بسته غذایی برای دانش‌آموزان

جام جم سرا: براساس آمار اعلام شده، قد و وزن ۱۰درصد از دانش‌آموزان کشور، پایین‌تر از مقیاس جهانی است و سوءتغذیه مهم‌ترین عامل این نارسایی‌ها شناخته شده است. به عبارتی اگر به همین صورت پیش برود در آینده‌ای نه چندان دور با نسلی کوتاه قد و بیمار مواجه خواهیم شد!
این نوع از کوتاه‌قدی که به کوتاه‌قدی سوء‌تغذیه‌ای معروف است، با کوتاه‌قدی ژنتیکی متفاوت بوده و مشکلات بسیاری را برای فرد ایجاد می‌کند.
همچنین در سال‌های اخیر تعداد زیادی از بچه‌ها با مشکل چاقی مواجه هستند که دلیل آن هم مصرف بیش از اندازه فست فود، چیپس، پفک، انواع سس ها، شکلات و شیرینی و مواد چرب برمی‌گردد.
بنابراین اصلاح روش‌های تغذیه در این دوران می‌تواند از بروز انواع بیماری‌ها در بزرگسالی پیشگیری کند و این موارد، ضرورت توجه به ارائه یک میان وعده رایگان به دانش‌آموزان در بسیاری از کشورهای جهان از جمله ایران از سال‌های دور آغاز شده است. اجرای این طرح با هدف کمک غذایی برای جبران کمبودها، تشویق به حضور در مدرسه، ایجاد تساوی برای یادگیری، رفع گرسنگی، کمک به قدرت یادگیری، کاهش موارد ترک تحصیل و افت تحصیلی، بهبود تمرکز، حافظه و ارتقای سلامت تغذیه‌ای دانش‌آموزان بویژه در مناطق محروم و ارتقای فرهنگ تغذیه‌ای صورت گرفت. در ایران این طرح از سال تحصیلی ۱۳۵۵ با توزیع یک وعده غذایی روزانه (شیر، نان غنی شده و میوه) در مدارس آغاز شد، هرچند در طی سال‌ها این طرح متوقف بود اما چند سالی است که توزیع رایگان شیر و نان غنی شده در مدارس از سرگرفته شده و برای سال تحصیلی جدید نیز این طرح ادامه خواهد داشت.

