رسوایی سعودی و ویکی‌پدیا

این اظهارات متناقض در پی تحقیقاتی است که ماه گذشته توسط بنیاد ویکی‌مدیا به پایان رسید که منجر به ممنوعیت 16 کاربر به‌دلیل « تعارض منافع در پروژه‌های ویکی‌پدیا» در منطقه خاورمیانه و شمال‌آفریقا (MENA) شد. در آن زمان، ویکی‌مدیا گفت: «ما می‌توانیم تأیید کنیم که تعدادی از کاربران با ارتباط نزدیک با طرف‌های خارجی در حال ویرایش پلتفرم به‌صورت هماهنگ برای پیشبرد اهداف آنها هستند.»
بر‌اساس بیانیه مشترک گروه حقوق بشری مستقر در ایالات متحده، دموکراسی برای جهان عرب اکنون (DAWN) و SMEX مستقر در بیروت، منابع نزدیک به ویکی‌پدیا و مصاحبه با مدیران زندانی تأیید کردند که آن طرف‌های خارجی عوامل دولتی هستند که تحت عنوان افراد و سردبیران مستقل عمل می‌کردند. 
این ماموران دولتی به‌عنوان جاسوس برای مقامات سعودی عمل می‌کردند و مدیران ناسازگاری را که به‌دلیل ویرایش مدخل‌های ویکی‌پدیا در عربستان به زندان افتادند، شناسایی کردند تا به طرف سعودی معرفی کنند. 
سارا لی ویتسون، مدیر اجرایی DAWN در بیانیه‌ای گفت: «برای سازمان‌ها و کسب‌وکارهای بین‌المللی بسیار غیرمسئولانه است که شرکت‌های وابسته به آنها مستقل از کنترل دولت عربستان‌سعودی یا ایمن از آن نباشند.»
ویکی‌مدیا بیانیه به‌روزرسانی شده‌ای در این‌باره منتشر کرده است اما ویتسون یکی از کارشناسان این حوزه گفت که برای ویکی‌مدیا ‌واقعا ضروری است که در مورد آنچه که به‌عنوان تضاد منافع بیان کرده است، شفاف باشد. او گفت که ویکی‌مدیا باید «شفافیت بیشتری را در مورد 16 کاربری که آنها را ممنوع کرده‌اند و اقدامات احتیاطی که قرار است برای جلوگیری از به‌خطر‌انداختن بیشتر ویراستاران ویکی‌پدیا در کشورهای توتالیتر انجام دهد، شفافیت بیشتری ارائه دهد، زیرا نمی‌توان انکار کرد که دو نفر از آنها اکنون در زندان‌های عربستان به سر می‌برند» و مشکل «خیلی فراتر از عربستان سعودی است.» ویتسون از ویکی‌مدیا می‌خواهد تا در مدل جهانی خود برای تکیه بر ویراستاران ویکی‌پدیا مستقر در کشورهای توتالیتر تجدیدنظر کند، نه فقط به این دلیل که می‌تواند ویراستاران را به‌خطر بیندازد، بلکه به این دلیل که ویکی‌پدیا «بازنده این بازی می‌شود» چرا که اگر روند این‌گونه باشد اعتبار اطلاعات به خطر خواهد افتاد. 
یکی از سخنگویان ویکی‌مدیا گفت که در بیانیه منتشر شده توسط SMEX/DAWN و در گزارش گاردین «گزاره‌های غلطی وجود دارد.»
سخنگوی ویکی‌مدیا گفت: «در تحقیقات ما هیچ یافته‌ای مبنی بر «نفوذ» یا نفوذ دولت سعودی به بالاترین رده‌های ویکی‌پدیا وجود نداشت و در واقع هیچ «رتبه‌ای» در میان مدیران ویکی‌پدیا وجود ندارد. همچنین در تحقیقات ما هیچ اشاره‌ای به رفتار سعودی‌ها تحت تأثیر دولت سعودی وجود نداشت. در حالی‌که ما نمی‌دانیم این داوطلبان واقعا کجا زندگی می‌کنند، ممنوعیت هر داوطلبی که ممکن است سعودی باشد، بخشی از یک اقدام بسیار گسترده‌تر در سراسر جهان بود که 16 سردبیر در سراسر منطقه MENA را ممنوع کرد.»
