روایت ۵۲عبای‌خاکی

 عمامه را روی سر محکم می‌کند. چند دقیقه نگذشته که جوان لاغری از کنارش رد می‌شود، دستش را به زیر عمامه او می‌زند و تمام سیاهی عمامه را پخش زمین می‌کند. نگاه می‌کند که جوان پشت سر او، در حال فیلم‌گرفتن از صحنه است و منتظر واکنش او. دستش می‌رود که به سمت جوان برود اما انگار چیزی و فکری، جلویش را می‌گیرد. عمامه و عبا حالا همرنگ و خاکی شده. خستگی این بار نه به جانش که به فکرش می‌رسد و جایی میان فکر کرایه‌خانه و مریضی بچه‌ها می‌نشیند. فکرها با هم چرخ می‌خورند و کمی بعد آرام می‌شوند. عمامه خاکی را به سر می‌گذارد و از چراغ‌سبز عبور می‌کند.

این روایت، ساده اما واقعی است. روایت و حکایت تمام آنهایی که به واسطه لباسی که به تن دارند، زخم خورده‌اند؛ هم روحی و هم جسمی. حکایت طلبه‌هایی که هم در زمان سیل آستین بالا زدند و هم در زمان کرونا، از این راهروی بیمارستان به راهروی دیگری می‌رفتند تا کار جهادی کنند. ابراهیم جاهد، تهیه‌کننده و کارگردان حالا سراغ ۵۲ نفر از این طلبه‌های جهادی رفته است. طلبه‌هایی که نه‌فقط در جریان‌های اخیر آسیب دیده‌اند که درواقع طلبه‌های جهادی هستند که دست کمک‌‌شان همیشه و در بحران‌های مختلف به سمت مردم گشوده بود. او در مستند «عبای‌خاکی»، زندگی این ۵۲ طلبه را به شیوه‌ای متفاوت بیان می‌کند. به همین بهانه با ابراهیم جاهد، تهیه‌کننده و کارگردان مستند عبای‌خاکی گفت‌وگو کردیم.

ابراهیم جاهد، تهیه‌کننده و کارگردان مستند عبای‌خاکی درباره دلیل ساخت این مستند و پرداختن به زندگی طلبه‌های جهادی، به جام‌جم می‌گوید: دوسال قبل بود که به همایشی دعوت شدم و دیدم برخی طلبه‌ها در روستاهای مختلف کشور می‌روند و مشغول به کار جهادی و مردمی می‌شوند. شهرهایی که گاهی شهر خودشان نیست و مصداق هجرت است. وقتی وارد کار تولید شدیم، متوجه شدیم که معمولا خانه‌های‌شان با کمترین امکانات و بسیار محدود است اما آنها به این نقاط دور می‌رفتند تا کارهای جهادی کرده و دردی را از آن جامعه دوا کنند. بحث‌های اجتماعی مثل اعتیاد، اشتغال‌زایی و مسائل مختلف ازجمله کارهای این طلبه‌های جهادی بود. آن هم درست در شرایطی که خودشان در شرایط سختی قرار داشتند. به همین دلیل سراغ آن رفتیم.

نحوه انتخاب سوژه‌های مستند

وی درخصوص نحوه انتخاب طلبه‌ها برای ساخت مستند، ادامه می‌دهد: انتخاب سوژه مهم‌ترین قسمت بود چون باید سراغ سوژه‌ای می‌رفتیم که مابه‌ازای تصویری خوبی داشته باشد و بتواند ما را در ساخت مستند کمک کند. به همین دلیل از حجت‌الاسلام عباس سلطانی که کارشناسی ارشد فلسفه هنر و رسانه دارند کمک گرفتیم که با معاونت‌های تبلیغ کشور و استان‌ها ارتباط می‎‌گرفت و برخی طلبه‌ها را شناسایی می‌کرد. ابتدا رزومه کوتاهی از آنها می‌گرفت و بعد براساس فعالیت‌هایی که آنها در حال انجام بودند، افرادی را انتخاب می‌کرد تا برای ساخت مستند سراغ‌شان برویم. معمولا در هر استانی به ۴ -۳ نفر می‌رسیدیم که با سفر به استان‌ها، مستند را ضبط می‌کردیم. درمجموع قصه ۵۲طلبه را روایت کردیم. طلبه‌هایی که از نقاط مختلف کشور بودند و برای ضبط آن به نقاط محروم سفر کردیم. جاهد، وجه تمایز این طلبه‌ها را فعالیت آنها فراتر از وظیفه‌شان عنوان و تاکید می‌کند: نکته مهم ما این بود دنبال طلبه‌هایی باشیم که فراتر از صرف پرداختن به نماز و روزه در این مناطق رفته و فعالیت کرده‌اند. یعنی طلبه‌هایی که کارهایی می‌کردند که وظیفه‌شان نبود و به خاطر دغدغه خودشان و برای بازکردن گره از کار مردم، به سمت این کارها رفته بودند. کارهایی مثل ایجاد اشتغال‌های کوچک یا خانگی، تهیه وام برای مردم یا پیگیری برای گرفتن امکاناتی خاص برای مردم. بسیاری از آنها تلاش کردند در کاهش آسیب و معضلات اجتماعی مثل طلاق یا ترک‌اعتیاد فعالیت کنند. برخی طلبه‌ها از طریق ورزش حرفه‌ای به مردم کمک می‌کردند. برخی طلبه‌ها بودند که به واسطه ورزشکار بودن توانسته بودند جوانان بسیاری را جذب کنند. مثلا یکی از طلبه‌ها قهوه‌خانه‌ای را در یک منطقه گرفته بود و آنجا را به باشگاه تبدیل کرد تا کودکان کار منطقه را به‌صورت رایگان آموزش دهد که از میان همان‌ها هم برخی ورزشکاران استانی درآمده بود.

