پلاسکو زیر چتر فناوری

شاید اگر همین چند هفته پیش کسی به ما می‌گفت اینها همه بخشی از پیامدهای یک آتش‌سوزی است، چنین ادعایی را باور نمی‌کردیم. به هر حال پلاسکو فرو ریخت و این آمارها واقعی است. اما واقعا مشکل اصلی کجا بود؟

بارها و بارها در خبرها شنیده ایم که چند دهه از عمر ساختمان پلاسکو می‌گذشت و به قول قدیمی‌ها «عمرش را کرده بود!»، اما در شرایطی که امکان تخریب این ساختمان و ایجاد سازه‌ای جدید به جای آن وجود نداشت و در شرایطی که سازه‌هایی مشابه پلاسکو در گوشه و کنار پایتخت و حتی شهرهای دیگر وجود دارد، چطور می‌توان با کمترین هزینه جلوی بروز ضررهای جانی و مالی این چنینی را گرفت؟ شاید بخشی از پاسخ این پرسش، در استفاده از انواع فناوری‌های هوشمند و دیجیتال باشد.

یکی از پیش‌نیازهای تامین ایمنی و حتی امنیت در هر ساختمان، سامانه مدیریت ساختمان (که گاهی سامانه اتوماسیون ساختمان نیز نامیده می‌شود) است. به‌طور کلی سامانه مدیریت ساختمان به مجموعه‌ای نرم‌افزاری و سخت‌افزاری اطلاق می‌شود که وظیفه کنترل تجهیزات گوناگون نظیر تهویه، روشنایی و انرژی را به عهده دارد. یکی از زیرمجموعه‌های سامانه مدیریت ساختمان به تجهیزات شناسایی، اعلام و اطفای حریق مربوط می‌شود.

در این تجهیزات، حسگرهای حرارت و دود یا حتی دوربین‌های ویژه فروسرخ می‌توانند هر نوع شعله و آتش را شناسایی کنند. با شناسایی آتش، این مساله از طریق آژیر به اطلاع ساکنان ساختمان می‌رسد. با وجود این، شکل‌های جدیدتر این سامانه می‌تواند این مساله را از طریق پیامک به گوشی تک‌تک ساکنان ارسال کرده و به‌صورت خودکار با مرکز آتش‌نشانی تماس بگیرد. قطع جریان گاز و نیز برق و همچنین پاشیدن خودکار آب روی محل آتش از دیگر اقداماتی است که چنین سامانه‌ای می‌تواند به انجام برساند.

به نظر می‌رسد نبود چنین سامانه‌ای در ساختمان پلاسکو، یکی از دلایل بروز این حادثه تلخ یا حداقل تشدید ضررهای جانی و مالی ناشی از ویرانی آن است.

گاوصندوق‌های ابری

یکی از دلایل هجوم صاحبان کسب‌و‌کارهای مستقر در ساختمان پلاسکو در نخستین ساعات شروع حریق، برداشتن اسناد مهم مالی نظیر فاکتورهای فروش و نیز اسناد بانکی بود. به‌طور سنتی این اسناد در گاوصندوق‌هایی سنگین و ضدسرقت قرار داده می‌شود. با این اوصاف، دنیای دیجیتال راه‌حلی بسیار ساده‌تر، در دسترس‌تر و صد البته کم‌هزینه‌تر برای این کار دارد.

اسکن انواع اسناد مختلف و قرار دادن آن در سرورهای ابری راه‌حلی معقول برای این کار است. فرض کنید شما صاحب یک تولیدی در پلاسکو بودید و اسناد خود را در یک سرور ابری قرار می‌دادید. در این صورت، حتی لازم نبود نگران از بین رفتن رایانه موجود در کارگاهتان باشید، زیرا هر لحظه در 24 ساعت شبانه‌روز می‌توانستید براحتی و از روی هر رایانه و حتی گوشی هوشمندتان به تصویر این اسناد دسترسی داشته باشید.

نرم‌افزارهای آنلاین

یکی دیگر از کاربردهای سرورهای ابری می‌تواند ارائه خدمات حسابداری و اداری مورد نیاز باشد. در حال حاضر برخی کسب و کارها، از نرم‌افزارهای حسابداری روی رایانه خود استفاده می‌کنند، اما در سال‌های اخیر طیفی جدید از نرم‌افزارها وارد بازار شده ‌است که محل ذخیره اطلاعات آنها در فضای ابری است و حتی در صورت از بین رفتن کامل رایانه شرکت‌تان نیز براحتی از هر مکان و با هر دستگاهی می‌توانید به این اطلاعات دسترسی داشته باشید. در صورت استفاده صاحبان کسب و کارها در ساختمان پلاسکو از خدماتی نظیر «حسابداری ابری» یا «فکس ابری» بی‌تردید بسیاری از دردسرهایی را که اکنون با آن دست به گریبان هستند، شاهد نبودند.

