این هفت «سین» ایرانی

تمام "سین‌های" سفره هفت سین ریشه پارسی دارند. بنابراین "سنبل" که از ریشه عربی است، از اجزاء اصلی سفره نیست.

هفت سین های اصلی عبارتند از: سیر، سمنو، سنجد، سبزه، سماق، سیب و سرکه.

مفاهیم

سمنو: نمادی از زایش , باروری گیاهان و ثروت و فراوانی است.
سبزه: به خاطر نورستگی , نمادی است از تولد دوباره و برکت درسال جدید.
سنجد: نماد عشق است و محرک زایش و بالندگی .
سماق: به جهت آن که به رنگ طلوع آفتاب است , نماد تولد مجدد و موجب پاکیزگی و گندزدایی است .
سیر: نماد سلامتی و گندزدایی است .
سیب سرخ: نشانه زیبایی و سلامتی است و نمادی از زایش و باروری .
سرکه: نماد صبر و عقل و بلندای سن است و نشانه ای از پاکیزگی .

از دیرباز ایرانیان اجزاء دیگری نیز به سفره هفت سین افزوده اند که جزءلاینفک آن شده است مانند :

آیینه: که نماد خلقت و نشانه ای از روشنی و پاکی است .
قرآن (یا کتب آسمانی دیگر برای سایر ادیان): که به جهت تقدس آن, موجب برکت در سال جدید خواهد بود.
تخم مرغ: نماد رویش و نطفه و ادامه نسل است.
سکه: نماد ثروت و سرشاری روزی است.
ماهی قرمز: نشانه زندگی است.
سنبل: پیام آور بهارو نشانه زیبایی است .
شمع: نشانه نور و آینده روشن است.
آب: نماد پاکی و جاری بودن رزق و روزی است.
نقل و شیرینی: نمادی است از برکت و شیرینکامی .
گاهی برنج , گندم و نمک را نیز به نشانه برکت در سفره هفت سین قرار می دهند.

سنتهای عید

در زمانهای گذشته , هفت سین را به شکل یک سفره بزرگ بر روی زمین می گستردند و هنگام تحویل سال تمام اعضای خانواده که معمولا" پدر و مادر به همراه فرزندان و نوه ها و ... بودند, دورتادور سفره می نشستند. یک کوزه از آب باران که قبلا" جمع آوری کرده بودند را نیز در سفره قرار می دادند و یا ظروف حاوی شیر , گلاب, عسل وشکر و حتی ماست و پنیر تازه و نانهای شیرین را نیز بر سفره می گذاشتند که امروزه دیگر متداول نیست.

معمولا" سفره هفت سین را تا سیزدهم فروردین ماه حفظ می کنند و در روز سیزدهم سبزه را در آب روان می اندازند. برای چیدن یک سفره هفت سین زیبا به نکات زیر توجه کنید :

* سفره را می توانید به شکل سنتی و کلاسیک آن , ساده و یا با تزئینات بیشتر بچینید. برای این کاراز انواع ظروفی که در دسترس دارید ، می توانید استفاده کنید. فقط کافی است جنس ظروفی که انتخاب می کنید با هم تناسب داشته باشد ولی این به معنای هم جنس وهم شکل وهم رنگ بودن آنها نیست. انواع ظروف بلوری و فنجان های شیشه ای ساده را نیز می توانید با ویترای نقاشی کنید و یا انواع ظروف سفالی را تهیه و به رنگ دلخواه رنگ آمیزی کنید.

سر زدن به گنجه مادربزرگ ها و بیرون آوردن ظروف قدیمی و لاله و شمعدان های رنگی را به شما پیشنهاد می کنم . حتی اگر ظرف مناسب ندارید یا به دنبال طرحی جدید هستید ,می توانید با کمی خلاقیت از برگ , صدف , برشهایی از چوب, بالشتک و ... به جای ظرف استفاده کنید. از ترمه , ساتن , پارچه های سوزن دوزی و ... برای کف سفره هفت سین می توان استفاده کرد.