روایت طلبه‌های آسیب‌دیده از آشوب‌ها

وی درخصوص ضرورت پرداختن به موضوع زندگی طلبه‌های جهادی عنوان می‌کند: از همان دو سال قبل و در همایشی که برخی طلبه‌ها حضور داشتند، نیاز برای پرداختن به زندگی آنها را احساس کردم اما این اواخر و با آشوب‌هایی که بود، برخی هجمه‌ها به سمت روحانیون رفت. برخی تصور می‌کردند با زدن زیر عمامه یک طلبه ساده که در خیابان تردد می‌کند، انتقام می‌گیرند. درحالی‌که اگر طلبه کف خیابان از مملکت چیزی خورده و برده بود که دیگر کف خیابان نبود. در چنین شرایطی، سراغ برخی طلبه‌ها رفتیم که در جریان‌های اخیر مورد اهانت قرار گرفته بودند. مثلا سراغ یکی از طلبه‌های کرجی رفتیم که در جریان‌های اخیر مورد ضرب‌وشتم قرار گرفته بود.

جاهد می‌گوید: برخی طلبه‌ها برای آموزش به زندان می‌رفتند و وارد بندهایی می‌شدند که شاید هرکسی جرات ورود به آنجا و آموزش به آن زندانیان را نداشته باشد چون برخی از این زندانیان ممکن بود محکوم به قتل بوده و از روحانیت کینه به دل داشته باشند. در این صورت کار برای آن طلبه سخت می‌شد و با خطر روبه‌رو بود. چنین سختی‌هایی را به جان و دل می‌خریدند و خیلی‌های‌شان به کمپ‌های ترک‌اعتیاد می‌رفتند که شاید کسی جرات نمی‌کرد برود. بسیاری از این طلبه‌ها گاهی با حداقل دریافتی مثل ساعتی ۲۰هزار تومان می‌روند تا بتوانند کمک‌حال مردم باشند. درحالی‌که این پول، کرایه ماشین‌شان هم نیست.

تهیه‌کننده مستند عبای‌خاکی تصریح می‌کند: به‌طورکلی چند مورد از طلبه‌هایی که در جریان‌های اخیر درگیر بودند را هم در این مستند روایت کردیم. برخی از قسمت‌ها قرار است درباره طلبه‌هایی باشد که در چابهار با اهل سنت کار می‌کنند. به‌خصوص در جریان‌های اخیر سیستان‌وبلوچستان، نیاز بود که به این بخش هم توجه شود. مثلا قرار است مستندی از یک طلبه بسازیم که در منطقه‌ای با ۹۵درصد اهل‌سنت در حال فعالیت بوده و مورد قبول مردم آن منطقه است.

مستندی از زاویه‌دید یک طلبه

ابراهیم جاهد، تهیه‌کننده و کارگردان مستند عبای‌خاکی خودش طلبه است و سطح ۳ حوزه را دارد. دکترای تاریخ تشیع از دانشگاه گرفته و درس خارج می‌خواند و دغدغه‌های طلبه‌ها را بهتر از هر تهیه‌کننده و کارگردان دیگری می‌داند. جاهد تاکید می‌کند: تاکنون ۴۰ قسمت ضبط شده که ۳۰ قسمت آن روی آنتن رفته است. قرار است ۱۲ قسمت دیگر هم تا نوروز ساخته شود. درمجموع ۵۲ قسمت ۲۵ تا ۳۰ دقیقه‌ای خواهد بود. البته تاکنون مستندهای بسیاری در این خصوص ساخته شده اما ما تلاش کردیم یک محتوای قوی و به‌صورت خاص متمرکز بر طلبه‌های جهادی بسازیم. تا قبل از این به‌صورت خاص متمرکز بر طلبه‌ها چیزی به آن صورت ساخته نشده بود. محتوای قوی و تمیز چیزی بود که تلاش کردیم مستند ما را از حالت گزارش خارج کند و یک کار ماندگار شود. البته وجه تمایز دیگر، پرداختن به طلبه‌های جهادی به‌صورت خاص بود.

وی عنوان می‌کند که برای پژوهش و نگارش از آقای عباس سلطانی کمک گرفته و تدوین را امیر جاهد انجام داده است. این تهیه‌کننده تاکید می‌کند که حمایت‌های آقای قاسم‌تبار، مدیرگروه علوم‌قرآنی شبکه معارف و دکتر کشکولی، مدیر شبکه قرآن در ساخت و تولید مستند همیشه همراه‌مان بود.

روزنامه جام جم