شوخی​کردن را دوست دارم

امیرحسین قهرایی این آثار مفرح و شاد را برای نخستین مرتبه برای شبکه نمایش خانگی عرضه کرده است و این جسارت را داشته و سراغ افراد محبوب مردم رفته و با آنها شوخی کرده است. در این پرونده با او درباره تولید دوربین مخفی و مشکلات پیرامونش گفت‌وگو کردیم.

این روزهای امیرحسین قهرایی چگونه سپری می‌شود؟

تولید سری جدید شوخی کردم را در دستور کارم دارم و اکنون در حال نگارش متن‌ها هستیم. قرار است در سری جدید هم با افرادی که مردم دوست‌شان دارند شوخی کنیم و ممکن است یک آدم سیاسی هم باشد و سراغ افرادی خواهیم رفت که ظرفیت شوخی را داشته باشد، فعلا نمی‌گویم که قرار است با چه افرادی شوخی کنیم که آماده نشوند.

چه عاملی سبب شد تا شما به سمت تولید دوربین مخفی بروید؟

شوخی کردن از دوران کودکی در ذاتم بود، یعنی ناگهان تصمیم به ساخت دوربین مخفی نگرفتم. چون از دوران کودکی شوخی‌های مختلف انجام می‌دادم منظورم این است که طنز باید در ذات انسان باشد تا سراغ ساخت اثر در این رابطه برود. فردی که جدی است نمی‌تواند در گونه طنز موفق باشد. من آقایان علیرضا خمسه، رضا عطاران، رامبد جوان یا مهران مدیری را مثال می‌زنم که طنز در وجودشان هست و برای طنز ساخته شده‌اند و می‌توانند یک چیز جدی را به طنز بکشانند و استعدادش را دارند.

چه زمانی برای نخستین مرتبه دوربین مخفی وارد ایران شد؟

برای نخستین مرتبه حدود بیست و هشت سال پیش در سریالی با نام «گشت و گذار» محصول گروه اجتماعی شبکه اول سیما بود که من کارگردانی قسمت‌هایی از گزارش‌هایش را بر عهده داشتم که از این قسمت‌ها دوربین مخفی را آغاز کردم. سپس برنامه‌های دوربین مخفی «شما و دوربین» را برای شبکه تهران ساختم و ادامه داده‌ام و تاکنون هزار آیتم دوربین مخفی تولید کرده‌ام.

اصلا هدف تان از تولید دوربین مخفی چه بود؟

مجموعه «شوخی با ستارگان»، «شوخی با هنرمندان» و «شوخی با شما» را با این هدف تولید کردیم که روی انسانی ستارگان، بازیگران، ورزشکاران و خوانندگانی که شما دوست شان دارید ببینید، علاوه بر آن می‌خواهیم بگوییم که در مقابل یک اتفاق یکسان هر کدام از افراد مطرح عکس العمل‌های متفاوت انجام می‌دهند و چیزی بیاموزیم.

به نظر شما تفاوت بین دوربین مخفی ایرانی با خارجی در چیست؟

طنز به فرهنگ مملکت بستگی دارد، اگر لطیفه انگلیسی را به فارسی ترجمه کنند یا برعکس آن شاید نخندیم. چون طنز ریشه در فرهنگ هر مملکتی دارد. ممکن است من بعضی ازکارهای طنزخارجی را بتوانم برگردان کنم اما مجبورم ایرانیزه‌اش کنم. یعنی ممکن است کاری برایم جالب باشد از آن ایده بگیرم ولی ایرانی می‌کنم و با فرهنگ اینجا می‌سازم خود من هم از کارهای خارجی ایده گرفته‌ام. فرق طنز من با خارجی این است که در دوربین مخفی خارجی بیشتر در لحظه اتفاق می‌افتد یعنی یک لحظه شوک وارد می‌کنند تا شما بخندید. اما در طنزهای من ممکن است شوخی را با یک فرد 10 دقیقه ادامه دهیم و او را تحت شرایط خاصی قرار دهیم.

ویژگی برنامه‌های دوربین مخفی در ایران چیست؟

اگر فردی می‌خواهد درباره دوربین مخفی فیلم بسازد ابتدا باید روحیه طنز داشته باشد و اگر نیست بیهوده حیطه طنز را آلوده نکند. متاسفانه عده‌ای در این رابطه دست به تولید اثر می‌زنند که خودشان از طنز کم‌ترین بهره‌ای نبرده‌اند. اگر «علیرضا خمسه» دوربین مخفی بسازد خیلی خوب و موفق خواهد شد چون زمینه طنز در وجودش هست. اما فردی که از طنز بویی نبرده به نظرم آمدن او در این حوزه فقط وقت تلف کردن است.

