کمبود آهن در کودکان

شاید بسیاری افراد از خطرات ناشی از کمبود آهن در کودک آگاه نیستند و نمی‌دانند که اگر کودک، بخصوص در دو سال اول زندگی اش دچار کمبود آهن شود، سرعت رشد وی کم می‌شود و بهره هوشی‌اش نیز نسبت به کودکان سالم کاهش می‌یابد. متاسفانه قدرت یادگیری و پیشرفت تحصیلی در کودکان مبتلا به کم خونی ناشی از فقر آهن نیز کاهش می‌یابد.

دکتر غلامرضا خاتمی، فوق‌تخصص گوارش اطفال و رئیس انجمن پزشکان کودکان ایران درباره عوارض ناشی از فقر آهن در کودکان می‌گوید: مقاومت بدن کودکانی که مبتلا به کمبود آهن هستند در مقابل بیماری‌ها کاهش پیدا می‌کند به گونه‌ای که این کودکان به طور مکرر دچار بیماری‌های عفونی می‌شوند.

این استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران در گفت‌وگو با جام‌جم در پاسخ به این پرسش که چرا دختران بیش از پسران در معرض کم خونی قرار دارند، می‌گوید: فقط در سن بلوغ نیاز دخترها به آهن بیشتر است زیرا در دوره قاعدگی به دلیل دفع آهن به آهن بیشتری نیاز دارند، ولی در سنین دیگر مشکلات کمبود آهن در هر دو جنس، مشترک است. اگر در غذای روزانه کودکان، کمبود آهن وجود داشته باشد، دختران و پسران به یک میزان دچار کم خونی می‌شوند.

منظور از فقر آهن چیست؟

کم‌خونی یا فقر آهن وضعی است که در آن تعداد یا اندازه گلبول‌های قرمز یا مقدار هموگلوبین موجود در خون کاهش یافته و تبادل اکسیژن و دی‌اکسیدکربن بین خون و سلول‌ها دچار اختلال می‌شود.

دکتر خاتمی با اشاره به این موضوع می‌افزاید: اگر کمبود آهن ادامه پیدا کند ذخایر آهن بدن تخلیه می‌شود و کم خونی ناشی از فقر آهن بروز می‌کند. توجه داشته باشید که آهن اساسی‌ترین ماده اولیه برای ساختن گلبول‌های قرمز خون است. البته علاوه بر آهن، موادمغذی دیگر نیز مثل اسید فولیک، ویتامین B6، ویتامین B12، ویتامین C، و پروتئین برای خونسازی لازم است که باید از طریق رژیم غذایی روزانه تامین شود.

چرا کوکان در معرض فقر آهن هستند؟

نوزادی که به دنیا می‌آید مقداری از آهن را در کبدش از دوران جنینی نگه می‌دارد که می‌تواند چند ماهی از آن استفاده کند. همچنین از شیر مادر هم که مقداری آهن دارد، تغذیه می‌کند. به این ترتیب نوزادان تا شش ماهگی احتیاجی به آهن ندارند.

دکتر خاتمی با تاکید بر لزوم توجه به تامین آهن مورد نیاز کودک می‌گوید: ولی از شش ماهگی در کنار شیر مادر علاوه بر غذاهای کمکی،آهن نیز باید داده شود. بررسی‌ها نشان داده که کمبود آهن در بچه‌ها در سن دو سالگی بیشتر از سنین دیگر است به همین دلیل باید تا سن دو سالگی مراقب تغذیه کودکان باشیم و در کنار تغذیه مناسب از قطره آهن تکمیلی استفاده کنیم.

وی با تاکید بر این که برای پیشگیری از کم خونی باید قطره آهن استفاده شود، می‌افزاید: در واقع، به ازای هر یک کیلووزن کودک، یک میلی گرم آهن در نظر گرفته می‌شود که برای این‌که کودک دچار کم خونی نشود باید این مقدار آهن به طور روزانه به وی داده شود. حال اگر کودکی دچار کم خونی باشد، مقدار این آهن را زیاد می‌کنیم به گونه‌ای که به ازای هر یک کیلو از وزن بچه باید دو میلی‌گرم قطره آهن به وی داده شود. بنابراین در بعضی شرایط نیاز کودکان به آهن بیش از حد معمول است.

وی هشدار می‌دهد: کودکانی هستند که در دستگاه گوارششان پولیپ یا زخم دارند و به طور مدام، دفع خون دارند که این عامل نیز باعث کم خونی می‌شود. بنابراین اگر مقدار آهنی که وارد بدن می‌شود کم باشد، با توجه به این که آهن از بدن دفع می‌شود دچار کمبود آهن می‌شوند. پس این دسته از کودکان به آهن بیشتری نیاز دارند.

پیشگیری از کم خونی کودک

به گفته دکتر خاتمی، غذاهایی که بعد از شش ماهگی در کنار شیر مادر به کودکان داده می‌شود باید از موادی استفاده شود که در آنها آهن وجود داشته باشد. در این راستا، مصرف گوشت قرمز، حبوبات و سبزیجات را در هر سنی توصیه می‌کنیم.

وی تاکید می‌کند: از پنج گروه غذایی باید به صورت روزانه استفاده شود که شامل غلات، گوشت، سبزیجات، میوه جات، لبنیات و کربوهیدرات‌هاست. اگر فردی روزانه از این پنج گروه غذایی به مقدار کافی و متعادل استفاده کند دیگر نیازی به استفاده از کلسیم اضافی یا آهن اضافی نیست.با این حال به دلیل رعایت نکردن این نکات از سوی خانواده‌ها و دریافت ناکافی آهن به دلیل رژیم غذایی نامناسب، مجبوریم از کلسیم و آهن کمکی برای کودکان بهره بگیریم.

رئیس انجمن پزشکان کودکان ایران می‌افزاید: خوشبختانه کمبود کلسیم را می‌توان با مصرف روزانه یک یا دو لیوان شیر جبران کرد، ولی در مورد کمبود آهن، باید غذاهایی که دارای گوشت، حبوبات و سبزیجات است، استفاده شود. اگر از این غذاها به صورت روزانه استفاده نشود باید برای پیشگیری از کمبود آهن از قطره آهن استفاده شود.

پونه شیرازی‌ / ‌گروه سلامت