یک بار فایده نداره!

دسته دوم همان کسانی هستند که وقتی سریال موردعلاقه‌شان از تلویزیون بازپخش می‌شود، دوباره با اشتیاق آن را دنبال می‌کنند و به این اهمیت نمی‌دهند که پایان سریال از قبل لو رفته است.

بعضی از سریال‌های صداوسیما چنین مخاطبانی دارد و هر چند بار بازپخش شود، تعداد قابل‌توجهی بیننده به خود جذب می‌کند.

سریال‌هایی که آنقدر زیاد پخش شده‌اند که در شبکه‌های اجتماعی سوژه‌ای برای شوخی هستند اما باز هم بینندگان هنگام پخش همدیگر را خبر می‌کنند.

چنین سریال‌هایی حتی اگر روی آنتن شبکه‌های کم مخاطب‌تر سیما هم برود، مخاطب خودش را دارد. در ادامه مروری بر تعدادی از این سریال‌ها خواهیم داشت.

امام علی(ع)

کارگردان: داوود میرباقری
نخستین پخش: ۱۳۷۵
سال۱۳۷۰ مدیران وقت تلویزیون تصمیم جسورانه‌ای گرفتند و ساخت سریالی درباره امام‌علی(ع) را به جوان ۳۳ساله‌ای سپردند که پیش از آن دو سریال «گرگ‌ها» و «رعنا» را ساخته بود.

داوود میرباقری فیلمنامه این سریال ۲۲قسمتی را چندبار بازنویسی و حسین پناهی در نوشتن دیالوگ‌های سریال با میرباقری همکاری کرد.

نتیجه، فیلمنامه‌ای دقیق و حساب‌شده بود که شاید بتوان گفت شیوه دیالوگ‌نویسی آن الگویی برای همه سریال‌های تاریخی بعد از خود شد. داستان سریال «امام‌ علی (ع)» از سال‌های پایانی خلافت عثمان آغاز می‌شود و تا شهادت امام‌علی(ع) را به تصویر می‌کشد.

این سریال در زمان پخش بسیار پربیننده شد و در سال‌های بعد چندبار در مناسبت‌هایی مانند ماه رمضان روی آنتن شبکه‌های مختلف رفت.

هماهنگی اجزای سریال امام‌علی(ع) از بازی درخشان بازیگران اصلی مانند داریوش ارجمند، مهدی فتحی و بهزاد فراهانی گرفته تا موسیقی تاثیرگذار فرهاد فخرالدینی باعث می‌شود هر بار پخش این سریال یک اتفاق رسانه‌ای مهم باشد.

خانه سبز

کارگردانان: بیژن بیرنگ و مسعود رسام
نخستین پخش: ۱۳۷۵
سال‌ها پیش از آن که جریان‌های روان‌شناسی عامه‌پسند و مثبت اندیشی با استفاده از انتشار کتاب، برگزاری کارگاه آموزشی و... نبض بازار را در دست بگیرند، بینندگان شبکه دو سیما با سریالی روبه‌رو شدند که حال خوب تم اصلی و روح جاری در آن بود؛ حال خوبی که از نریشن تیتراژ ابتدای «خانه سبز» با صدای خسرو شکیبایی آغاز می‌شد و با دیالوگ‌هایی مانند «ببین؛ دلخوری باش، عصبانی هستی باش، قهری باش، هر چی می‌خوای باشی باش ولی حق نداری با من حرف نزنی. فهمیدی؟» ادامه پیدا می‌کرد. این سریال به معنای واقعی کلمه خانوادگی بود و در هر قسمت با یک داستان مجزا به زندگی خانواده صباحی می‌پرداخت. خانه سبز بارها روی آنتن شبکه‌های مختلف سیما رفت و آخرین‌بار شبکه نسیم در شهریور و مهر ۱۳۹۹ آن را پخش کرد.

در پناه تو

کارگردان: حمید لبخنده
نخستین پخش: ۱۳۷۵
قصه سریال «در پناه تو» که علیرضا طالب‌زاده آن را نوشته بود، در دهه۷۰ خط‌شکن و پیشرو محسوب می‌شد و شاید همین تازگی سوژه و روابط شخصیت‌ها بود که باعث شد این سریال در زمان پخش به یکی از پربیننده‌ترین آثار تلویزیون تبدیل شود.