آتش‌نشانی با طعم فناوری

دامنه هوشمندسازی و به‌روزرسانی تجهیزات فقط به ساختمان‌ها محدود نمی‌شود. بی‌تردید اگر ناوگان آتش‌نشانی از ابزارهای جدید در مراحل مختلف عملیات اطفای حریق استفاده کند، این عملیات با اثربخشی و کارایی بیشتر و صد البته آسیب‌های کمتر جانی و مالی به انجام خواهد رسید، اما دستاوردهای نوین دنیای فناوری برای آتش‌نشانی چیست؟

حسگرهای دوست داشتنی

در چند سال اخیر به لطف افزایش قابل توجه انواع حسگرها، بازار بسیار خوبی برای انواع تجهیزات مبتنی بر آنها ایجاد شده است. در این میان، استفاده از حسگرها می‌تواند عملیات اطفای حریق را بهتر پیش ببرد.

نخستین کاربرد این حسگرها، در دستبندهای پایش علائم حیاتی انسان است. تاکنون دستبندهای زیادی به بازار عرضه شده که می‌توانند علائمی نظیر ضربان قلب، میزان آب بدن، ریتم تنفس و موارد متعدد دیگری را نشان دهند. اتصال این حسگرها به یک سامانه مرکزی می‌تواند فرمانده میدان را از وضعیت جسمی هر یک از آتش‌نشانان آگاه کند.

کاربرد بعدی حسگرها در زمینه شناسایی دما و نیز وجود گازهای سمی یا خطرناک است. از آنجا که بسیاری از این حسگرها از قابلیت نشان دادن موقعیت فرد نیز برخوردارند، تجمیع این اطلاعات در قالب یک نرم‌افزار می‌تواند نقشه‌ای از میزان دما در نقاط مختلف محل آتش‌سوزی و نیز تراکم گازهای خطرناک را ارائه کند.

فرصتی برای تیم‌های نوآور

برخی آمارهای رسمی حکایت از آن دارد که تعداد خرید بیمه‌نامه‌های آتس‌سوزی پس از واقعه ساختمان پلاسکو به‌طور قابل توجهی افزایش یافته است. با این اوصاف شاید توجه به رویکردهای نوین فناوری بتواند به شکلی موثرتر جلوی ضررهایی این چنینی را بگیرد.

اکنون فرصت خوبی برای شرکت‌های نوآور ایرانی که در زمینه‌های مختلف نظیر رایانش ابری و طراحی سامانه‌های هوشمند ساختمانی فعالیت می‌کنند ایجاد شده تا با معرفی این فناوری به صاحبان کسب‌و‌کارها، زمینه هوشمندسازی هرچه بیشتر فعالیت‌های اقتصادی را فراهم کنند. همچنین اهتمام مسئولان شهری نسبت به مدرن کردن تجهیزات آتش‌نشانی و حتی کمک گرفتن از توان داخلی برای طراحی انواع ربات و تجهیزات نوین دیگر می‌تواند ضمن رونق بخشی به اشتغال و بازار محصولات دانش‌بنیان، زمینه را برای کاهش ضررهای احتمالی ناشی از چنین حوادثی هموارتر کند.

زشت و زیبای شبکه‌های اجتماعی

شبکه‌های اجتماعی همیشه در انعکاس رویدادهای مورد توجه شهروندان پیشتاز هستند و حادثه پلاسکو هم از این قاعده مستثنا نبود. از همان دقایق اولیه شروع آتش‌سوزی در صبح آخرین روز از اولین ماه زمستان، عکس‌هایی در شبکه‌های اجتماعی، اعم از صفحات و کانال‌های خبری و حتی صفحات شخصی افراد قرار گرفت. طی چند ساعت استفاده از هشتگ پلاسکو «#پلاسکو» بسرعت در فضای مجازی گسترش یافت و البته در همان روز به یکی از هشتگ‌های پراستفاده در جهان بدل شد.

فعالیت کاربران ایرانی در شبکه‌های اجتماعی سبب افزایش توجه جهانی به این حادثه ناگوار شد. به‌طوری که حتی آتش‌نشان‌هایی از کشورهای مختلف دنیا پیام‌های تسلی‌بخشی برای مردم ایران و خانواده آتش‌نشانان به دام افتاده در این ساختمان ارسال کردند. همچنین وجود عکس‌های متعدد گرفته شده توسط شهروندان سبب شد اطلاع‌رسانی تصویری خوبی در سراسر جهان از این رویداد تلخ صورت گیرد. با این‌که شاید شبکه‌های اجتماعی ارتباطات انسانی را کمرنگ‌تر کرده‌اند، اما موج همدلی‌ها در این شبکه‌ها با آتش‌نشانان شجاع و خانواده‌های آنها، حسی دوست‌داشتنی در هر کاربری ایجاد می‌کرد.

