دیدار از 2 نمایش در یک روز

هم‌اکنون رادیو نمایش یک سالگی خود را پشت سر گذاشته است البته عمر نمایش در رادیو به سال‌هایی دورتر بر‌می‌گردد.

دو سال پس از افتتاح رادیو در خرداد ۱۳۲۱، بخشی به نام نمایش به فهرست برنامه‌ها اضافه شد. گویا سال‌ها نیز برنامه‌های رادیو (از جمله نمایش) به صورت زنده از فرستنده بیسیم قصر پخش می‌شده است.

نمایش در آن دوران بیشتر به تک‌گویی به وسیله بازیگران تئاتر اختصاص داشت. به این معنا که بازیگر متن نمایش را با تیپ گرفتن به جای شخصیت‌های نمایش به تنهایی اجرا می‌کرد و از افکت یا موسیقی‌های نمایشی خبری نبود.

از بازیگران آن دوره می‌توان به نصرت‌الله محتشم، صادق بهرامی، ملکه حکمت شعار، عصمت صفوی، ایران دفتری، هوشنگ سارنگ، عطاء‌الله زاهد، نیک‌تاج صبری و ژاله علو و... اشاره کرد.

در دهه سی و بتدریج با آمدن نوار ضبط صوت به رادیو و ضبط برنامه‌ها، نمایش هم ابتدا ضبط و سپس از رادیو پخش می‌شد.

در این دوره، افکت و موسیقی‌های مناسب با متن و اجرای نمایش همراه شدند. حالا روی موج اف‌ام فرکانس 107.5 مگاهرتز زیر نظر مرکز هنرهای نمایشی فعالیت می‌کند.

در ساختمان تو در توی رادیو نمایش می‌چرخم و دنبال استودیوی ضبط برنامه‌ها هستم. گویا طبق برنامه باید ضبط نمایش‌هایی به کارگردانی ایوب آقاخانی تمام شده باشد و نوبت ضبط برنامه جواد پیشگر باشد.

در استودیوی 14 باز است و شهلا نیساری با بازیگران حرف می‌زند. هنوز ضبط شروع نشده و گویا گروه از ساعت 13 اینجا هستند.

طبق برنامه قرار بوده از همان ساعت ضبط‌ شروع شود که مشکل قطعی برق کار را به تاخیر انداخته است. ساعت 15 تازه کار شروع شد.

تماس می‌گیرند که به گروه بعدی خبر بدهند دیرتر برای کار بیایند تا ضبط این‌ گروه تمام شود. این نمایش زیرنظر مرکز هنرهای نمایشی ضبط و اجرا می‌شود.

نیساری می‌گوید: «نمایشی که پیش از ما ضبط کرده بودند، با قطعی برق، همه زحمات‌شان هدر رفت و دوباره نمایش را ضبط کردند. ساعت 16 باید کارمان تمام می‌شد و هنوز هیچ ‌کاری نکرده‌ایم».

ایوب آقاخانی گویا برنامه‌اش هماهنگ نشده و جای دیگری رفته است. بچه‌های گروه نیز در استودیوهای دیگر کار دارند. نیساری نگران محسن بهرامی است که باید برود رادیو تئاتر.

رو به او می‌کند و می‌گوید: اینها همه نشانه‌های خداست. سعی کن درس بگیری. از من به‌ عنوان مادر بپذیر. شاید حکمتی در این بوده که تو یکی از این پول‌ها را داشته باشی. بعد رو می‌کند به محمدرضا قبادی‌فر، افکتور، و می‌گوید: «بیمارستان صحرایی را بخوان. یکسری صداهای مخصوص اتاق عمل را باید بگویی. صدای بوق دستگاه ضربان قلب و پمپ فشار و...».

قبادی‌فر گوشه صحنه جای به ‌خصوصی دارد. میکروفن‌اش نزدیک زمین کار شده و کلی اسباب و اثاثیه دور و برش ریخته است.

گاهی روی پوشال‌های پلاستیکی می‌دود و گاهی در کمد را باز و بسته می‌کند. همه این کارهایش صداهای خاصی ایجاد می‌کند که با موقعیت‌های صحنه، همخوانی دارد.

گاهی هم خم می‌شود و از میان دو دستش طوری تنفس می‌کند که صدای پمپ دستگاه فشار را می‌شنوید. کمی خیره‌کننده است و نظرها را به خود جلب می‌کند.