مثلث عشقی که بین شخصیت‌های اصلی یعنی مریم(لعیا زنگنه)، محمد(حسن جوهرچی) و رامین(رامین پرچمی) شکل گرفت، چیزی بود که بینندگان رسانه‌ملی تا آن روز کمتر دیده بودند.

از سوی دیگر نمایش مناسبات بین دانشجویان به شکلی که دور از کلیشه‌های آن زمان باشد، عاملی شد تا مخاطبان جوان به این سریال جذب شوند.

سال‌ها بعد رسانه‌ها به موضوع سانسور این سریال و حذف خانواده شخصیت پارسا (پارسا پیروزفر) و تغییرات پایان سریال پرداختند و همین مساله باعث شد نام در پناه تو دوباره سر زبان‌ها بیفتد و در زمان پخش‌های چندباره، بینندگان بیشتری داشته باشد.

روزگار جوانی

کارگردانان: شاپور قریب و اصغر توسلی
نخستین پخش: ۱۳۷۷
«روزگار جوانی» از آن سریال‌هایی است که فیلمنامه نقش مهمی در موفقیت آن داشته و همین عنصر به محل مناقشاتی تبدیل شده است.

چهار سال پیش حمید نعمت‌ا... در گفت‌وگویی ادعا کرد طرح این سریال متعلق به او بوده و سازندگان سریال بدون اجازه از آن استفاده کرده‌اند. اما اصغر فرهادی فیلمنامه‌نویس روزگار جوانی واکنشی به این ادعا نداشت. پخش این سریال تلویزیونی از شبکه پنج سیما اتفاق مهمی بود و به تصویر کشیدن زندگی دانشجویی چند جوان از نقاط مختلف ایران در یک خانه، بینندگان قابل توجهی به دست آورد.

شوخی‌ها و دعواهای بین شخصیت‌ها، ماجراهای عاشقانه و نگاه اجتماعی و شهری‌ای که در بیشتر سریال‌های آن سال‌های شبکه پنج وجود داشت، روزگار جوانی را به یک اثر موفق تبدیل کرد. این سریال در سال‌های بعد بارها روی آنتن رفت و تعداد مخاطب آن قابل‌توجه بود.

کیف انگلیسی

کارگردان: ضیاءالدین دُرّی
نخستین پخش: ۱۳۷۹
اینکه یک سریال تاریخی-سیاسی بتواند پا به پای کمدی‌های موفق و ملودرام‌های اشک‌انگیز بیننده جذب کند و به یکی از سریال‌های پربیننده تلویزیون تبدیل شود، کار سخت و پیچیده‌ای بود که مرحوم ضیاءالدین دُرّی از پس آن بر آمد.

«کیف‌ انگلیسی» قصه شخصیتی به نام منصور ادیبان (علی مصفا) را روایت می‌کند؛ روزنامه‌نگار و سیاستمداری که از روشنفکران دهه۱۳۲۰ به‌حساب می‌آید و بیننده در کنار تماشای زندگی او با همه فرازونشیب‌های دراماتیکش، مروری بر تاریخ سیاسی ایران در پایان حکومت رضاخان و سال‌های ابتدایی حکومت محمدرضا پهلوی دارد.

یکی از ویژگی‌های کیف‌انگلیسی مختصر و مفید بودن آن است و در بین سریال‌های الف ویژه کمتر شاهد سریالی با فقط ۱۳قسمت بوده‌ایم.

این ویژگی به ریتم سریع کار کمک بسیاری کرده و به تبع آن هنگام پخش دوباره هم بینندگان با صرف زمانی محدودتر پای سریال می‌نشینند.

خواب و بیدار

کارگردان: مهدی فخیم‌زاده
نخستین پخش: ۱۳۸۱
کارشناسان و منتقدان سینما همیشه درباره یک خلأ در سینما و تلویزیون ایران صحبت می‌کنند و آن کمبود آثار پلیسی جذاب است.

