اعتیاد + افسردگی = خودکشی

جسد این بازیگر مطرح دنیای سینما هنگامی که با یک کمربند در اتاق خوابش دار زده شده بود، بدون هیچ یادداشتی پیدا شد.

شاید تصور افسردگی و خودکشی شخصی که بارها در فهرست پردرآمدترین بازیگران هالیوود قرار گرفته بود و همواره بازی‌هایش در نقش‌های کمدی و شاد مردم را سرگرم می‌کرد غیرقابل باور باشد، ولی آنچه این مساله را باورپذیر می‌کند، مرور تاریخچه خودکشی افراد مشهور است.

اصلا چرا رابین ویلیامز خودکشی کرد؟ آیا مرگ خودخواسته بین افراد مطرح شایع‌تر است؟ چرا افراد افسرده دست به خودکشی می‌زنند؟ آیا اطرافیان فرد می‌توانند مانع از خودکشی او شوند؟

البته ویلیامز تنها چهره شناخته شده‌ای نیست که دست به خودکشی زده بلکه افسردگی، مصرف مواد و الکل، اختلالات شخصیتی و... عواملی است که زمینه خودکشی دیگر چهره‌ها را نیز رقم زده است. به عنوان مثال ارنست همینگوی، نویسنده برجسته آمریکایی و برنده جایزه نوبل ادبیات، با اسلحه شکاری به زندگی خود پایان داد، جسد هیث لجر، بازیگر جوان هالیوود که بیش از همه برای بازی در نقش جوکر در فیلم «شوالیه تاریکی» شهرت داشت در آپارتمانش واقع در منهتن پیدا شد و بسیاری علت مرگ او را خودکشی ناشی از اعتیاد به مواد مخدر و افسردگی دانستند، فلیپ سیمور هافمن، بازیگر و برنده اسکار با تزریق مواد مخدر در حمام آپارتمانش خودکشی کرد، تونی اسکات، کارگردان مطرح دنیای سینما براثر افسردگی ناشی از ابتلا به سرطان خود را از بالای یک پل در لس‌آنجلس به پایین پرت کرد و جسد او کمتر از سه ساعت بعد از آب گرفته شد و البته خودکشی لیلا پهلوی و چندین سال بعد خودکشی برادر بزرگ‌ترش یعنی علیرضا پهلوی به دلیل ابتلا به افسردگی حاد از جمله مرگ‌های خودخواسته افراد مشهور است. آنچه مسلم است هر انسانی که به‌هر دلیلی دست به خودکشی می‌زند حتما به نقطه ناامیدی مطلق رسیده و به‌نظرش تنها راه نجات، خاتمه‌دادن به زندگی خود بوده است.

دکتر محمدرضا خدایی، روانپزشک و عضو هیات علمی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی در گفت‌وگو با جام‌جم در این باره می‌گوید: در خودکشی دو مساله تهدید به خودکشی و اقدام به خودکشی که می‌تواند به صورت موفق یا ناموفق باشد، مطرح است. معمولا تهدید به خودکشی در زنان بیشتر از مردان است، اما اقدام به خودکشی در مردان بیشتر از زنان دیده می‌شود. زنان بیشتر با خوردن قرص، دارو یا سم‌های خوراکی و مردان بیشتر با پرت‌کردن خود از بلندی، استفاده از سلاح، خوردن دارو و حلق‌آویزکردن (روشی که آقای ویلیامز انتخاب کرد) خودکشی می‌کنند. البته دلیل خودکشی این بازیگر شصت‌وسه ساله را نمی‌توان فقط افسردگی دانست، بلکه عوامل دیگری مثل مصرف مواد و الکل، اختلالات شخصیتی و حتی ابتلا به بیماری پارکینسون از جمله عوامل تاثیرگذار محسوب می‌شود.

خودکشی یک کمدین

به باور خیلی‌ها افسردگی و اقدام به خودکشی آن هم از جانب یک کمدین که خنداندن مردم وظیفه شغلی اوست، باور نکردنی است، اما دکتر خدایی معتقد است: اختلال افسردگی هیچ ارتباطی به موقعیت اقتصادی، اجتماعی، خانوادگی و... ندارد و فارغ از هر موضوعی به دلیل تغییرات آنزیمی در مغز ایجاد می‌شود؛ هر چند که نقش وراثت و عوامل شخصیتی و محیطی را نمی‌توان نادیده گرفت.

