جاسوس‌ بازی​ کمدی با «دوربین مخفی»

عمر دوربین مخفی به خیلی پیشتر از زمانی می‌رسد که برنامه‌های تلویزیونی دوربین مخفی تهیه و تولید شد. از دوربین مخفی سال‌ها قبل در فعالیت‌های جاسوسی استفاده می‌شد و دولت‌های بزرگ کشورهای دو بلوک شرق و غرب برای رصد دقیق فعالیت‌های جاسوس‌های طرف مقابل از این شیوه کاری استفاده می‌کردند. آنها با کار گذاشتن دوربین‌های مخفی در محل اقامت یا گذر این جاسوس‌ها می‌توانستند فعالیت آنها را کنترل و کشف کنند، اما رسانه تلویزیون استفاده دیگری از دوربین مخفی کرد و کارکرد آن را به سطح تازه‌ای ارتقا داد.

با پیشرفت تکنولوژی تعدادی از وسایل جاسوسی سازمان‌های مخفی (همچون خودنویس‌هایی که به ضبط صدا می‌پردازند، عینک‌هایی که پشت سر آدم را نشان می‌دهند و...) از یکی دو دهه قبل در دسترس عموم قرار گرفت و به صورت اشیاء مورد مصرف و روزمره مردم عادی درآمد. دوربین مخفی هم یکی از این آلات و ادوات است که شهرت و محبوبیت زیادی در بین عموم مردم دارد. در حقیقت نه فقط شبکه‌های تلویزیونی برنامه‌های دوربین مخفی خود را دارند، بلکه بسیاری از مردم عادی هم برای جاسوسی از فعالیت‌های نزدیکان خود از دوربین مخفی استفاده می‌کنند. بهره‌گیری رسانه تلویزیون از دوربین مخفی به اواسط دهه 80 میلادی می‌رسد. یکی از اولین برنامه‌های تلویزیونی دوربین مخفی سال 1986 در انگلستان تولید و به روی آنتن رفت. این برنامه که خیلی زود به یکی از پربیننده‌ترین نمایش‌های تلویزیونی تبدیل شد «درباره بیدل» نام داشت. طی ده فصلی که از این برنامه به روی آنتن رفت، 94 اپیزود به نمایش درآمد.

استقبال تماشاگران از درباره بیدل باعث شد پخش آن تا سال 1996 (10 سال)‌ ادامه پیدا کند. جرمی بیدل؛ مجری این برنامه بود و مردم عادی کوچه و خیابان سوژه جوک‌ها و دست انداختن‌هایی می‌شدند که یک دوربین مخفی در حال ضبط آنها بود. جرمی بیدل دوربین خود را در نزدیکی محل مورد نظر خود (در یک مکان عمومی)‌ قرار می‌داد و سوژه خود را در مقابل و معرض دید این دوربین مخفی می‌گذاشت. مردمی که از اصل ماجرا اطلاعی نداشتند طعمه شوخی‌های او می‌شدند و واکنش‌های غیرارادی و طبیعی از خود نشان می‌دادند. این حرکات باعث خنده و شادی بینندگانی می‌شد که در حال تماشای آنها بودند.

دوربین مخفی بیدل بدون آن‌که دستی در واقعیت ببرد، به ضبط حرکات و کارهای طعمه‌‌ها می‌پرداخت و در پایان ماجرا، واقعیت ماجرا برای آنها تعریف می‌شد. جرمی بیدل خودش هم در این قطعات نمایش واقعی حضور داشت و به ایفای نقش می‌پرداخت، او که خودش را به جای یک آدم عادی جا می‌زد، با طعمه‌های خود موش و گربه‌ بازی می‌کرد و آنها را به اشتباه می‌‌انداخت. گریم سختی که روی چهره این مجری بود باعث می‌شد مردم عادی نتوانند هویت واقعی‌اش را کشف کنند و گول حرف‌ها و حرکات او را بخورند. البته برخی اوقات، بعضی آدم‌ها او را می‌شناختند و از همکاری با وی سر باز می‌زدند. جرمی بیدل این بخش‌ها را هم در برنامه نمایشی خود نشان می‌داد، زیرا رودست نخوردن مردم از بیدل و دوربین مخفی‌اش هم برای تماشاگران جالب و جذاب بود. جذب 15 میلیون تماشاچی در انگلستان برای این برنامه‌ نمایشی، دلیل خوبی برای تولید برنامه‌های مشابه در آمریکا و دیگر کشورهای اروپایی بود.

«به من چیزهای بامزه را نشان بده» با پخش 155 اپیزود طی 13 فصل یکی از پربیننده‌ترین برنامه‌‌های دوربین مخفی تلویزیون انگلستان است. این برنامه سال 1998 روی آنتن رفت و به نوعی دومین برنامه نمایشی کمدی دوربین مخفی تاریخ تلویزیون انگلستان به حساب می‌آید، اما موفق‌ترین برنامه تلویزیونی در این ژانر، یک نمایش آمریکایی به نام «دوربین کاندید» است که تا به حال بیش از هزار قسمت آن پخش شده و تماشاگرانش میلیون‌ها تماشاچی در آمریکا و بقیه کشورهای جهان هستند. آلن فونت، خالق اصلی و تهیه‌کننده آن است.

در واقع، عمر این برنامه به چند دهه قبل و به رادیو برمی‌گردد. فونت اولین برنامه‌اش را سال 1947 در رادیو اجرا کرد. حال و هوای کلی این برنامه شنیداری خیلی شبیه برنامه‌های تلویزیونی دوربین مخفی بود و خیلی‌ها آن را مرجع اصلی این نمایش‌ها می‌دانند. فونت قبل از ورود به تلویزیون و تولید برنامه دوربین مخفی تصویری خود، تعدادی فیلم کوتاه مستقل در این رابطه ساخت. وی سال 1948 راهی تلویزیون شد و تا اواسط دهه 70، برنامه‌هایی تولید کرد که ساختار کلی‌شان شبیه آن چیزی بود که بعدها به دوربین مخفی مشهور شد. فونت طی سال‌های بعد شبکه‌های تلویزیونی خود را عوض و 38 فصل برنامه‌های خویش را از شبکه‌های مختلف پخش کرد.

ذکر این نکته ضروری است که فونت فقط در برنامه رادیویی خود به عنوان مجری هم ظاهر شد و برای برنامه تلویزیونی خود از مجری‌های مختلفی استفاده کرد. خط اصلی برنامه‌های او هم درباره مردم معمولی بود که در جلوی دوربین مخفی او با موقعیت‌های غیرمعمول و عجیب و غریبی روبه‌رو می‌شدند. فونت سال 1970 هم فیلمی سینمایی بر مبنای برنامه تلویزیونی خود تولید کرد. (ضمیمه قاب کوچک)

تی‌‌وی گاید / مترجم: کیکاووس زیاری/ جام جم