مهدی فخیم‌زاده به عنوان کارگردان، نویسنده و بازیگری به شدت تجربه‌گرا که تا آن روز آثاری با مضامین اجتماعی، سیاسی و حتی کمدی خلق کرده‌بود و حتی دو سریال تاریخی-مذهبی «تنهاترین سردار» و «ولایت عشق» را ساخته بود، تصمیم به تولید یک سریال پلیسی به نام «خواب و بیدار» گرفت.

سریالی که در ابتدای دهه ۸۰ روی آنتن رفت و از همان قسمت نخست، بینندگان سیما را غافلگیر کرد. حالا مخاطبان شاهد سریالی پلیسی‌ بودند که برخلاف کلیشه‌های همیشگی، یک ضدقهرمان جذاب به نام ناتاشا (رویا نونهالی) داشت و در مقابل، پلیس‌های سریال با بازی دانیال حکیمی، محمد صادقی و لادن طباطبایی هم شخصیت‌پردازی درستی داشتند و تخت و قابل پیش‌بینی نبودند. «خواب و بیدار» هم جزو سریال‌هایی است که چندین بار از شبکه‌های مختلف روی آنتن رفت .

خانه به دوش

کارگردان: رضا عطاران
نخستین پخش: ۱۳۸۳
بیشتر بازیگران جوانی که اوایل دهه ۷۰
با مجموعه‌هایی مانند «ساعت خوش» معرفی شدند، بعدها کارگردانان موفقی در عرصه کمدی شدند و یکی از موفق‌ترین‌هایشان رضا عطاران بود. در آغاز دهه ۸۰ رسم تولید و پخش سریال‌های مناسبتی در ماه رمضان در حال شکل‌گیری بود و «خانه به دوش» هم یکی از اولین آثاری محسوب می‌شد که به این مناسبت روی آنتن می‌رفت.

جنس کمدی این اثر و زمینه‌های اجتماعی آن و پرداختن به موضوعاتی مانند اختلاف طبقاتی، خانه به دوش را با کمدی‌های دیگر آن سال‌ها متمایز کرد و به جز حمید لولایی که با نقش خشایار مستوفی دیده شده بود، باعث شهرت بازیگرانی مانند مریم امیرجلالی، آناهیتا همتی، بهنوش بختیاری و علی صادقی شد. قصه زندگی آقاماشاا... بارها و بارها روی آنتن شبکه‌های مختلف سیما رفت اما این پخش‌های مکرر باعث خستگی و دل‌زدگی بینندگان تلویزیون نشد و حتی بینندگان نوجوانی که سن‌شان به آن قد نمی‌داد، مخاطبان تازه سریال شدند.

یوسف پیامبر(ع)

کارگردان: فرج‌ا... سلحشور
نخستین پخش: ۱۳۸۷
انتشار خبر ساخت سریالی درباره داستان زندگی حضرت یوسف(ع) که به تعبیر خداوند در قرآن کریم احسن القصص است، توجه بینندگان سیما و کارشناسان و منتقدان را به خود جلب کرد. فرج‌ا... سلحشور که سابقه ساخت «مردان آنجلس» را داشت، چندین سال برای نگارش فیلمنامه «یوسف پیامبر» زمان صرف کرد و تصویربرداری سریال هم بین سال‌های ۱۳۸۳ تا ۱۳۸۶ انجام شد.

ساخت و نمایش دکورهای عظیم مصر باستان شامل چندین قصر، معبد و... باعث ایجاد حس باورپذیری در مخاطب می‌شود و خط اصلی قصه نیز به خودی خود جذابیت زیادی دارد. یوسف پیامبر به دفعات از شبکه‌های مختلف تلویزیون پخش شد و بیشترین بازپخش آن در شبکه قرآن و معارف سیما بود که به دلیل مضمون قرآنی سریال، با مأموریت شبکه همخوانی داشت.

علاوه بر آن، یوسف پیامبر در کشورهای مسلمان دیگر هم مورد استقبال قرار گرفت و به گفته مدیران صداوسیما، در ۶۰کشور جهان بیننده داشته است.

