زیستن در سایه تلویزیون

یکی از قابلیت های تلویزیون نسبت به سینما، ظرفیت برنامه سازی و پرداختن به گونه های مختلف رسانه ای است که با توجه به طیف گسترده و متنوع مخاطبش ، از فرصت و توان اثرگذاری و سوژه سازی خوبی برخوردار است.

کد خبر: ۱۵۵۴۴۲

به عبارتی دیگر، تلویزیون صرفا یک ابژه سرگرمی ساز نیست ، بلکه هستی مجازی قدرتمندی است که گویی امروزه دیگر به جزئ تفکیک ناپذیری از زندگی مدرن بدل شده و بر زیست جهان انسان معاص ر، هژمونی یافته است. سلطه تلویزیون بر افکار عمومی و حضور آن در ساحت های گوناگون بشر عصر جدید بیش از دیگر رسانه ها و فناوری های نوین اطلاعاتی است.
به این معنی که تلویزیون حضوری مستمر در خانه و زندگی شهروندان امروزی دارد، ضمن این که به طور مستمر در حال پخش برنامه است و دائما آنلاین می شود. دوم این که از تنوع و تکثر بیشتری در تولید انواع ژانرهای هنری فرهنگی برخوردار است و به سلیقه ها و نیازهای متنوعی پاسخ می دهد. شما در تلویزیون شاهد برنامه های گوناگون ورزشی ، سیاسی ، سینمایی ، برنامه کودک و مسائل متعدد اجتماعی هستید که به تقاضاهای متنوع مخاطبان خود توجه می کند و سعی می کند برای ماندگاری خویش به علایق و دیدگاه های بینندگان خود عنایت داشته باشد و به بازسازی مدام خود بپردازد.
از سوی دیگر، وجود تصویر و جاذبه های قدرتمند تصویری ، تلویزیون را به جعبه جادویی بدل کرده که مخاطبان خود را مجذوب و مرعوب خویش می کند. هویت و جوهره تلویزیون در همین تصویر بازتولید می شود و اقتدار می یابد. سلطه و سیطره تصویر در جهان امروز به رسانه ها بویژه تلویزیون جایگاه و موقعیت ویژه ای بخشیده است که دیگر غیرممکن است که خانه ای بدون تلویزیون باشد یا کسی بخشی از وقت روزانه خود را به آن اختصاص ندهد.
گاهی حتی به خاطر اختلاف سلیقه ها بویژه میان والدین و کودکان ، بیش از یک تلویزیون در خانه ها وجود دارد تا هر کسی بنا به علاقه خود از آن استفاده کند. در واقع تلویزیون هم نماد و هم علت نوعی پلورالیسم فرهنگی در جوامع مدرن شده است.
دامنه این رسانه سرد به قول مک لوهان تا جایی است که می توان جمله معروف مارکس که فیلسوفان تاکنون در جهت تفسیر جهان بوده اند، اما امروزه باید درصدد تغییر جهان برآیند را به آن نسبت داد و تلویزیون را مصداق ابزاری و تکنولوژیکی این تغییر دانست. فیلسوفان و رهبران سیاسی امروزه برای تغییر عالم و آدم چاره ای جز توسل به این جعبه جادو ندارند که جهان رسانه ای شده امروز به واسطه تصویر، تسخیر و حتی افسون می شود. افسون زدگی جدید بیش از هر چیز محصول فناوری رسانه ای است.
جالب این که هژمونی رسانه در جهان جدید تا حدی است که به یک پارادوکس ارتباطی شناختی منجر می شود به این معنی که تبلیغ و انتشار هر گونه اندیشه و طرح و شعاری جز به واسطه رسانه ها بخصوص تلویزیون میسر نیست و حقیقت به بلندگوی رسایی مثل تصویر، سخت محتاج است ، اما از سویی دیگر، خود رسانه ها به خلق معانی مجازی دست می زنند که از طریق بهره گیری از تکنیک های مدرن ارتباطی یا حقیقت را وارونه جلوه می دهند یا به قول بودریار آن را به حاد واقعیت بدل می کنند؛ واقعیاتی رسانه ای شده و تصویر زده که سویه های مجازی و انتزاعی آن از امر واقعی و انضمامی ، جذاب تر و واقعی تر می نماید یا این که واقعیت را سطحی تر از آنچه که واقعا هست ، نشان می دهد. به همین دلیل است که بسیاری از فیلسوفان و روشنفکران از تلویزیون گریزانند و آن را نماد عوام زدگی و پوپولیسم می دانند.
اما هیچکدام نقش و تاثیر آن را در شکل گیری دنیای جدید انکار نمی کنند همین خاصیت پارادوکسیکال تلویزیون است که این رسانه را به غولی رسانه ای بدل کرده که در هر شیوه ای از زیست انسانی از آن گریزی نیست. دامنه این اثرگذاری تا حدی است که در همین یک دهه اخیر در ایران شاهد حضور تلویزیون در مغازه ها و ادارات و بعضا برخی اتومبیل ها هستیم. گسترش شبکه های تلویزیونی در سالهای اخیر و نقش پر رنگ این رسانه در پر کردن اوقات فراغت شهروندان موجب شد تلویزیون پای خود را به خارج از خانه ها نیز بگذارد و به درون مغازها و فروشگاه ها نیز برود. یکی از بارزترین مصداق های حضور پررنگ تر تلویزیون در زندگی اجتماعی ، نصب آن در اتوبوس های بین شهری است که با پخش فیلم و مستند و تصاویر سرگرم کننده ، سلطه خود را تا جاده ها و خیابان ها نیز گسترش داده است.
همچنین نصب و راه اندازی تلویزیون های بزرگ در برخی پارک های تهران و شهرهای بزرگ نمادی دیگر از هژمونی تلویزیون در زندگی فردی و اجتماعی انسان امروز است که خود به سوژه های تلویزیونی بدل شده است که همواره به صورت آگاهانه یا ناآگاهانه به باز تولید این ابژه جادویی دست می زند و این هژمونی رسانه ای را بسط می دهد. محصول این سلطه تلویزیونی که به واسطه تقدیر تاریخی اش ، بسط جغرافیایی هم یافته است ، ارتقای جایگاه تلویزیون از یک ابزار سرگرمی به ابژه انسان ساز است که با حضور خود در ساحت های گوناگون زیست جهان آدمی به هستی مجازی خود تداوم می بخشد و سوژه های خود را باز تولید می کند. این قدرت تلویزیون است.