کووید-۹۹

به‌خصوص وقتی به سرویس‌ها، اپلیکیشن‌ ها و نرم‌افزارهایی که به دلیل شرایط در این سونامی خود را بر بالای موج اقبال و نیاز کاربران دیدند و آنها که زیر امواج سهمگین این توفان غرق شدند فکر کنیم. به بهانه عبور از این سال پرماجرا، مهم‌ترین تحولاتی را که کاربران در این مدت در ابعاد مختلف زندگی دیجیتال خود احساس کردند، مرور می‌کنیم.

خبررسانی و رسانه‌ها

با آغاز همه‌گیری، شبکه‌ های اجتماعی و سایت‌ های خبری نخستین انتخاب بیشتر مردم برای دریافت اطلاعات بود. درنتیجه، تعجبی نداشت که سال گذشته سایت‌های خبری رشد ترافیک چند برابری داشتند. اما آمارها دو نکته جالب دیگر را هم به ما نشان می‌دهد. اول این‌که با گذشت مدت کوتاهی از شوک اولیه ورود بیماری، این سایت‌های خبری معتبر بودند که جای شبکه‌های اجتماعی را به‌عنوان مرجع خبررسانی در این حوزه گرفتند.

هشدارهای کشورهای مختلف برای دریافت اطلاعات معتبر از منابع رسمی و بی‌توجهی به شایعات سبب شد سایت‌های متفرقه و شبکه‌های اجتماعی نتوانند نقش مرجعیت خبری را حفظ کنند و بازار شایعه‌ها و اطلاعات غلط تا حد زیادی برچیده شد.

نکته دوم و جالب‌تر، افزایش بیشتر کاربران سایت‌های خبری محلی در مقایسه با رسانه‌های بزرگ بود! چرا که اولویت اصلی مردم کسب خبر از آخرین وضعیت در محدوده محل زندگی خود بود و این رسانه‌ها مهم‌ترین منبع دسترسی به این اطلاعات به‌شمار می‌روند.

تفریح و تماشا

وقتی سینماها، تئاترها و مراکز فرهنگی بسته باشند، طبیعی است افراد برای تماشای محتوای ویدئویی بیش از پیش سراغ سرویس‌ های پخش آنلاین (VOD) بروند.

درنتیجه این سرویس‌ها جزو پرسودترین کسب‌وکارهای سال اخیر در سراسر جهان بودند. سرویس‌های پخش آنلاین در ایران رشدهای ۶۰ تا ۷۰درصدی در میزان تماشای محتوایشان را تجربه کردند و به بخشی از زندگی روزمره مردم تبدیل شدند. نکته جالب توجه دیگر آن‌که دسته‌بندی انیمیشن در صدر این رشد مخاطب قرار داشته است.

در سطح جهان هم سرویس‌های VOD نانشان در روغن بود. به عنوان نمونه، نتفلیکس با جذب بیش از ۲۶میلیون کاربر تنها در شش ماه، رکوردی در جذب کاربران جدید را در تاریخش تجربه کرد.

اما با وجود رشد ترافیک این سرویس‌ها، ترافیک اپ‌هایشان داستانی کاملا متفاوت را نشان می‌دهد: اپ نتفلیکس در میانه همه‌گیری تنها ۴درصد افزایش ترافیک داشت و ترافیک اپ یوتیوب ۴درصدکاهش ترافیک. فکر می‌کنید چرا؟ دلیل اصلی، تغییر روش استفاده ما از دستگاه‌هاست. تا پیش از این، کاربران بیشتر وقت خود را بیرون از خانه می‌گذراندند و بر همین اساس هم تماشای محتوا روی دستگاه‌های همراه موضوعیت بیشتری داشت. در دورانی که افراد بیشتر وقتشان را در خانه می‌گذرانند، لپ‌تاپ و کامپیوترشان دم دستشان است. بنابراین طبیعی است تماشای ویدئوها روی این دستگاه‌ها را به انجام این کار با نمایشگر کوچک‌تر تلفن همراه یا تبلت ترجیح دهند.

کار و بار

«دورکاری» را شاید بتوان کلیدواژه سال ۹۹ درنظر گرفت. تا پیش از کرونا، کمتر کسی می‌توانست تصوری از این حجم دورکاری افراد در سراسر جهان داشته‌باشد، اما حالا دیگر به امری عادی تبدیل شده و حتی بسیاری از کارمندان و شرکت‌ها آن را به کار حضوری ترجیح می‌دهند.

این مسأله حتی تا آنجا پیش رفته است که برخی شرکت‌ها گزینه ادامه دورکاری پس از کرونا را هم به کارمندانشان ارائه کرده‌اند.