توزیع شیر غنی شده از اول مهر

مدیرکل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت از توزیع شیر غنی شده با ویتامین D از ابتدای سال تحصیلی جدید در مدارس کشور خبرداده و به ایران می‌گوید: این طرح در سال اول از استان‌ها شروع خواهد شد و مناطق مشکل دار و ناامن غذایی در اولویت هستند.
دکتر زهرا عبداللهی می‌افزاید: با توجه به عمده بودن مشکل ویتامین D و E در جامعه، غنی‌سازی مواد غذایی همچون آرد با ویتامین D در دستور کار قرار گرفته است.
به گفته وی، از اول مهر نیز مگادوز ویتامین D در دبیرستان‌های دخترانه و پسرانه به صورت ماهانه در مدارس توزیع می‌شود و سهم هر دانش‌آموز در سال تحصیلی 9 قرص است.
عبداللهی تصریح کرد: برنامه‌های آموزشی و فرهنگسازی تغذیه صحیح برای حمایت تغذیه‌ای از اقشار مبتلا به سوء تغذیه در خانواده‌های نیازمند انجام می‌شود.
به گفته وی، دانش‌آموزان بویژه دانش‌آموزان دبستانی در دورانی قرار دارند که عادات تغذیه‌ای در آنها در حال شکل‌گیری است و تغییر این عادات غذایی در آینده دشوار است. بنابراین علاوه بر مشاوره رایگان به خانواده‌ها در زمینه‌های بهداشتی و تغذیه‌ای نیازمند توانمندسازی خانوارهای محروم و فقرزدایی نیز هستیم.
سوءتغذیه دانش‌آموزان و پیامدهای ناشی از آن همچنان گریبانگیر بسیاری از کشورهای در حال توسعه از جمله ایران است، روند رو به گسترش چاقی به عنوان شکلی از بیماری سوء‌تغذیه‌ای در میان کودکان و نوجوانان، این کشورها را با معضل جدیدی مواجه ساخته که منجر به عوارض زیادی از جمله رشد ناکافی، تغییرات رفتاری، افت تحصیلی، کم وزنی، اضافه وزن، کوتاه قدی، کمبودهای ریزمغذی‌ها، پوسیدگی دندان‌ها و... شده است.
دکتر محمد اسدی، کارشناس تغذیه می‌گوید: طبق تحقیقات انجام شده، تغذیه می‌تواند بیشتر از وراثت روی افراد تأثیرگذار باشد، نوع تغذیه بچه‌ها در کودکی شکل می‌گیرد و آنها طبق عادات غذایی می آموزند که چه بخورند و کی بخورند، بنابراین قسمت اعظمی از عادات غذایی در خانواده و مدرسه شکل می‌گیرد.
وی می‌‍‌‌‌افزاید: عمده بیماری‌هایی که افراد در سنین بالا دچار می‌شوند به غذاهایی‌ برمی‌گردد که در دوران کودکی استفاده کرده‌اند. به عنوان نمونه آمار بالای پوکی استخوان و کم خونی و انواع بیماری‌های قلبی، عروقی و... به دلیل تغذیه نامناسب به عادات غلط غذایی افراد در دوران کودکی بر می‌گردد.
وی اظهار می‌کند: دانش‌آموزانی که صبحانه نمی‌خورند کم دقت، خسته و بی‌حوصله هستند و نمی‌توانند کمبود انرژی ویتامین‌ها را باخوردن وعده‌های غذایی دیگر جبران کنند. بنابراین باید والدین هرروز صبحانه فرزند دانش‌آموز خود را قبل از اینکه به مدرسه برود آماده کنند.
این کارشناس تغذیه با بیان اینکه شایع‌ترین کمبودهای ویتامینی در این دوران، کمبود ویتامین A و D و شایع‌ترین کمبودهای املاح، کمبود ید، آهن و کلسیم است، می‌افزاید: مصرف ناکافی لبنیات و روی سبب کاهش تمرکز شده و افت تحصیلی دانش‌آموزان را به دنبال دارد.
وی تصریح می‌کند: خیلی از بچه‌ها شیر دوست ندارند و باید با هزار ترفند تشویق شوند تا شیر بخورند، اما اگر در بین دوستانشان و در مدرسه یا در کنار همکلاسی‌ها شیر بخورند، به نوشیدن آن عادت می‌کنند.
وی با تأکید بر اینکه مصرف پایین انواع لبنیات میان دانش‌آموزان از چالش‌های تغذیه‌ای کشور محسوب می‌شود، می‌گوید: مصرف سه وعده لبنیات در روز برای دانش‌آموزان ضروری است و مصرف بیشتر آن می‌تواند بر رشد قدی و تراکم استخوان‌های دانش‌آموزان تأثیر بسزایی داشته باشد.