معتقدم در تولید دوربین مخفی باید فردی را که در مقابل دوربین قرار می‌دهید، اذیت نکنید. نباید اعصاب تماشاچی را خورد کنید که از دستت ناراحت شود بلکه باید تماشاچی بخندد. باید شما یک موقعیت طنز به وجود بیاورید و نامش را دوربین مخفی بگذارید. منظورم این است که موقعیت باید طنز باشد نه این که شما فردی را بترسانید یا مثلا یک عقرب توی یقه پیراهن یا جیبش بندازید و سبب خنده دیگران شوید. این که طنز نمی‌شود! برخی این کار را انجام می‌دهند و عقرب توی یقه فردی می‌اندازند اگر چه نیش عقرب را کشیده‌اند اما آن فرد می‌ترسد، معتقدم این کار طنز محسوب نمی‌شود. این نکته را هم بگویم که با افرادی که سنی از آنها گذشته شوخی‌های وحشتناک نمی‌کنم.

آیا در سال‌های تولید دوربین مخفی اتفاق افتاده که مردم یا هنرمندان معروف از شوخی‌تان ناراحت شوند؟

تاکنون با 300 نفر شوخی کرده‌ام و ممکن است از میان آنها سه نفرشان بنا به دلایلی ناراحت شده باشند. من همیشه وقتی می‌خواهم شوخی‌ای را شروع کنم دعا می‌کنم که اگر فردی قرار است ناراحت شود اولین نفر نباشد تا روحیه عوامل تخریب نشود چون به محض این که تیم ناراحت شود روی همه تاثیر می‌گذارد. مثلا در شوخی با ستارگان آن قسمتی که رضا توکلی خیلی وحشت کرد آخرین شوخی‌ام بود اگر اولی بود شوخی‌های دیگر را ملایم‌تر می‌کردم و نگران می‌شدم نکند آنها می‌ترسند.

مشکلات تولید دوربین مخفی به چه عواملی بستگی دارد؟

بزرگ‌ترین مشکل من یافتن بازیگر است، یعنی بازیگری را باید پیدا کنم که به جای من بازی و شوخی کند. من برای کارم از بازیگران تئاتر استفاده می‌کنم که در مقابل عکس‌العمل‌ها بتوانند بداهه بازی کنند، بنابراین بخش زیادی از کارم صرف انتخاب بازیگر می‌شود. در مدت 16 روز من از 50 نفر تست گرفتم و از میان آنها 5 ـ 4 نفر را انتخاب کردم که دو نفرشان را هم به دلیل ناتوانی در اجرا اخراج کردم. بعد از انتخاب بازیگر مشکل بزرگ دیگرمان آوردن افراد در تله‌مان است، یعنی جایی که دوربین کار گذاشته شده و موقعیت شوخی را فراهم کرده‌ایم. مثلا با مازیار فلاحی یا شهرام شکوهی شوخی کردیم و می‌خواستیم توی کار بیاوریم که کار سختی بود چون آدم‌های معروفی هستند و هزار دغدغه و درگیری دارند و وقت ندارند و معمولا دو ـ سه نفر همراه‌شان هستند و باید آنها را با ترفندی تنها گیر می‌آوردیم که کار سختی است.

شما در مقابل واکنش‌های غیرعادی چه می‌کنید؟

هر عکس‌العملی که یک فرد نشان دهد به فراخورش ما هم عکس‌العمل نشان می‌دهیم تا بازی را بچرخانیم. به‌طور مثال ما شوخی با «شهرام شکوهی» انجام دادیم که همین شوخی رابا «مجید مشیری» نیز داشتیم اما هر کدام یک واکنش انجام دادند و یک اتفاقی افتاد. همچنین با «مرتضی پاشایی» یا «رامبد جوان» هم شوخی کردیم که مهرماه روانه شبکه نمایش خانگی می‌شود و آن ‌ها واکنش‌های خیلی بانمکی نشان دادند. من ممکن است صد آیتم را فیلمبرداری کنم اما برخی از آنها جواب نمی‌دهد بنابراین آنها را کنار می‌گذارم. شوخی‌هایی که در مواجهه با مخاطب جواب نمی‌دهد را استفاده نمی‌کنم. مثلا ما شوخی با مردم عادی در مینی بوس داشتم که بعد از دو روز فیلمبرداری متوجه شدم این نوع شوخی جواب نمی‌دهد بنابراین آنها را کنار گذاشتم. چون به درد نمی‌خوردند.

