تشخیص کووید ۱۹ در چهارمین اوج‌گیری

هنوز به بسیاری از سوالات درباره ویروسی با قابلیت بیماری‌زایی بالا نسبت به سطح ایمنی بدن افراد مختلف پاسخ داده نشده است.

با این وجود مشخص شده هرچقدر ویروس زمان بیشتری در جوامع انسانی شیوع داشته باشد و به افراد بیشتری منتقل شود، دچار جهش‌های بیشتری خواهد شد که برخی از این جهش‌ها می‌تواند باعث کشنده‌ترشدن آن شود.

به همین دلیل هم بر واکسیناسیون هرچه سریع‌تر تاکید می‌شود تا قبل از جهش‌های کشنده، افراد دربرابر ویروس ایمن شده باشند.

شروع اوج‌گیری چهارم کووید ۱۹ و ظهور نوع جهش‌ یافته ویروس (معروف به کرونای انگلیسی) سبب شد با دکتر محمدحسن‌ هاشمی‌ مدنی، متخصص علوم آزمایشگاهی و مسؤول فنی آزمایشگاه درباره اهمیت بیماریابی برای شکستن چرخه انتقال سریع ویروس جدید کرونا گفت‌وگو کنیم.

آیا تشخیص قطعى نوع جدید کرونا(کروناى انگلیسی) که گفته مى‌شود سرعت سرایت بسیار بالاترى نسبت به نوع قبلى دارد نیز صرفا از طریق تست پى‌سى‌آر ممکن است؟

ویروس کرونا تغییرات بسیار زیادی را طی یک‌سال و نیم گذشته داشته و خواهد داشت اما تست آزمایشگاهی پی‌سی‌آر در سراسر دنیا تنها مرجع قطعی تشخیص کروناست. در این تست، بخش‌هایی از ژن ویروس برداشته می‌شود که تا امروز در همه ویروس‌های کرونا یکسان بوده و در سراسر دنیا از یک کیت مشابه برای تشخیص استفاده می‌شود. پس این ویروس تغییریافته هم فقط از طریق پی‌سی‌آر تشخیص داده می‌شود. با وجود این‌که به‌دلایل مختلف ممکن است تست پی‌سی‌آر در برخی مبتلایان (تا ۳۰درصد) جواب منفی شود با این حال تنها تست قطعی و مطمئن برای تشخیص ابتلا به کروناست.

براى رسیدن به جوابى با کمترین ضریب‌خطا از طریق تست پى‌سى‌آر بهتر است این آزمایش در چه مقطع زمانى پس از علامت‌دارشدن بیمار انجام شود؟

تقریبا در همه مراکزی که در این زمینه تصمیم می‌گیرند طی ۳تا۵ روز بعد از بیماری بهترین زمان برای انجام تست است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که غالبا تا ۱۶روز و در مواردی تا سه هفته جواب این تست مثبت است.

آیا ممکن است جواب تست پى‌سى‌آر در مورد کروناى انگلیسى با ضریب‌خطاى بیشترى همراه باشد؟

خیر. این ویروس هم تست پی‌سی‌آر مشابه نوع قبلی را دارد و در مراکز تحقیقاتی روش‌های بررسی دقیق ژنتیکی را روی ویروس انجام می‌دهند.

تکرار تست پى‌سى‌آر در چه مواردى و برای کدام دسته از بیماران ضرورت دارد؟

این مسأله بستگی به تشخیص پزشکی دارد که بیمار را ویزیت می‌کند. معمولا فقط یک‌بار انجام تست کفایت می‌کند. گرچه ادارات و سازمان‌ها پس از طی دوران دو هفته‌ای نقاهت هم یک تست درخواست می‌کنند که از نظر علمی و در صورت از بین رفتن علائم بیماری چندان ضرورت ندارد. بعد از درمان باید شیوه‌نامه‌های بهداشتی از سوی فرد رعایت شود چون احتمال ابتلا با گذشت سه ماه از بیماری وجود دارد؛ البته در نوبت دوم ابتلا به نوع خفیف‌تر بیماری گزارش شده است.

آیا ممکن است جواب تست در نوبت اول، حتى اگر در زمان درست انجام شود منفى باشد و چند روز بعد مثبت شود؟

همانطور که گفتم جواب پی‌سی‌آر تا ۳۰درصد ممکن است منفی کاذب باشد. در این موارد اگر شخص علامت‌دار باشد، پزشک با گذشت یک تا دو روز دوباره انجام تست را درخواست می‌کند. در چنین مواردی معمولا جواب تست در نوبت دوم مثبت می‌شود.

چرا اخیرا شنیده مى‌شود که در برخى مبتلایان جواب تست پى‌سى‌آر منفى بوده ولى آزمایش سى‌تى‌اسکن آنان نشان داده مبتلا به کرونا هستند و ریه‌شان هم بسیار درگیر است؟ آیا چنین نتایجى از نظر علمى ممکن است؟

اگر جواب تست پی‌سی‌آر کاذب منفی باشد، ممکن است چنین اتفاقی بیفتد.