شهلا نیساری می‌گوید: این نمایش یک تک نمایش است. پنج نمایش تک قسمتی که دو تای آن مناسبتی‌ است. یکی از نمایش‌ها به مناسبت میلاد حضرت معصومه(س) پخش می‌شود و مربوط به شبکه جوان است. یکی هم برای روز سالمندان است. گمان می‌کنم البته. درباره این تاخیر در ضبط‌شان هم خیلی عصبانی است و ادامه می‌دهد: برای این سیستم‌ها تعریف نشده است که ‌save کنند، در نتیجه نمایش تیم قبلی با قطع برق از بین رفت و دوباره ضبط کردند. ما هم با تاخیر نمایش را ضبط می‌کنیم. یکی از این نمایش‌ها هم راجع به یک شرکت خصوصی است که حقوق کارمندانش را نمی‌دهد. چند دقیقه‌ای است که گروه منتظر فریده دریا‌مج است که می‌رسد. نیساری بلند می‌گوید: بریم بچه‌ها! آماده؟ بریم.

اسم نمایش «فوریت‌های پزشکی» است. محسن بهرامی تیتراژ را می‌خواند. قرار است تلفن زنگ بزند و یکی بگوید: اورژانس تهران، بفرمایید. دوبار تیتراژ خوانده می‌شود و درست سر جواب دادن به تلفن همه چیز خراب می‌شود. تا سه ‌بار تکرار می‌کنند.

این نمایش که نوشته سپیده خمسه‌نژاد است با هنرمندی عبد‌العلی کمالی، فریدون محرابی، فریده دریامج، مهدی طهماسبی، نوشین حسن‌زاده، محسن بهرامی، پریسا مقتدی و محمدرضا قلم‌بر اجرا می‌شود.

نمایش بعدی، نمایشی است که قرار است در برنامه «با درام‌نویسان معاصر ایران» پخش شود. با درام‌نویسان معاصر ایران، در دوره اول پخشش قرار است روی 13 نفر از درام‌نویسان معاصر ـ که یکی از آثارشان نیز به ‌صورت نمایش رادیویی تنظیم می‌شود ـ کار کند.

جواد پیشگر، کارگردان این نمایش که «دزداب» نام دارد درباره شیوه انتخاب اثر درام‌نویسان به نمایش رادیویی می‌گوید: یکی از چیزهایی که در انتخاب‌ها اهمیت دارد، ظرفیت بالای آثار برای تنظیم رادیویی شدن است.

نه این‌که همه‌ چیز آماده و راحت در اختیار باشد، اما باید این قابلیت را داشته باشد که رادیویی شود. البته درباره درام‌ها با درام‌نویس هم مشورت می‌کنم.

او درباره حضور نداشتن سردبیر سر ضبط برنامه ادامه می‌دهد: آنچه در حال حاضر برای ضبط برنامه لازم است حضور کارگردان، تهیه‌کننده، افکتور، صدابردار و بازیگران است. سردبیر بیشتر در حوزه متن نظر می‌دهد.

نویسنده این نمایش امیر دژاکام، تهیه‌کننده شهریار کرمی، افکتور محمدرضا قبادی‌فر و صدابردار رضا طاهری است. رضا طاهری و محمدرضا قبادی‌فر در ضبط‌ نمایش‌های دیگر استودیو نیز حضور دارند. جواد پیشگر مانند رهبر ارکستر دست‌هایش را در هوا تکان می‌دهد و گروه را راهنمایی می‌کند.

تهیه‌کننده این نمایش، شهریار کرمی می‌گوید: نمایش دزداب داستان یک عده صحراگرد است که در جریان یک سرقت حبس می‌شوند. موقعیت نمایش، صحرایی و بیرونی است. در یک آبادی کوچک اتفاقاتی می‌افتد و بیشتر رخدادها و رویدادها در دشت و صحراست.

اما آنچه تهیه‌کننده باید ایجاد کند، همراهی مخاطب و شنونده است تا مخاطب خود را در فضای صحرایی احساس کند. این فضاسازی نمایش است، چون شنونده باید با گوشش با این نمایش ارتباط برقرار کند. او این را وظیفه تهیه‌کننده می‌داند که باید تصور درستی برای مخاطب با صداهای آن فضاها ایجاد کند.

کرمی ادامه می‌دهد؛ تفکیک صحنه‌ها با موسیقی‌های مناسب انجام می‌شود. مدت ضبط این نمایش که کاری از رادیو نمایش است، حدود یک ‌ساعت و نیم است. این تهیه‌کننده اعلام می‌کند باز همه‌ چیز به ریتم نمایش بستگی دارد، چون روند داستانی ممکن است تند یا کند باشد.

بازیگران این نمایش محمد یگانه، مینو جبارزاده، فریبا متخصص، رامین پورایمان، بیوک میرزایی، علی میلانی، عباس توفیقی، احمد ایرانی‌خواه، اسماعیل بختیاری، کرامت رودساز، مجتبی طباطبایی، ماندانا اصلانی، شیما جان قربان، مهرداد عشقیان و ... هستند.