خاموشی خوروش

مگر می‌شود از سریال «امیرکبیر» نام برد اما یاد بازی درخشان او در ایفای نقش مهدعلیا نیفتیم. او هرگز نقشی را بازی نکرد که به کلیشه بیفتد. این هنرمند علاقه بسیار زیادی به تئاتر داشت و معتقد بود که تئاتر زندگی است و در مصاحبه‌هایش هم تاکید می‌کرد که تئاتر هنر ارزنده‌ای است و همه دنیا هم این را می‌دانند. او اعتقاد داشت در تئاتر وقتی به عنوان یک بازیگر زن پا روی سن می‌گذارد دیگر ملکه صحنه‌ می‌شود، چرا که در تئاتر، هنر نمایان است اما در سینما هنر دست دوربین و کارگردان است. دو شب گذشته این هنرمند را از دست دادیم که سال‌های پایانی عمر را در خارج از ایران زندگی می‌کرد. با همکارانش درباره ویژگی‌های او به صحبت نشستیم.

شادروان خوروش زمانی که۱۶ ساله بود دیپلم گرفت و قبل از بازیگری دوست داشت پزشک شود و به همین خاطر هم وارد دانشسرا شد اما مدتی هم به شغل معلمی پرداخت. حدود دو سال معلم بود که یک انجمن برای جامعه لیسانس‌ها تئاتر اجرا می‌کردند. در این نمایش‌ها فقط از معلم‌ها استفاده می‌کردند و همه آماتور بودند. تا این که یک روز دکتر والا برای انتخاب بازیگر از بین معلم‌ها به مدرسه‌ای می‌رود که خوروش تدریس می‌کرد و او شادروان را انتخاب کرد و این‌طور بود که او برای اولین بار وارد عرصه بازیگری شد. او در مصاحبه‌هایش همیشه از دکتر والا یاد می‌کرد که خیلی چیزها یاد گرفت؛ یعنی هر چه دارد از اوست، چون او در آن زمان هیچ چیزی از بازیگری نمی‌دانست و واقعا از صحنه می‌ترسید اما دکتر والا حدود چهار ماه با او تمرین کرد و در این مدت خیلی چیزها به او آموخت و در نهایت هم نمایش «دست‌های آلوده» ژان پل سارتر را اجرا کرد که خیلی در آن زمان هم موفق بود. بعد از این که استعداد خوروش شناسایی شد راه او به عالم هنر باز شد. این هنرمند در سال‌های پایانی عمرش را در خارج از ایران زندگی می‌کرد و دو شب پیش در۹۴ سالگی درگذشت.

از او بسیار آموختم
مهدی فقیه از هنرمندان فعال در تلویزیون است که به تازگی مجموعه تلویزیونی «آتش و باد» از او پخش شده است. این هنرمند در سریال تلویزیونی «روشن‌تر از خاموشی» با شادروان خوروش همبازی بود. وی با بیان خاطراتش از این هنرمند به جام‌جم می‌گوید: «آشنایی من با این هنرمند به گذشته‌های دور برمی‌گردد که در تئاتر حضور پررنگی داشت و همدوره با زنده‌یاد استاد عزت‌ا... انتظامی، استاد علی نصیریان و ... بود. من همیشه به تماشای تئاتر این دوستان می‌نشستم و لذت می‌بردم. بدون تردید از این هنرمند آموختم. هنرمندی بود که بسیار حرفه‌ای کار می‌کرد و برای کارش وقت و انرژی می‌گذاشت.»
وی ادامه می‌دهد: «به یاد دارم ما در شیراز تئاتری کار می‌کردیم و خانم خوروش هم آمدند و نمایش ما را دیدند. بعد از تماشای تئاتر ما را خیلی تشویق می‌کردند و بعد از آن هر زمان من را می‌دیدند از تئاترم تعریف می‌کردند. ما در سریال تاریخی روشن‌تر از خاموشی همبازی بودیم. به یاد دارم در این سریال هم از تئاتر شیراز در میان دیگر هنرمندان صحبت می‌کرد و تاکید داشت که واقعا باید به هنرمندانی که در شهرستان کار می‌کنند توجه کرد، چرا که استعدادهای زیادی می‌بینیم. در مجموع کارنامه هنری شادروان خوروش مملو از نقش‌هایی است که او با هنرمندی‌اش به آنها جان داد.»