* اگربه سفره مدرن علاقه مند هستید می توانید هفت سین را روی میزهای شیشه ای و یا تک رنگ بچینید و از ظروف جدید و مدرن استفاده کنید . شمعدانهای پایه بلند مدرن و به کار بردن رنگ سفید و یا رنگهای ملایم به چیدمان شما کمک می کند . معمولا" از پارچه برای زیراجزاء هفت سین استفاده نمی شود و سفره خلوت چیده می شود.

* سبزه و تخم مرغ اجزایی از سفره است که معمولا" بیشتر می توان آنها را تزئین کرد و طرحهای جدید و زیبایی را به وجود آورد.می توانید از تعداد بیشتری سبزه و تخم مرغ با طرحهای گوناگون درسفره استفاده کنید که زیبایی کارتان را دوچندان می کند.

*سبزه را می توان به شکل ساده و یا حجم دار( بر روی ماکت های گوناگون ) تهیه کرد . سبزه ساده را می توان از گندم , عدس ,ماش و ... تهیه کرد. بهتر است با کمی خلاقیت سبزه خود را به شکل قلب , پروانه , بته جقه و ...در بیاورید و یا در وسط ظروف گرد و یا چهارگوش, یک لیوان قرار دهید و بعد جوانه ها را دورتا دور آن بریزید . بعد ازبلند شدن سبزه , لیوان را بردارید و به جای آن شمع و یا تنگ پایه دار ماهی قرار دهید. همچنین می توان سبزه را در تنگ یا ظروف شیشه ای پایه بلند تهیه کرد. راه دیگر این است که از یک تخته پلاستیکی بزرگ استفاده کنید و دور تا دور آن را به شکل یک حاشیه جوانه بریزید و هفت سین را در داخل این تخته که گرداگرد آن سبزه است, بچینید. همچنین می توانید کل صفحه را جوانه بریزید و آن را به شکل یک مزرعه در بیاورید و با اجزاء دیگر هفت سین, کلبه , جاده , آبگیر و ... درست کنید.

* برای تهیه سبزه به شکل حجم دار باید از دانه های لعابی مانند شاهی و یا منداب و ... استفاده کرد. چرا که این دانه ها بعد از خیساندن حالت ژله ای پیدا می کنند و قابلیت چسبندگی بر روی سطوح مختلف را خواهند داشت. برای تهیه آن به روش زیرعمل کنید :

ابتدا مقدار مناسب از دانه را پس از یکبار شستن برای 4 روز بخیسانید . برای شاهی 5 برابر و برای منداب 5/5 برابرکافیست. سطحی را که می خواهید سبزه را روی آن سبز کنید ( مانند کوزه , مکعب , کلاه و ...) ابتدا با آب فشان خیس کرده و بعد یک لایه پنبه به قطر یک سانت روی آن قرار دهید و بعد روی پنبه را یک لایه تنظیف بکشید. کل سطح را با آب فشان خیس کرده ویک لایه بذر روی ماکت بمالید و بعد دوباره خیس کنید. روی یک نایلون شفاف دو سوراخ به اندازه 3 در 3 سانت ایجاد کنید و با فاصله از ماکت به شکلی که به آن نچسبد , به دورآن بپیچید.
روز اول و دوم با آب پاش سبزه را روزی سه بار آبدهی کنید و از روز سوم که بذرها جوانه زد و به رنگ سبز کمرنگ درآمد, روکش را بردارید و روزی دو بار آبدهی کنید. در دو سه روز اول که روکش نایلونی دارد, سبزه را در محیط معمولی و به دور از نور قرار دهید ولی پس از برداشتن نایلون یک روزاول در همان محیط معمولی و بعد از آن روزی چند ساعت سبزه را در هوای آزاد قرار دهید و روزی یک بار آبدهی کنید. بذر شاهی حدودا" در 6 روز و منداب در 4روز آماده می شود. فقط دقت کنید بعد از آبدهی آب در زیر ماکت نماند چراکه بوی نامطبوعی ایجاد می شود.