در چشم باد

کارگردان: مسعود جعفری جوزانی
نخستین پخش: ۱۳۸۸
این سریال «الف ویژه» به مقاطع مختلفی از تاریخ معاصر ایران می‌پردازد و بیننده با تماشای آن به درکی نسبی درباره نهضت‌جنگل به رهبری میرزا کوچک خان، اشغال ایران در شهریور ۱۳۲۰ و سال‌های ابتدایی جنگ ایران و عراق می‌رسد البته جعفری جوزانی در این بستر تاریخی، یک درام عاشقانه جذاب هم طراحی کرده تا توجه مخاطب عام را هم جلب کند.

«در چشم باد» از معدود آثاری است که یک نگاه ملی و میهن‌دوستانه را ترویج می‌کند و مهم‌ترین دغدغه شخصیت اصلی سریال یعنی بیژن ایرانی (پارسا پیروزفر) حفظ استقلال و آزادی ایران و عدم وابستگی به قدرت‌های خارجی است البته چنین مضمونی به دور از شعارزدگی طرح می‌شود و به همین دلیل است که در چشم باد در زمان پخش بسیار پرطرفدار شد.

پخش‌های بعدی سریال هم توانست موجی از مخاطبان را با خود همراه کند که آخرین بار آن، دی و بهمن ۱۳۹۹ بود.

مختارنامه

کارگردان: داوود میرباقری
نخستین پخش: ۱۳۸۹
شاهکار داوود میرباقری درباره یکی از شخصیت‌های جذاب و چندوجهی تاریخ اسلام یعنی مختار بن ابوعبید ثقفی بیش از هر سریال دیگری به تکرارهای پیاپی شهرت دارد.

چندین سال پشت سر هم با فرا رسیدن ماه محرم «مختارنامه» روی آنتن شبکه آی‌فیلم و دیگر شبکه‌ها رفت و کار به جایی رسید که کاربران شبکه‌های اجتماعی با نمایش مکرر این سریال شوخی‌های زیادی کردند.

با وجود این، کیفیت اثر به قدری قابل توجه است که بینندگان در محرم و صفر هر سال حداقل چندقسمتی را به شکل گذرا تماشا می‌کنند.

شخصیت‌پردازی‌های دقیق، بازی‌های درخشان، نبردهای تماشایی و دیالوگ‌های آهنگین و باصلابت باعث می‌شود مختارنامه همچنان گزینه اول سیما برای ایام عزای حضرت اباعبدا...(ع) باشد. امسال هم با این‌که آی‌فیلم این سریال را پخش نکرد، شبکه قرآن و معارف سیما
از شب اول محرم آن را روی آنتن برد.

وضعیت سفید

کارگردان: حمید نعمت‌ا...
نخستین پخش: ۱۳۹۰
وقتی رضا رشیدپور در برنامه «هفت» ویژه جشنواره فجر در سال 96 از کارگردان فیلم‌های بوتیک، بی‌پولی، آرایش غلیظ، رگ خواب و شعله‌ور پرسید کدام اثرش را بیشتر دوست دارد، نعمت‌ا... بدون درنگ از «وضعیت سفید» نام برد.

شاید برای همین باشد که این سریال طرفداران خاص و پر و پا قرص خود را دارد؛ طرفدارانی که با هر بار پخش دوباره سریال، همدیگر را خبر می‌کنند و شبکه و ساعت پخش آن را به اشتراک می‌گذارند. این سریال زندگی خانواده گل‌کار را به تصویر می‌کشد که در زمستان 66 و همزمان با موشکباران تهران، در باغ خانوادگی‌شان در اطراف تهران ساکن می‌شوند.

ترسیم دقیق روابط بین اعضای خانواده و دعواهایشان با هم، در کنار عاشقی‌ها و دیوانگی‌های شخصیت امیرمحمد (یونس غزالی)، وضعیت سفید را حتی در پخش‌های دوباره دیدنی می‌کند.

محمد وفایی - روزنامه‌نگار / ضمیمه قاب کوچک روزنامه جام جم