وقتی افت قند، خطرناک می‌شود

این نوع افت قند خون معمولا با مصرف یک ماده غذایی شیرین مثل آب‌قند یا یک آبنبات کوچک رفع می‌شود، اما زمانی افت قند خون، خطرناک محسوب می‌شود که برای بیمار دیابتی تحت درمان با انسولین اتفاق بیفتد که ممکن است ناشی از افزایش خودسرانه مصرف انسولین، تزریق انسولین پیش از مصرف غذا یا حتی انجام ورزش‌های سنگین باشد.

به این دلیل، دکتر مجتبی ملک، فوق‌تخصص غدد درون‌ریز بالغین تاکید می‌کند: منظور از افت قند خون، بروز علائم بالینی همراه با کاهش قند در افراد غیردیابتی به کمتر از 55 میلی‌گرم در دسی‌لیتر است و در بیماران دیابتی تحت درمان با انسولین معمولا به قند کمتر از 70 میلی گرم در دسی‌لیتر اتلاق می‌شود. در بسیاری از موارد، اتفاقی که همراه با ضعف و بی‌حالی و علائم مشابه افت قند خون برای شخص می‌افتد ناشی از علل دیگر مثل استرس، تالمات روحی و ترس بوده و افت قند خون واقعی نیست. در چنین مواردی افت قند خون واقعی را باید با اندازه‌گیری قند اثبات کرد.

چرا قند خون می‌افتد؟

دکتر ملک در گفت‌وگو با جام‌جم می‌گوید: در افراد بدون سابقه دیابت، معمولا سیستم‌های حفاظتی قوی در بدن وجود دارد که از افت قند خون جلوگیری می‌کند، ولی معمولا وجود توده‌های مترشحه انسولین، سابقه نارسایی غده فوق‌کلیه، نارسایی هیپوفیز و سابقه جراحی‌های معده و روده از علل افت قند خون در این افراد است. در افراد دیابتی تحت درمان با انسولین نیز مصرف اضافه انسولین، کاهش مصرف مواد غذایی یا فعالیت شدید از علل افت قند خون محسوب می‌شود؛ اما چرا حفظ تعادل سطح قند خون اهمیت دارد؟

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران پاسخ می‌دهد: قند خون، ماده اصلی غذایی سلول‌های بدن است و بخصوص، مغز انسان عضوی است که فقط از گلوکز استفاده می‌کند و کاهش قند خون باعث افت عملکرد بدنی و بویژه افت عملکرد مغزی می‌شود که تکرار این وضع می‌تواند باعث عوارض غیرقابل برگشت مغزی شود.

نشانه‌های افت قند خون

لرزش اندام، احساس مورمور شدن بدن، احساس گرسنگی، اختلال دید، سیاهی رفتن چشم، مورمور شدن دور دهان و لب‌ها، سردرد، نداشتن تمرکز، تعریق شدید و رنگ‌پریدگی از جمله علائمی است که بیماران دیابتی که انسولین مصرف می‌کنند نباید آنها را کم‌اهمیت بشمارند. فراموش نکنید که بروز حرکات تهاجمی در جوانان یا تشنج ناگهانی در کودکان و بروز نشانه‌هایی چون اختلال حواس و فراموشی نیز از علائم جدی و هشداردهنده افت ناگهانی قند خون در دیابتی‌ها محسوب می‌شود.

دکتر ملک با اشاره به نشانه‌های افت قند خون در مراحل اولیه چون احساس ضعف، بی حالی، تپش قلب، لرزش، تعریق و تاری دید تاکید می‌کند: در صورت بی‌توجهی به این علائم و تاخیر در درمان مناسب، ممکن است خواب‌آلودگی، اختلال رفتاری، تشنج و کما در شخص اتفاق بیفتد.

این متخصص غدد با اشاره به راهکار کنترلی اولیه برای پیشگیری از عوارض شدید افت قند خون می‌گوید: برای کنترل افت قند خون، چنانچه بیمار هوشیار است باید در ابتدا مواد غذایی حاوی قند مثل آبمیوه یا نوشیدنی شیرین میل کرده تا بسرعت، علائم مرتفع شود و بعد از آن به‌دلیل پیشگیری از بازگشت علائم باید یک وعده غذایی کامل‌تر مصرف کند. در مواردی که بیمار هوشیاری، خود را از دست داده است نباید به زور به وی چیزی خوراند زیرا ریختن غذا یا نوشیدنی در حلق او در حالت کاهش هوشیاری ممکن است باعث ورود غذا به سیستم تنفسی و خفگی شود و باید به سرعت از سوی اورژانس به بیمار سرم قندی تزریق شود.

وقتی افت قند، خطرناک می‌شود

متخصصان غدد تاکید می‌کنند که افت قند خون در افراد مسن و افرادی که سابقه بیماری قلبی، سکته مغزی یا تشنج دارند و همین‌طور در افرادی که مشاغل حساس دارند مانند خلبانان، رانندگان یا کسانی که با ماشین‌آلات برنده کار می‌کنند، خطرناک است.

دکتر ملک در این باره می‌گوید: بروز مکرر افت قند خون نیز مشکلی جدی و خطرناک محسوب می‌شود و می‌تواند به بدن، بخصوص مغز، آسیب جدی برساند، بنابراین باید علت آن شناسایی و در اسرع‌وقت مرتفع شود.

نگذارید قند خونتان بیفتد

مهم‌ترین نکته در پیشگیری از افت قند خون، شناسایی علت آن است؛ یعنی اگر ناشی از عوامل روحی باشد، افت قند خون واقعی محسوب نمی‌شود و با راهکارهای ساده تغذیه‌ای و کمی استراحت رفع می‌شود و در صورتی که ناشی از بیماری قند باشد نیز راهکارهایی دارد که متخصصان غدد به بیمارانشان توصیه می‌کنند. دکتر ملک با اشاره به درمان افت قند خون در افراد دیابتی و غیردیابتی می‌گوید: روند درمان، در هر دو گروه تقریبا یکسان است، ولی در افراد دیابتی معمولا افت قند خون از عوارض درمان است و باید تغذیه و میزان داروهای بیمار تعدیل شود و به بیمار آموزش‌های لازم برای پیشگیری از آن داده شود، ولی در بیماران غیردیابتی باید علت زمینه‌ای مشخص و به سرعت برطرف شود. به خاطر داشته باشید که علائم افت قند خون و عوارض آن در افراد دیابتی و غیردیابتی تفاوت چندانی نمی‌کند، ولی افراد دیابتی معمولا به علت مصرف دارو یا انسولین در خطر بیشتری برای افت قند خون قرار دارند و باید نسبت به عوارض ناشی از آن بسیار هوشیار و پیگیر باشند.

پونه شیرازی / گروه سلامت