صبحانه مهمترین وعده غذایی دانش آموزان

اسدی با اشاره به اینکه صبحانه مهم‌ترین وعده غذایی برای دانش‌آموزان است، گفت: استفاده از میان وعده‌های سالم در طول مدت حضور در مدرسه بهترین روش برای تجدید انرژی و افزایش تمرکز دانش‌آموزان است.
به گفته وی، مصرف میان وعده‌ها به عنوان غذای سبک در زنگ تفریح برای تجدید انرژی دانش‌آموزان ضروری است، بنابراین استفاده از خوارکی‌هایی مانند خرما وکشمش علاوه بر تأمین نیاز به انرژی املاح مهمی مانندآهن را که به صورت مستقیم درافزایش یادگیری تمرکز و حافظه تأثیر گذاراست تأمین می‌کند.
این کارشناس تغذیه همچنین با اشاره به اینکه کم خونی، کاهش تمرکز و قدرت یادگیری را به دنبال دارد، افزود: کم خونی در دانش‌آموزان بویژه در دختران - سن بلوغ - تأثیر بسزایی در کاهش تمرکز دارد. از این رو می‌توان گفت با معاینه سالانه، مصرف مواد غذایی حاوی آهن، مانند گوشت قرمز، مرغ و ماهی، استفاده از مکمل‌های غذایی حاوی آهن، ویتامین B12 و ویتامین C از بروز کم خونی در دانش‌آموزان پیشگیری شود.
به گفته اسدی، نخستین اثر کمبود روی در بدن بی‌حوصلگی و کاهش قدرت یادگیری است. بنابراین با توجه به پایین بودن مصرف مواد غذایی حاوی روی مانند جگر، میگو و گوشت در برنامه غذایی توصیه می‌شود که دانش‌آموزان برای تأمین این نیاز از مکمل‌های غذایی حاوی روی استفاده کنند.
وی همچنین با اشاره به اینکه چاقی و اضافه وزن یکی از معضلات شایع کودکان و نوجوانان کشور است می‌گوید: متأسفانه به دلیل تغذیه نامناسب و زندگی آپارتمان نشینی روند چاقی کودکان شتاب گرفته است.
به گفته این کارشناس تغذیه، زندگی آپارتمان نشینی تحرک را از کودکان گرفته و به جای آنکه آنها فعالیت جسمی مناسبی داشته باشند وقت زیاد خود را مقابل رایانه و بازی‌های آن سپری می‌کنند که همین امر باعث می‌شود تراکم استخوانی و رشد بدنی مناسبی شکل نگیرد.
این متخصص تغذیه همچنین رعایت تعادل میان مصرف آهن، روی، پروتئین، لبنیات و میوه‌ها و سبزیجات را بسیار با‌اهمیت می‌داند: با رعایت تعادل در مصرف این مواد غذایی مقدار مورد نیاز بدن تأمین می‌شود و می‌توان با چالش کمبود مصرف لبنیات و روی مقابله کرد.
اسدی با تأکید بر مقابله آموزش و پرورش بر توزیع تنقلات کم ارزش در بوفه مدارس تصریح می‌کند: این سیاست باید در تمام مدارس کشور اعمال شود تا توزیع مواد غذایی کم ارزش، فست فودها و خوراکی‌های دارای افزودنی شیمیایی ممنوع شود.
این متخصص تغذیه می‌گوید: مصرف میوه‌های تازه، مرکبات و صیفی‌جات مانند گوجه فرنگی و هویج باید در برنامه غذایی دانش‌آموزان قرار بگیرد. این مواد علاوه بر تأمین ویتامین‌ها و املاح کسالت و کرختی صبحگاهان را برطرف و انرژی و شادابی بیشتری برای حضوردانش‌آموزان در کلاس درس ایجاد می‌کند.
به گفته وی، لازم است از حضور دستفروشان و دوره‌گردها در اطراف مدارس که به فروش مواد غذایی فاقد هویت بهداشتی مبادرت می‌کنند، جلوگیری شود.
در آستانه بازگشایی مدارس یکی از موضوعاتی که توجه بسیاری از والدین را به خود معطوف کرده است بحث تغذیه بچه‌ها در مدارس است. دانش‌آموزان به واسطه فعالیت ذهنی و جسمی که در مدرسه دارند نیازمند دریافت انرژی کافی با تغذیه‌ای مناسب هستند تا از لحاظ فکری و جسمی توانمند باشند. از این رو است که می‌بینیم تغذیه مناسب از سوی کارشناسان و رسانه‌های مختلف به جد تأکید می‌شود اما با وجود این همچنان فست فودها و تنقلات ناسالم در کیف مدرسه دانش‌‌آموزان جای دارد. تغذیه صحیح دانش‌آموزان در مدارس را بیش از پیش آشکار می‌سازد (محسن غلامی/ایران)