری هم اجرا شود. از آن روز به بعد من هر کاری که با آب انجام می‌دهم، در دلم فکر می‌کنم چگونه می‌توانم به اندازه یک لیوان کمتر مصرف کنم. همین یک لیوان‌هاست که می‌تواند کشورمان را از بی‌آبی نجات دهد، اگر باور کنیم. بی‌آبی خشکمان می‌کند، باور کنیم.

قابل توجه آقایان

تا به حال در مورد آموزش به کودکان و کارهایی که بیشتر مخصوص خانم‌هاست صحبت کردیم، اما نوبتی هم که باشد نوبت آقای خانه است. شستن خودرو در حیاط هر قدر هم که با صرفه‌جویی مالی همراه باشد، آب زیادی مصرف می‌کند. کارواش‌های تخصصی می‌توانند به سبب داشتن وسایل مخصوص با آب کمتر، خودرو را تمیز کنند. کمی هم وسواس نسبت به تمیزی خودرو را کنار بگذارید و گاهی با یک دستمال و یک بطری آب شیشه‌هایش را تمیز کنید. «تابستان سختی در پیش داریم» باور کنیم.

از هرچه بگذریم، سخن آب خوش‌تر است

پیشنهادهایی در این نوشتار عنوان شد، اما این همه ماجرا نیست و هر کدام از شما حتما راه‌های زیادی به نظرتان می‌آید. سری به سایت‌ها و وبلاگ‌های مختلف زدم و چند پیشنهاد اینترنتی برایتان جمع‌آوری کردم تا از امروز راه‌های بیشتری مقابل‌تان باشد برای همان یک لیوان صرفه‌جویی روزانه؛ راه‌هایی مثل:

شیر آب‌هایی را که چکه می‌کند تعمیر کنید: ‌شیرهای آبی که چکه می‌کند صدها لیتر آب را هدر می‌دهد، بنابراین اگر شیر آبی کاملا بسته نشده است و چکه می‌کند، آن را ببندید یا اگر نیاز به تعمیر دارد، در اسرع وقت آن را تعمیر کنید.

شیر آب‌های کم‌مصرف را از بازار تهیه کنید: شیرهای آبی در بازار موجود است که برای مصرف کمتر آب، طراحی شده‌اند. اگر توان مالی خریداری این شیرها را دارید، در آینده نزدیک متوجه خواهید شد، با مصرف کمتر و بهینه آب، پول و سرمایه خود را پس‌انداز کرده‌اید.

فلاش تانک دوکاره در توالت نصب کنید: فلاش تانک دوکاره، مخزنی است که آب را به دو منظور ذخیره می‌کند و روی آن دو دکمه تعبیه شده است. بعد از ادرار کردن باید دکمه‌ای را فشار دهید که آب کمتری خارج می‌شود و در مواردی که نیاز به آب و شست‌‌‌وشوی بیشتر است، از دکمه‌ای استفاده می‌کنید که خروجی آب بیشتری دارد. با این روش در صدها لیتر آب صرفه‌جویی خواهید کرد، زیرا فلاش تانک‌های قدیمی فقط یک سیستم خروجی آب دارد و آن هم به مقدار زیادی آب خارج می‌شود.

در کتری فقط به میزان نیاز، آب بجوشانید: دقت کنید که کتری مثلا به ظرفیت هشت لیوان آب را فقط برای دو لیوان آب نجوشانید، زیرا این کار آب و انرژی زیادی را به هدر خواهد داد. اگر نیاز به یک یا دو لیوان آب جوش دارید، همان مقدار آب در کتری بریزید و آن را بجوشانید.

شیرهای نشتی را در اسرع وقت تعمیر کنید: اگر در منزل شیر آبی چکه می‌کند، در اسرع وقت آن را تعمیر کنید و هفته‌ها این کار را به تعویق نیندازید، چون آب نوشیدنی زیادی به هدر رفته و وارد فاضلاب می‌شود. حتی در خیابان و معابر عمومی نیز اگر شیر آبی نشتی دارد، سریعا به اداره آب و فاضلاب گزارش دهید تا جلوی هدررفت بیشتر را بگیرید.

آب ارثیه دیروز، نعمت امروز، هدیه فردا و سرمایه آینده است، باید مراقبش باشیم، باور کنیم. (جام جم سرا/ ندا داوودی/ چاردیواری، ضمیمه دوشنبه روزنامه جام جم)