* برای تزئین تخم مرغ ها می توانید سوراخ ریزی در دو سر تخم مرغ ایجاد کنید و از یک سر فوت کرده و محتویات آن را خارج کنید و سپس آن را بشویید و رنگ آمیزی کنید و یا بدون تخلیه ,ابتدا تخم مرغها را بپزید و بعد آنها را تزئین کنید. می توانید تخم مرغ را به چسب چوب آغشته کنید وبنا به سلیقه خود در اکلیل, منجوق و... بغلطانید. همچنین می توانید دورتادور تخم مرغ را با انواع روبان , کاموا , قیطون و یا سرمه بصورت فشرده یا با فاصله پوشش دهید و از گلهای ریز برای تزئین بیشترآن استفاده کنید و یا با آنها طرحهای گوناگون روی تخم مرغ ایجاد کنید. با بافتن سه رشته باریک از پارچه های بلااستفاده در منزل میتوان گیس بافت درست کرد و با آن دورتادور تخم مرغ را پوشاند. زرورق های کاغذی براق و رنگی نیز ایده خوبی برای پوشش تخم مرغ است .

راه دیگر بریدن گل یا طرحهای زیبا از روی دستمال کاغذی یا کاغذهای معمولی است . پس از اینکه طرح خود را با دقت بریدید با کمک قلمو روی تخم مرغ را کمی چسب چوب زده و طرح را بچسبانید . مجددا" روی طرح راهم چسب چوب بزنید . چسب چوب بعد از خشک شدن بی رنگ می شود.

با استفاده از انواع شابلون روی تخم مرغ را طراحی کنید . ابتداشابلون را روی تخم مرغ قرار داده و بعد باقلمو و چسب محل را مرطوب و با اکلیل های رنگی محل شابلون را پر کنید و یا رنگ آمیزی کنید.

تخم مرغ هارا با استفاده از رنگهای طبیعی هم می توان رنگ کرد. آنها را می توانید در آب لبو , اسفناج , انار , پوست پیاز و زعفران و ... بجوشانید و یا با رنگهای اکریلیک یا اسپری رنگ کنید. برای نقاشی روی تخم مرغ هم از انواع رنگها و حتی مداد رنگی می توان استفاده کرد. ولی بستگی به استعداد شما در نقاشی دارد . اگر در نقاشی تبحر دارید, از طرحهای پیچیده تر و در غیر اینصورت از خطوط افقی و عمودی و گلهای ساده بهره ببرید.

می توانید از اسفنج یک قیف درست کنید و تخم مرغهای پلاستیکی رنگ شده را روی آن بچسبانید . اگر درست کردن قیف برایتان مشکل است روی کله قند توریا پارچه بکشید و بعد تخم مرغ ها را بچسبانید. اگر در قلاب بافی تبحر دارید , می توانید طرحهای جالبی روی تخم مرغ درست کنید . همینطور با کمک کاموا ومقوا و با کشیدن چشم و ابرو می توان تخم مرغ ها را به شکل شخصیت های مختلف در آورد.
با برداشتن مقداری از پوسته سر تخم مرغ و تخلیه آن, داخل تخم مرغ را سبزه سبز کنید و یا شمع را آب کنید و داخل تخم مرغ بریزید و فتیله در آن قرار دهید و به عنوان شمع استفاده کنید. اگر تخم مرغ های رنگی شما در حین کار شکست , می توانید تکه های رنگی را به شکل نامرتب روی تخم مرغ دیگری بچسبانید و یا با نگین های رنگی تخم مرغ را تزئین کنید.

دستگاه های پانچی موجود است که مقوا را به شکل گل برش می زند. این گلها را تک تک با کمک سوزن های ته گرد رنگی , درپوسته تخم مرغ پلاستیکی فرو ببرید.

* با برداشتن قسمتی از سر سیر و سیب حفره کوچکی ایجاد کنید و داخل آن را شمع وارمر قرار دهید. سیر و سنجد را می توانید با کمک سیم به شکل خوشه انگور دربیاورید و یا با چسباندن آن ها روی اسفنجی گرد , توپی از سیر, سنجد و یا سماق درست کنید و حتی در آخر چوب نسبتا" بلندی را در انتهای اسفنج فرو ببرید و سر دیگر چوب را در داخل گلدان های زیبایی قرار دهید و آن را با ماسه و یا اسفنج داخل گلدان ثابت کنید.

منبع: چاردیواری/ پروانه فتحعلی