با توجه به غیرتنفسى‌بودن علائم کروناى جدید (که در بسیارى از موارد صرفا علائم گوارشى است یا به‌صورت سردرد و درد عضلانى بروز مى‌کند) انجام تست پى‌سى‌آر را به چه کسانى توصیه مى‌کنید؟

طبق گزارش‌های ارائه‌شده حدود ۹۰درصد مبتلایان به کرونا شدت بیماری‌شان خفیف است و نیازی به بستری‌شدن در بیمارستان ندارند. حدود یک‌سوم از این تعداد یا بدون علامت هستند یا علائم بسیار خفیفی مثل سردرد و درد عضلانی دارند اما نکته مهم آن است که تست پی‌سی‌آر برای تشخیص این افراد و قرنطینه‌شدن آنهاست تا افراد دیگر را آلوده نکنند. کشورهایی که تست پی‌سی‌آر بیشتری را روی افراد مشکوک انجام داده‌اند از سطح ایمنی بالاتری نسبت به انتشار این ویروس برخوردار شده‌اند.

چه کسانى و با چه علائمى نباید نگران کرونا باشند و نیازى به انجام تست پى‌سى‌آر ندارند؟

ما در اوج عالمگیری کووید ۱۹‌هستیم و هر علائمی‌که فرد دارد و مشابه علائم کروناست با نظر پزشک باید از طریق پی‌سی‌آر تشخیص داده شود. در غیر این صورت فرد باید دو هفته خود را قرنطینه کند.

آیا پس از بهبودى از کرونا انجام تست آنتى‌بادى را به بهبودیافتگان توصیه مى‌کنید؟  

تست آنتی‌ بادی، تست غیراختصاصی است. در کرونای غیر بیماری‌زا ممکن است این تست مثبت شود و از نظر علمی انجام آن را توصیه نمی‌کنند اما مشاهدات ما نشان می‌دهد در افراد مبتلا در روزهای اول پس از ابتلا، فاکتور آی‌جی‌ام (IGM) و پس از بهبودی فاکتور آی‌جی‌جی (IGG) خونشان بالا می‌رود. به همین دلیل از این تست برای بررسی آلودگی گذشته این ویروس استفاده می‌شود.

بالاتربودن سطح آنتى‌ بادى در برخى بهبودیافتگان نسبت به برخى دیگر به چه معناست و چرا اتفاق می‌افتد؟

افزایش دو فاکتور ذکرشده به‌دلایل مختلف و قوت و ضعف سیستم‌ایمنی افراد مختلف، قدرت و ضعف ویروس و میزان ویروس واردشده به بدن منجر به آن می‌شود که سطح آنتی‌بادی افراد مختلف در زمان و مکان یکسان متفاوت باشد.

انجام تست پی‌سی‌آر را به کودکان مشکوک به بیماری توصیه می‌کنید؟

اگر پزشک تشخیص دهد قطعا باید از کودکان نمونه‌گیری انجام شود زیرا سویه‌های جدیدتر ویروس کرونا کودکان را بیشتر درگیر می‌کند.

اگر کرونا گرفته‌ایم می‌توانیم ماسک نزنیم؟

از دکتر هاشمی‌مدنی پرسیدم: آیا کسانى که آنتى‌بادى بالاترى دارند مجاز به کمتر رعایت‌کردن اصول بهداشتى و از جمله ماسک‌ نزدن هستند؟

وی در پاسخ گفت: «کسانی که مبتلا شده‌اند مجاز به رعایت‌نکردن اصول بهداشتی و نزدن ماسک نیستند. گرچه از لحاظ علمی‌ ممکن است ابتلا به نوبت دوم بیماری با شدت کمتری همراه باشد. با این حال رعایت اصول بهداشتی پس از بهبودی از کرونا به‌طور جدی توصیه می‌شود.»

این متخصص علوم آزمایشگاهی در پاسخ به این سوال که آیا این دسته افراد از زدن واکسن معاف مى‌شوند، افزود: «در مورد واکسن دیدگاه‌های متفاوتی وجود دارد. در حال حاضر گفته می‌شود در فاصله شش ماه از ابتلا نیازی به تزریق واکسن نیست. یک نکته مهم دیگر این که اگر دست بخش خصوصی بازتر شود تا همه بتوانند نمونه آزمایش‌ها را بگیرند و ارجاع به آزمایشگاه‌های مرجع دهند انجام بیشتر تست پی‌سی‌آر و تشخیص زودتر بیماری در افراد بیشتر ممکن می‌شود. مهم آن است که تست کرونا سریع انجام و جوابدهی شود.»

پونه شیرازی - سلامت / روزنامه جام جم