فعالان مدعی شدند که ویکی‌مدیا به‌طور رمزآمیز جزئیات را در بیانیه‌اش حذف می‌کند و ادعا می‌کنند که منابع تأیید کردند که «این ممنوعیت علیه ۱۶ کاربر سعودی، بالاترین رتبه‌بندی تیم تحریریه ویکی‌مدیا در منطقه، پس از کشف‌شان مبنی بر این‌که آنها به‌عنوان عاملی برای دولت سعودی برای تبلیغ محتوای مثبت درباره دولت و حذف محتوای انتقادی از دولت، از‌جمله اطلاعات زندانیان سیاسی در کشور خدمت می‌کنند، اعمال شده است.»
DAWN و SMEX در بیانیه خود همچنین تصریح کردند که منظورشان از ادمین‌های رده بالا این است که این افراد کارمند ویکی‌پدیا نیستند بلکه داوطلبانی هستند که به ابزارهای مختلف این سامانه دسترسی دارند. ویکی‌پدیا می‌گوید، تنها ادمین‌ها «دسترسی انحصاری به تعدادی ابزار دارند تا به آنها اجازه انجام عملکردهای خاصی در ویکی را بدهند. این ابزارها فرآیندهایی مانند حذف صفحه، محافظت از صفحه، مسدود کردن و رفع انسداد کاربران و امکان ویرایش صفحات کاملا محافظت شده را پوشش می‌دهند.»
بنیاد ویکی‌مدیا در مورد دستگیری مدیران ویکی‌پدیا اظهار‌نظری نکرد اما در بیانیه دسامبر خود نشان داد که محدودیت‌های قانونی ممکن است مانع از اظهارنظر بیشتر شود.
فعالان می‌گویند که پاسخ ویکی‌مدیا ناکافی است و به آنها توصیه می‌شود این بنیاد برای علنی کردن نتایج تحقیقات خود - افشای همه صفحاتی که تیم مستقر در عربستان‌سعودی ویرایش کرده است و قرار دادن آنها در معرض بررسی و تجزیه و تحلیل مستقل - را در دستور کار قرار دهند. 
آنها همچنین می‌گویند ویکی‌مدیا باید برچسب‌های هشداردهنده‌ای را روی صفحاتی بگذارد که ادمین‌های آنها ممکن است توسط رژیم‌های استبدادی در معرض پیگرد قانونی قرار گیرند و «تکیه آن به مدیران در کشورهایی که آزادی بیان محدود است و نوشتن مستقل به‌شدت محدود شده است را بررسی کند.»
این گروه‌ها همچنین از مقامات سعودی خواسته‌اند که «تلاش‌های خود برای تأثیرگذاری و کنترل محتوای ویکی‌پدیا» از‌جمله «میزان فشار یا پاداش دادن به مدیران مستقر در عربستان‌سعودی برای تولید محتوا» را افشا کنند. آنها از مقامات سعودی خواسته‌اند «کسانی را که به خاطر نقش‌شان در ارسال محتوا در ویکی‌پدیا تحت پیگرد یا محکومیت قرار گرفته‌اند، آزاد کنند.»
ویکی‌مدیا در ماه دسامبر گفت که در حال بررسی «روش‌های مختلفی برای ایمن نگه داشتن همه افراد برای مشارکت در پروژه‌ها» است. این بنیاد قول داده است «با جوامع ما همکاری کند تا فرآیندی جهانی برای پیمایش چالش‌های ایمنی پیدا کند که امکان رسیدگی به چنین موقعیت‌هایی را تا حد امکان شفاف و در عین حال اولویت دادن به اجتناب از خطر برای ایمنی کاربران‌مان فراهم می‌کند.»
ماه گذشته، احمد ابوآمو، کارمند سابق توییتر، توسط دادگاهی در سانفرانسیسکو به‌دلیل جرایمی از‌جمله کار غیرقانونی یک دولت خارجی به سه سال و نیم زندان محکوم شد.

منبع: ضمیمه کلیک روزنامه جام‌جم