در این بحبوحه گذار به دورکاری که کاربران و شرکت‌ها از میان سرویس‌های موجود به دنبال راهکاری برای ارتباط ویدئویی مناسب بودند، یک اپ توانست دیگران را پشت سر بگذارد و به پلتفرم اصلی ارتباط ویدئویی تبدیل شود: زوم (Zoom). اما این اپلیکیشن تقریبا گمنام چگونه موفق شد کاربرانش را از سه‌میلیون نفر به بیش از ۲۰۰میلیون نفر برساند و غول‌هایی چون اسکایپ و واتس‌اپ را کنار بزند؟ در یک کلام، زوم مزد سادگی و کارایی تجربه کاربری‌اش را گرفت. این‌که برای وارد شدن به یک جلسه زوم نیازی به حساب کاربری نداشته باشید، این‌که اپ برای تمام سیستم‌های عامل و حتی روی مرورگر قابل استفاده باشد و این‌که کیفیت ارتباط چند کاربر در بالاترین سطح باشد، همگی باعث شدند زوم به پرطرفدارترین گزینه برای تماس‌های تصویری به‌خصوص برای گروه‌ها تبدیل شود.

درس و تدریس

آموزش هم در سال۹۹، مجبور به کوچ به فضای مجازی شد. همه‌گیری باعث شد مدارس و دانشگاه‌های سراسر جهان به استفاده از فناوری و آموزش از راه دور روی بیاورند. آنها که از قبل سامانه‌های آموزشی آنلاین (مثل Moodle) را به کار گرفته بودند، دوران گذار چندان دشواری نداشتند.

دیگران هم ناچار شدند به‌سرعت ابزارهای لازم برای این کار را ایجاد کنند یا سراغ پلتفرم‌های موجود بروند. طبق آمار، Moodle که یکی از مشهورترین سامانه‌های آموزش آنلاین است، رشدی عظیم در طول سال گذشته داشت و حدود ۵۰هزار سایت مودل جدید فقط در یک سال اخیر به ثبت رسید. کاربران اپ مودل هم در ماه گذشته سه برابر مدت مشابه پارسال بوده‌اند. گوگل هم به‌خوبی از این فضا برای گسترش سرویس‌های آموزشی‌اش بهره برد و رشد مناسبی در این حوزه داشت.

Google Classroom در حال حاضر توسط بیش از ۱۵۰میلیون دانش‌آموز و دانشجو استفاده می‌شود، در حالی‌که سال گذشته این رقم ۴۰میلیون نفر بوده است. در ایران هم برای آموزش از راه دور مدارس، نرم‌افزار شاد ابتدای سال توسعه یافت که بر پایه پیام‌رسان‌ها قابل استفاده بود و سپس به صورت نرم‌افزاری مستقل ارائه شد. طبق آمار اکنون بیش از ۱۱میلیون دانش‌آموز از این سامانه استفاده می‌کنند.

خرید و فروش

با بسته شدن و اعمال محدودیت‌ها برای خرید حضوری از مغازه‌ها و سوپرمارکت‌ها جای تعجب ندارد که فروشگاه‌های اینترنتی رشدی فوق‌العاده را تجربه کردند. بر اساس آمار، مجموع مبلغ تراکنش‌های اینترنتی در سال ۹۹ نزدیک به سه برابر مدت مشابه سال پیش بود و از نظر تعداد نیز ۵۲درصد رشد داشته است.

فروشگاه‌های اینترنتی نام‌آشنا از قبل برای این روزها آماده بودند و رشدشان دور از انتظار نبود اما جالب‌تر این که کسب‌وکارهای کوچک و محلی برای مقابله با وضعیت موجود به ایجاد فروشگاه‌های آنلاین فروش روی آوردند و موفق هم بودند، تا جایی که در برخی استان‌ها تعداد این فروشگاه‌ها و همچنین محموله‌های پستی ارسالی‌شان دو برابر شده است.

در باقی نقاط دنیا هم کرونا محرکی بسیار قوی شد برای رشد تجارت آنلاین چه برای فروشگاه‌های عظیمی مانند آمازون که رشدی حدود ۳۰درصدی نسبت به سال گذشته داشتند و چه در فضای کسب‌وکارهای کوچک. به عنوان مثال،‌ شاپیفای (Shopify) که بستری برای ساخت فروشگاه‌های اینترنتی است، افزایش درآمدی ۹۴درصدی را در پاییز امسال داشت و تعداد کاربرانش هم سال گذشته ۵۳درصد رشد کرد.

محمود صادقی - محقق سیستم های تعاملی / ضمیمه کلیک روزنامه جام جم