جولان قاتل خاموش در کوچه‌های سلامتی

جام جم سرا:
بر اساس اعلام سازمان جهانی بهداشت، 33 درصد بزرگسالان دنیا به فشار خون بالا مبتلا هستند. به عبارت دیگر یک نفر از هر سه بزرگسال دنیا فشار خون دارند که البته این میزان با بالا رفتن سن، افزایش پیدا می‌کند و گزارش‌ها حاکی از آن است که تا سال 2010 حدود 2/1 میلیارد نفر در دنیا فشار خون بالا داشته‌اند و پیش‌بینی می‌شود تا سال 2025 شیوع فشار خون بالا 60 درصد افزایش یابد و به این ترتیب 56/1 میلیارد نفر از جمعیت دنیا دچار فشار خون باشند.
بررسی‌های انجام شده از سوی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی حاکی از آن است که حدود یک پنجم مردم ایران به بیماری فشار خون بالا مبتلا هستند و این در حالی است که فشار خون سومین عامل مرگ و میر‌ها در دنیا شناخته شده است.‏
آنان معتقدند، توسعه برنامه‌های ملی واکسیناسیون، فرهنگ‌سازی برای گسترش سبک سالم زندگی و بازنگری در مراقبت‌های بهداشتی بویژه در حوزه بیماری‌های غیرواگیر، از جمله برنامه‌هایی است که در دستور کار وزارت بهداشت و درمان قرار دارد.

آمار بالای فشار خون در ایرانیان

دکتر فاطمه سماوات رئیس اداره قلب و عروق وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی می‌گوید: «یک نفر از هر 5 ایرانی بالای 30 سال سن در ایران دارای فشار خون بالا تشخیص داده شده‌اند و این موضوع در دنیا نیز مطرح است که 50 درصد مبتلایان به فشار خون شناسایی نمی‌شوند. از همین افراد مبتلا نیز حدود نیمی از آن‌ها تحت درمان‌اند و نیمی از آنان داروهایشان را درست مصرف می‌کنند».
وی با بیان این مطلب که «فشار خون» از جمله دلایل اصلی سکته‌های مغزی و قلبی است، خاطرنشان می‌کند: «در حال حاضر به علت شیوع بالای سکته‌های قلبی و مغزی، به دنبال راه‌اندازی تخت‌های ویژه در بیمارستان‌ها هستیم، در حالی که می‌توان با آموزش و اطلاع‌رسانی، از بروز این سکته‌ها در کشور پیشگیری کرد».
این متخصص قلب و عروق در مورد فشار خون می‌افزاید:«فشار خون یکی از علت‌های اصلی مرگ‌هاست از این رو لازم است همه مردم از 18 سالگی به بعد، فشار خون خودشان را هر 2سال یک بار اندازه‌گیری کنند و بویژه اگر سابقه فشار خون در خانواده وجود داشته باشد، لازم است این مراجعه و سنجش فشار خون هر سال یک بار انجام شود».
وی با اشاره به این‌که مصرف نمک یکی از عوامل اصلی ابتلا به فشار خون در کشور است، می‌گوید: «ایرانیان2 برابر استاندارد جهانی نمک مصرف می‌کنند. اگر اقدام‌های مراقبتی و پیشگیرانه‌ ساده‌ای مانند اجتناب از قرار دادن نمک‌‌پاش در سر سفره را اجرا کنیم و برای طعم دادن به غذا نارنج، آبغوره، آبلیمو و مانند آن را جایگزین نمک کنیم، می‌توانیم تا حد زیادی از ابتلا به فشار خون جلوگیری به عمل آوریم، حال آن که متأسفانه به ذائقه پرنمک عادت کرده‌ایم»
سماوات با توجه به ضرورت تحرک بدنی در میان افراد جامعه تأکید می‌کند: «متأسفانه حدود 60 درصد زنان خانه‌دار ایرانی، تحرک بدنی مناسبی ندارند و دخانیات نیز اثر مستقیم در ابتلا به فشار خون دارد».

عوامل مستعد‌کننده فشار خون

دکتر علی رضا شیرانی متخصص داخلی در مورد بیماری فشار خون بالا می‌گوید:«عوامل مستعدکننده فشار خون بالا عبارتند از؛ توارث، جنس، سن، ‌نژاد، چاقی، حساسیت به سدیم، مصرف زیاد الکل،مصرف قرص‌های ضد بارداری و زندگی بدون فعالیت‌های بدنی».

توارث: معمولاً فشار خون بالا بیماری ارثی است و از والدین به فرزندان منتقل می‌شود، از این رو فرزندان خانواده‌هایی که والدین آنان فشار خون بالا دارند باید مواظب این بیماری باشند.
جنس: حدود 27 درصد زنان و 33 درصد مردان در سنین 18 تا 74 سال فشار خون بالا دارند.