با این اوصاف، این اشتیاق برای ثبت تصویر از صحنه حادثه، مشکلات زیادی را هم به همراه داشت. هجوم افرادی که نه مغازه‌ای در این ساختمان داشتند و نه در آن به کار مشغول بودند، فقط برای گرفتن عکس و سلفی سبب شد ازدحام زیادی در اطراف پلاسکو شکل بگیرد و همین امر روند امدادرسانی و حضور خودروهای آتش‌نشانی و اورژانس را به محل دچار مشکل کرد. این واقعه بار دیگر نشان داد هنوز بسیاری از مردم با فرهنگ استفاده از فناوری در شرایط بحرانی بیگانه هستند و باید مساله آموزش‌ و فرهنگ‌سازی در میان مردم جدی‌تر از قبل پیگیری شود. کسانی که با تصور
شهروند ـ خبرنگار بودن راه را بر امدادرسانی می‌بندند و حتی از ماشین آتش‌نشانی بالا می‌روند تا عکس و فیلم تهیه کنند، این زنگ خطر را به صدا درمی‌آورد که هرچند بعضی از فناوری‌ها از جمله گوشی‌های هوشمند و اینترنت پرسرعت برای مشارکت در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی را در اختیار داریم، ولی فرهنگ استفاده از آنها جای کار دارد و نباید انسانیت، همدردی و کمک را به فضای مجازی تقلیل داد.

در این میان، بازار شایعات نیز حسابی داغ بود. خبرهایی نظیر تماس آتش‌نشانان به دام افتاده در موتورخانه تا آمارهای عجیب در مورد تعداد افراد حاضر در ساختمان که یکی پس از دیگری تکذیب می‌شد که شاید بزرگ‌ترین علت آن نبود اطلاع‌رسانی و ارائه آمار دقیق بود.

اما دامنه شایعات فقط به چهارراه استانبول تهران محدود نمی‌شد و حتی به پاریس هم رسید! تصویری از برج ایفل که به سه رنگ سبز، سفید و قرمز درآمده بود و ادعای ادای احترام فرانسوی‌ها به این شیوه به آتش‌نشانان ایرانی! کافی بود همان لحظه در اخبار گوگل به دنبال این خبر می‌گشتیم تا متوجه می‌شدیم در پاریس آب از آب تکان نخورده و خبری از نورپردازی و این حرف‌ها نیست.

آتش‌نشانی با هوش مصنوعی

الگوریتم‌های رایانه در بسیاری از موارد می‌توانند موقعیت‌های گوناگون را بهتر از انسان تحلیل کنند، اما آیا می‌توان از این الگوریتم‌ها در زمینه اطفای حریق هم بهره گرفت؟ به نظر می‌رسد فناوری جدیدی که توسط ناسا طراحی شده بتواند از عهده این کار برآید. این سامانه که آئودری (AUDREY) نام دارد مبتنی بر هوش مصنوعی است. آئودری مجموعه‌ای از داده‌های مختلف را از طریق حسگرهای پوشیدنی همراه آتش‌نشانان، موقعیت‌یاب همراه آنها، حسگرهای نشانگر دما و نیز گازهای مختلف و همچنین تصاویر ماهواره‌ای و تصاویر گرفته شده توسط پهپادها را با هم ترکیب می‌کند و به این ترتیب به نقشه‌ای جامع از آتش‌سوزی صورت گرفته می‌رسد. این سامانه سپس موقعیت‌هایی که باید برای خاموش کردن آتش در اولویت قرار گیرد، موادی که باید از محل خارج شود و نیز فهرستی از تجهیزات و نیروی انسانی مورد نیاز را در اختیار فرمانده عملیات اطفای حریق قرار می‌دهد.

ربات‌هایی که به آتش می‌زنند

یکی از اصلی‌ترین کاربرد ربات‌ها در دنیای فناوری، امکان حضور آنها در مکان‌هایی است که حضور انسان در آن ناممکن بوده و با مخاطراتی گوناگون روبه‌روست. حضور در مکان دچار حریق یکی از این موارد است. برخی از این ربات‌ها کنترل از راه دور بوده و توسط یک اپراتور انسانی در محل پیش می‌روند و برخی دیگر نیز از قابلیت عملکرد خودکار برخوردارند. یکی از جدیدترین این ربات‌ها سافیر (SAFFiR) نام دارد. این ربات هوشمند و خودکار بدنه‌ای مقاوم در برابر دمای بالا دارد و به دوربینی ویژه برای مشاهده دقیق حتی از میان دود مجهز است. سافیر 177 سانتی‌متر قد و 64 کیلوگرم وزن داشته و می‌تواند از موانع موجود رد شده و حتی از نردبان هم بالا برود. این ربات بیشتر برای شناسایی آتش به کار می‌رود. همچنین ربات‌های دیگری نیز در چند سال اخیر وارد بازار شده ‌است که برای نمونه می‌توان به ربات‌های آبپاش یا ربات ویژه امداد اشاره کرد.

صالح سپهری فر

ضمیمه کلیک جام‌جم