در نگارش فیلمنامه برای دوربین مخفی تا چه اندازه خط قرمز را رعایت می‌کنید؟

در تولید دوربین مخفی وقتی شما عملی انجام می‌دهید باید عکس‌العمل طرف مقابل جالب باشد، به‌طور مثال در یکی از شوخی‌هایی که با شهرام شکوهی و مجید مشیری داشتیم به فراخور واکنش و عکس‌العمل‌هایی که بازیگران انجام می‌دادند از توی گوشی راهنمایی می‌کردم که بازی دیگری را اجرا کنند؛ مثلا زمانی که مجید مشیری به لباس‌های نظامی بازیگرانم نگاه کرد و گفت شما لباس‌های‌تان تقلبی است از تو گوشی به بازیگرانم گفتم پس شما پلیس‌هایی هستید که آمده‌اید اخاذی کنید و به این سمت بروید و سپس زیر گریه بزنید تا مشیری گیرت بیندازد و از او بخواه تا تو را ببخشد. باید بگویم که ما یک طرحی می‌نویسیم اما وقتی شوخی را شروع می‌کنیم در آن عکس‌العمل باعث وجود یک واکنش دیگری می‌شود که غیرقابل پیش‌بینی است گاهی اوقات در مقابل عکس‌العمل‌ها تغییر روش می‌دهیم و خیلی مطابق طرح کار نمی‌کنیم.

با این توضیح شوخی‌ها بر چه اساس نوشته می‌شود؟

ما یک شوخی را طراحی می‌کنیم و تمام بازیگران من گوشی دارند و با من در تماس هستند و در پشت صحنه‌های منتشر شده هم شاهدش هستید وقتی کار شروع می‌شود من و همسرم با بازیگران در ارتباطیم و با توجه به عکس‌العمل آن بازیگرمان را هدایت می‌کنیم که چه کاری انجام دهند، بنابراین به فراخور عکس‌العمل‌هایی که در لحظه اتفاق می‌افتد ما نمی‌دانیم که طرف مقابل چه عکس‌العملی نشان می‌دهد که بخواهیم طرحی براساس او بنویسیم.

واکنش مردم نسبت به دوربین مخفی چیست؟

در حال حاضر مردم خیلی دوربین مخفی را دوست دارند. مثلا «رامبد جوان» به من می‌گفت که چرا با من شوخی نکردید و وقتی با او شوخی کردم گفتم که خودت خواستی که با تو شوخی کنم. اکنون دوربین مخفی در بین مردم جا افتاده است. بخصوص وقتی با هنرپیشه‌ها و هنرمندان شوخی می‌کنم هیچ‌کدام ناراحت نمی‌شوند. خوشبختانه واکنش‌ها خوب است و امیدوارم مردم از تماشای این آثار لذت ببرند.

به نظر شما چند درصد جذابیت‌های کارهای تلویزیونی می‌تواند بر دوش آثار دوربین مخفی باشد؟

نمی‌دانم ـ باید از مردم سوال کنید. آنهایی که طنز دوست دارند، دوربین مخفی هم دوست دارند چون دوربین مخفی هم یک نوع طنز است. مثلا طنزهای «مهران مدیری» یک ژانر خاص اوست که موفق هم هست. طنزهای خمسه و عطاران به‌گونه‌ای دیگر است و طنز‌های دوربین مخفی من هم یک جور و حیطه‌ای دیگر از طنز است. هر کدام هم فرمولی برای خنداندن داریم.

چرا در کشورما به اندازه کشورهای خارجی دوربین مخفی ساخته نمی‌شود؟

در میان کشورهای خارجی تنها در کانادا دوربین مخفی ساخته می‌شود و تعداد سازندگان دوربین مخفی به دلیل سختی کار کم و محدود است. آدم‌های کار بلد هم کم هستند و نمی‌خواهند این ریسک را بکنند. البته در شوخی باید نکاتی را رعایت کرد و طوری شوخی کنیم که به کسی بر نخورد و همه چیز باید تحت کنترل باشد اگر کار را بخوبی کنترل نکنید ممکن است مردم ناراحت شوند بنابراین باید خیلی مواظب باشید چون مردم به ما اطمینان می‌کنند.

بهترین دوربین مخفی‌هایی که تاکنون دیده‌‌اید کدام است؟

نام یکی از آنها «طوطی سخنگو» و دیگری «دزد بالای دیوار» یا «دعوای دو مجری پرسپولیس و استقلال» بود که برایم خیلی جالب بود.

حسین ضیغمی