نقش‌هایی که ماندگار کرد
هوشنگ توکلی از هنرمندان پیشکسوت است که تا به امروز در تئاتر، تلویزیون و سینما فعالیت داشته است. او در کنار نویسندگی و کارگردانی گاهی هم بازی کرده است. او همسر فریده سپاه‌منصور است. این هنرمند دهه ۸۰ سریال تلویزیونی «غزل غزل‌ها» را نوشت و جلوی دوربین برد که از شبکه یک پخش شد. توکلی برای ایفای یکی از نقش‌ها، زنده‌یاد فخری خوروش را انتخاب کرد و او هم در این اثر خوش درخشید. این هنرمند به یاد شادروان به جام‌جم می‌گوید: «برای من کارکردن با خانم خوروش افتخاری بود. او خیلی خوب در این سریال درخشید و از او آموختم. به نظرم خانم خوروش جزو هنرمندانی بود که با حداقل اطلاعاتی که در حوزه فعالیت‌های هنری در جامعه وجود داشت، توانست توانمندی‌هایش را نشان بدهد.»
وی ادامه می‌دهد: «از او در تلویزیون نقش‌های بسیار ماندگاری دیدیم؛ نقش‌هایی که هرکدام رنگ و لعاب خودش را داشت. کافی است نگاهی به پرونده کاری او داشته باشیم تا متوجه نقش‌هایی که خلق کرده شویم. او به زیبایی هر نقش را بازی کرد و می‌توان گفت که با اقتدار خاصی نقش‌ها را رقم می‌زد. همین موضوع باعث می‌شد که به ما انگیزه دهد که گرچه این مسیر سخت است و دشواری‌های خودش را دارد اما باید ادامه داد.» توکلی با اشاره به این که همیشه از دیدن کارهای شادروان خوروش آموخته، عنوان می‌کند: «فقدان ایشان در سال‌های اخیر کاملا احساس می‌شد و چه حیف شد که ۱۵ - ۱۰ سال پایان عمرش از ایران رفت و ما نتوانستیم در خدمت این هنرمند عزیز باشیم. من به جامعه هنری به ویژه اهالی تئاتر درگذشت او را تسلیت می‌گویم. امیدوارم مسئولان برای او در ایران مجلس ختم ترتیب بدهند که ما هم با حضورمان در این مراسم به نوعی قدردان این بانوی هنرمند باشیم.»

مرور تصاویر ماندگار
قاب ماندگار بازیگران با همان کارهایی است که مخاطبان به خاطر می‌سپارند و آنها را با همین قاب‌ها به یاد می‌آورند. فخری خوروش که به تازگی درگذشته، قاب‌های ماندگار بسیاری برای مخاطبان خلق کرده که به بهانه یادنامه این بازیگر پیشکسوت، برخی از آنها را مرور کردیم.

دایه ولید
از جمله سریال‌های ماندگار خوروش می‌توان به مجموعه امام‌علی(ع) اشاره کرد که نقش دایه ولید را بازی می‌کرد. سریال فوق با بازی مرحوم خوروش توانست نقشی تاریخی را به خوبی ماندگار کند. بازی خوروش به گونه‌ای بود که می‌توانست آن حس و روایت لازم در بازی را همراه با قصه به مخاطب ارائه کند.

زن مقتدر دوران پهلوانان
مرحوم فخری خوروش در سریال «پهلوانان نمی‌میرند» در قامت نقش حلیمه‌خاتون، زن مقتدری را مقابل دوربین برد که از کلیشه‌های مرسوم زن ایرانی در تاریخ فاصله گرفته بود. همسر او پهلوان خلیل و پسرش نصرت بود که هر دو پهلوان بودند و در قصه سریال، وارد پیچ و خم و چالش‌ها می‌شدند.

روایتی تازه از مهدعلیا
از دیگر مجموعه‌های خوروش می‌توان به سریال امیرکبیر اشاره کرد. شخصیت مهدعلیا آنقدر جزئیات دارد که بازی‌کردن آن کار هر کسی نیست. خوروش نقش مادر ناصرالدین‌شاه را به درستی مقابل چشم مخاطب قرار داد. او با صورت خود، جزئیات شخصیت مهدعلیا را به درستی نمایش داده بود.

روشن‌تر از خاموشی
سریال روشن‌تر از خاموشی که روایتی از زندگی ملاصدرا بود، با بازی فخری خوروش ماندگارتر شد. او در این مجموعه نقش زینب‌بیگم عمه شاه‌عباس را بازی می‌کرد. به طور کلی بازی خوروش در سریال‌های تاریخی با توجه به نقش و بازی‌ای که داشت، همیشه ماندگار می‌شد.

مادر دلسوز فیلم «تاراج»
خوروش در بسیاری از فیلم‌ها هم نقش‌آفرینی کرده بود. ازجمله کارهایی که فخری خوروش در آن بازی کرده، فیلم تاراج به کارگردانی ایرج قادری است. او نقش بیگم را بازی کرد و با حس و حالی که برای فرزند معتادش داشت، توانست نقش ماندگاری را به مخاطب ارائه کند.

قابی از یک مادر نگران
فیلم «مردی از جنس بلور» از دیگر کارهای فخری خوروش است که به کارگردانی سعید سهیلی روی پرده رفت. خوروش در این فیلم نقش مادر رضا با بازی ابوالفضل پورعرب را بازی می‌کرد و یک قاب ماندگار را نقش بسته بود. بحران مادری که پسرش به اتهام قتل به زندان افتاده است.