همه افسرده‌ها گوشه گیر نیستند

دکتر خدایی با بیان این که ابتلا به افسردگی علائم متفاوتی دارد، ادامه می‌دهد: به طور کلی خلق افسرده، انرژی پایین، بدخوابی یا کم‌خوابی، بی‌اشتهایی، اختلال در تمرکز، احساس پوچی، انزوا و... نشانه‌های اصلی ابتلا به اختلال افسردگی به حساب می‌آید و می‌تواند این حس را به بیمار القا کند که تنها راه‌حل خلاصی از مشکلات، پایان دادن به زندگی یا در واقع پاک کردن صورت مساله است و هر چه سن افراد بیشتر می‌شود این تصمیم هم می‌تواند جدی‌تر مطرح شود. بنابراین شاید بی‌قراری و گوشه‌گیری یکی از علائم ابتلا به افسردگی باشد، اما این اختلال در چند دسته طبقه‌بندی می‌شود و لزوما در همه افراد افسرده این حالت مشاهده نمی‌شود. این موضوع درباره رابین ویلیامز هم کاملا صادق است چرا که بسیاری از دوستان او اذعان داشته‌اند نمی‌توان این کمدین محبوب را در قالب یک فرد افسرده تصور کرد. به همین دلیل هم از خودکشی او متعجب شده‌اند، اما فراموش نکنیم بسیاری از مشکلات روانشناختی در ظاهر افراد مشخص نیست، بویژه افرادی مثل رابین ویلیامز که به دلیل نوع شغلشان مجبورند نقش بازی کنند.

به گفته دکتر خدایی، برخی افراد مبتلا به افسردگی در صورت ابتلا به یک بیماری جسمی مثل سرطان، قطع عضو یا همین پارکینسون که رابین ویلیامز مراحل ابتدایی آن را سپری می‌کرد، دست به خودکشی می‌زنند چرا که ظرفیت پذیرش این موضوع و از همه مهم‌تر مطرح کردنش را ندارند.

قضاوت‌های نادرست

تقریبا همه ما در زندگی روزمره با افرادی روبه‌رو می‌شویم که در رفاه مالی به سر می‌برند، شغل خوبی دارند، جایگاه اجتماعی قابل قبولی را کسب کرده‌اند، زندگی خانوادگی موفقی دارند و از همه نظر ایده‌آل هستند، اما از زندگیشان راضی نیستند. این اتفاق در مورد افراد مشهور ملموس‌تر است چرا که شخصیتی نوگرا و تنوع‌طلب دارند و میزان رضایتمندی‌شان از وضع موجود کمتر از دیگران است. در واقع شاید آنها در زندگی به آسایش رسیده باشند، اما آرامش ندارند. بنابراین در چنین شرایطی ممکن است دچار افسردگی شوند و در صورت درمان نشدن و نداشتن حمایت‌های لازم دست به خودکشی بزنند. بنابراین زندگی اجتماعی افراد و آنچه که ما از رفتار و ظاهرشان برداشت می‌کنیم لزوما نمی‌تواند لایه‌های پیچیده شخصیتی آنها را فاش کند.

نقش پیشگیرانه خانواده و دوستان

اگر فرد افسرده احساس کند مورد حمایت (منظور حمایت منطقی است نه از نوع مادرانه و همه‌جانبه) خانواده و اطرافیان است و به این اطمینان برسد که از جانب آنها درک می‌شود، معمولا اقدامات درمانی را جدی‌تر دنبال می‌کند و احتمال کمتری وجود دارد که به فکر خودکشی و انجام آن بیفتد. در مقابل هر چه فرد احساس تنهایی بیشتری داشته باشد و توجه لازم را از خانواده و دوستان نگیرد به خودکشی جدی‌تر فکر می‌کند و حتی احتمال زیادی وجود دارد که برای انجام آن اقدام کند. البته در مورد تفکرات خودکشی در افراد سالمند یا افسرده‌ای که احساس ناامیدی بیشتری می‌کنند، باید هوشیار باشیم و علت را جویا شویم و اگر فرد فکر خودکشی در سر دارد حتما از یک روان درمانگر کمک بگیریم.

پریسا اصولی / جام‌جم