کودکانی با ایمنی ضعیف

اما تصورش را بکنید والدین کودکانی که به‌طور مکرر دچار بیماری‌های ویروسی و باکتریایی می‌شوند و در هر سال بارها به بستر بیماری می‌افتند با چه استرسی دست و پنجه نرم می‌کنند.

متاسفانه زندگی کودکانی که با نقص سیستم ایمنی به‌دنیا می‌آیند همیشه با چنین استرسی همراه است و ضروری است سبک زندگی این دسته از کودکان با ملاحظاتی که والدین‌شان در‌نظر می‌گیرند از کودکی تا پایان عمر اصلاح شود.

ما نیز با توجه به همه‌گیری کرونا به‌عنوان یک خطر جدی ویروسی، مشکلات کودکانی با نقص سیستم ایمنی را بهانه قرار دادیم و با دکتر کتایون قاسمی، فوق‌تخصص خون و سرطان گفت‌وگو کردیم.

چرا برخی کودکان با نقص سیستم ایمنی به‌دنیا می‌آیند؟ آیا لزوما ژن این بیماری در فرد دیگری از خانواده هم وجود دارد؟

بیشتر علت ژنتیک برای این مشکل مطرح است؛ یعنی مشکلی در ژن‌های کودک از ابتدای تولد وجود دارد. گاهی سابقه نقص سیستم ایمنی در فرزندان دیگر خانواده هم وجود دارد و گاهی نیز وجود این نقص ناشی از جهش‌های ژنتیکی است و فقط در یکی از فرزندان اتفاق می‌افتد.

از آنجا که عمده عوارض ابتلا به چنین نقصی، آسیب‌پذیری کودک نسبت به عفونت‌ها و عوامل میکروبی و باکتریایی است ابتلا به آن لزوما در همان سال اولیه پس از تولد مشخص می‌شود یا ممکن است سال‌ها بعد نشانه‌های جدی آن بروز کند؟

این مسأله بستگی به نوع نقص ایمنی دارد. یک نقص ایمنی داریم به‌نام اسکید (SCID یا نقص ایمنی مرکب شدید) که نوزادان مبتلا در چند ماه اول زندگی علامت‌دار می‌شوند. این کودکان وزن‌گیری خوبی ندارند و به‌طور مرتب دچار عفونت‌های ویروسی و گوارشی می‌شوند. این عفونت‌ها در آنها مکرر رخ می‌دهد. از سوی دیگر کودکانی داشته‌ایم که تا چند سال اول زندگی علامتی نشان نمی‌دهند و نهایتا مبتلا به یک‌بار پونومی در سال می‌شده‌اند. اما حداکثر با گذشت چهار یا پنج سال، این دسته از کودکان نیز با بروز عوارضی شناسایی می‌شوند.

تشخیص قطعی این بیماری چگونه ممکن است؟

یک‌سری آزمایش‌های خاص با عنوان ان‌بی‌تی است و برای افرادی توصیه می‌شود که دچار عفونت‌های مکرر (باکتریایی، ویروسی، قارچی و انگلی) در پوست، استخوان، مفاصل و ریه‌ها می‌شوند. البته طی انجام این نوع آزمایش‌ها با ایمنی‌شناسان نیز مشاوره می‌کنیم تا به ما برای وجود و نوع نقص ایمنی مشاوره بدهند. در برخی موارد هم انجام این آزمایش‌ها کافی نیست و تشخیص نوع نقص ایمنی فقط با بررسی ژنتیکی ممکن است.

آیا تشخیص آن پیش از تولد هم ممکن است؟

بله، این تشخیص ممکن است؛ به‌خصوص وقتی یکی از فرزندان دچار نوعی نقص ایمنی باشد در فرزندان بعدی خانواده با بررسی مایع آمنیوتیک، تشخیص پیش از تولد نقص ایمنی ممکن است. در حال حاضر در کشورهای پیشرفته این بررسی‌ها انجام می‌شود و در ایران هم ما یک مورد داشته‌ایم که با درخواست والدین، نقص ایمنی در فرزند دوم نیز تشخیص داده شد.

با توجه به این‌که درمان قطعی برای این بیماری وجود ندارد، سبک زندگی مبتلایان به‌ویژه از دوران کودکی چگونه باید تغییر کند؟

باید تمهیداتی از ابتدای تولد اندیشیده شود تا این کودکان از عفونت‌ها به‌دور باشند؛ از‌جمله آن‌که واکسیناسیون‌شان باید به‌طور کامل انجام شود و حتما باید واکسن پنوموکوک را بگیرند. این واکسن در برابر عفونت‌های پنوموکوک که بیشتر کودکان زیر پنج سال را درگیر می‌کند از کودک محافظت می‌کند یا واکسن آنفلوآنزا را حتما بزنند.

این کودکان وقتی مهدکودک و مدرسه می‌روند باید خیلی بیشتر مورد مراقبت قرار بگیرند. یک‌سری آنتی‌بیوتیک‌ها پروفیلاکسی (این آنتی‌بیوتیک‌ها معمولا برای درمان عفونت‌های باکتریایی استفاده می‌شوند) یا داروهایی را برای تقویت بدن‌شان (مثل گاما اینترفرون که برای کاهش احتمال بروز و شدت عفونت‌ها تجویز می‌شود) باید به‌طور مدام مصرف کنند. رعایت نکات بهداشتی، مصرف ‌نکردن غذاهای غیرخانگی و تردد نداشتن در محیط‌های شلوغ در این دسته از کودکان باید مورد توجه بیشتری قرار بگیرد.

در دوران عالمگیری کرونا، مبتلایان به نقص ایمنی باید چه نکات بیشتری را برای پیشگیری از ابتلا رعایت کنند؟

رعایت بهداشت بیش از دیگران باید از سوی این افراد رعایت شود؛ چنان‌که طی دوران کرونا با وجود آن که مشخص شد که کودکان به نوع خفیف این بیماری مبتلا می‌شوند اما چند مورد فوتی در کودکان مبتلایی که نقص ایمنی داشتند، مشاهده شده است. بدون شک سیستم ایمنی این کودکان ضعیف‌تر است و باید کاملا در قرنطینه باشند و زدن ماسک و تردد نکردن در مکان‌های پرجمعیت برای این دسته از کودکان اهمیت بسیار بیشتری دارد.

در صورت ابتلای احتمالی چه اقدامات درمانی بیشتری باید برای این کودکان صورت بگیرد؟

وقتی این کودکان به کرونا مبتلا شوند چون سلول ایمنی ندارند و بدن‌شان بی‌دفاع است، ممکن است عوامل باکتریایی نیز از این فرصت استفاده کنند و بدن را درگیر کنند. پس در چنین شرایطی آنتی‌ بیوتیک‌ های قوی‌تری برای کودک، زودتر تجویز می‌شود.

پونه شیرازی - سلامت / روزنامه جام جم