سن: 21 درصد مردان 25 تا 34 سال دارای فشار خون بالا هستند که این میزان با افزایش سن بالا می‌رود و در 65 سالگی به بیش از 60 درصد می‌رسد. حدود 20 درصد زنان در سنین 35 تا 44 سالگی دارای فشار خون بالا هستند که در 65 سالگی به بیش از 67 درصد افزایش می‌یابد.‏

نژاد: فشارخون یک مشکل در سیاه پوستان است. این افراد نسبت به سفید پوستان بیشتر دچار فشار خون بالا می‌شوند و شدت آن نیز در این افراد بیشتر است.‏

چاقی: بررسی‌های انجام شده نشان می‌دهد در افراد چاق (کسانی که 30 درصد یا بیشتر اضافه وزن دارند) احتمال فشار خون بالا بیشتر است. افرادی که اضافه وزنی کمتر از 30 درصد وزن مطلوب دارند، معمولاً فشار خون‌شان مختصری بالاست و یا این‌که در بالا‌ترین حد طبیعی قرار دارد. بنابراین، با برنامه غذایی مناسب که مواد ضروری را به بدن‌تان برساند، سعی در کاهش وزن خود کنید و دقت داشته باشید زیرا رژیمی که اصولی نباشد، موجب لطمه زدن به شما می‌شود بخصوص با کاهش مصرف چربی و شیرینی و افزایش مصرف مواد غذایی فیبردار (سبزیجات و میوه‌ها) به همراه ورزش به این هدف خواهید رسید.‏

الکل: مطالعات نشان داده است مصرف الکل می‌تواند موجب افزایش فشارخون شود.

حساسیت به نمک(سدیم): مصرف زیاد نمک در برخی افراد، فشار خون را افزایش می‌دهد بنا بر این افرادی که مبتلا به فشار خون بالا می‌شوند، باید رژیم غذایی کم‌نمک را رعایت کنند.

قرص‌های ضد بارداری: شیوع فشار خون در زنانی که از این گونه قرص‌ها استفاده می‌کنند، بیشتر است. درخانم‌هایی که علاوه بر مصرف چنین قرص‌هایی سیگار هم می‌کشند، خطر ایجاد فشارخون بالا چندین برابر افزایش می‌یابد. اگر خانمی علاوه بر استفاده از قرص‌های ضدبارداری، دچار چاقی باشد و یا سابقه فشار خون بالا در دوران بارداری، سابقه خانوادگی فشار خون بالا و یا بیماری خفیف کلیوی داشته باشد، خطر ابتلا به فشار خون بالا در وی افزایش می‌یابد.‏

زندگی بدون تحرک بدنی: زندگی بدون فعالیت‌های بدنی موجب چاقی می‌شود که خود عامل مهمی در ایجاد فشار خون بالا است. ورزش منظم علاوه بر کنترل وزن، موجب کاهش اضطراب نیز می‌شود.‏

علائم فشار خون بالا

دکتر شیرانی در مورد علائم فشار خون بالا می‌گوید:« اگر فشار در شریان بیش از 90/140میلی متر جیوه شود و در این محدوده باقی بماند، بیمار دچار فشار خون بالا یا «هیپرتانسیون سیستمیک» است. همچنین در 90 تا 95 درصد موارد علت فشار خون بالا شناخته شده نیست که به آن «هیپرتانسیون اولیه» یا افزایش فشار خون اولیه می‌گویند و زمانی که علت فشار خون بالا شناخته شده باشد،آن را افزایش فشار خون ثانویه می‌نامند که از مهم‌ترین علل آن، بیماری‌های کلیوی و غدد درون ریز بدن است».
‏ وی با بیان این مطلب که فشار خون بالا در بسیاری از موارد فاقد هر گونه علامت است و در حقیقت بسیاری از افراد مدت‌ها دچار فشار خون بالا هستند بدون این‌که از آن آگاهی داشته باشند، خاطرنشان می‌کند:«یکی از علل خطرناک بودن فشار خون بالا همین مسأله است. تنها راهی که می‌توان به بالا بودن فشار خون پی برد، اندازه‌گیری آن است. از این رو باید بطور مرتب فشار خون شما اندازه‌گیری شود» ‏
این متخصص داخلی در پاسخ به این پرسش که چگونه فشار خون بالا به بدن آسیب می‌رساند، یاد‌آوری می‌کند: «فشار خون بالا در صورت کنترل نکردن قادر است از راه‌های مختلف به بدن آسیب برساند که یکی از اثرات عمده آن، افزایش بار اضافی بر قلب و شریان‌ها است زیرا از آنجا که قلب مجبور به انجام کاری سخت‌تر از مقدار طبیعی برای مدتی طولانی است، به تدریج بزرگ می‌شود. قلبی که مختصری بزرگ شده ممکن است عملکرد طبیعی داشته باشد، ولی اگر به‌صورتی بارز بزرگ شود ممکن است به سختی بتواند نیاز‌های بدن را پاسخگو باشد که به این وضعیت نارسایی قلبی می‌گویند».
وی می‌گوید: «هرچه سن افراد افزایش می‌یابد، شریان‌ها و شاخه‌های کوچک‌تر آن‌ها سخت‌تر و قابلیت اتساع آن‌ها کمتر می‌شود، که داشتن فشار خون بالا روند پیشرفت این پدیده را تسریع می‌کند و احتمال حملات سکته مغزی نیز با وجود فشارخون بالا افزایش می‌یابد و این در حالی است که فشار خون بالای کنترل نشده، قادر است به کلیه‌ها آسیب برساند»
وی در خاتمه یاد‌آوری می‌کند:«اگر چه فشار خون بالای اولیه درمان قطعی ندارد، ولی می‌توان آن را کنترل و از عوارض آن پیشگیری کرد و یا آن‌ها را کاهش داد، به شرطی که به‌موقع درمان شود و بطور مداوم تحت کنترل قرار گیرد.(بیتا مهدوی/ایران)