تهدید حریم پاسارگاد با رُب و ترشی

دراین باره دیروز خبرگزاری صداوسیما در خبری اعلام کرد احداث یک کارخانه رب، حریم درجه یک پاسارگاد را نقض کرده که این امر می‌تواند به لغو ثبت جهانی آن منجر شود.

در این خبر آمده است: «دو سال پیش میراث فرهنگی فارس مجوز ساخت کارخانه تولید رب گوجه‌فرنگی در حریم بصری درجه یک مجموعه جهانی پاسارگاد را صادر کرد که با مخالفت دوستداران میراث فرهنگی مواجه می‌شود، اما مالک این کارخانه آن را ساخت. پس از رسانه‌ای شدن این موضوع، مدیرکل میراث فرهنگی فارس قول داد جلوی ساخت کارخانه را بگیرد، اما پس از گذشت دو سال ساخت این کارخانه در حال اتمام است. به گفته مالک کارخانه، وی با مجوز اقدام به ساخت کرده است. این کارخانه اکنون حریم بصری درجه یک مجموعه جهانی پاسارگاد را مخدوش کرده است.»

خبر منتشره خبرگزاری صدا و سیما، روزنامه جام‌جم را بر آن داشت تا ماجرا را پیگیری کند که البته در این پیگیری به اطلاعات و نتایج متناقضی رسیدیم که ضمن تائید اصل ماجرا، روایت دیگری از آن را در پی داشت.

تلاش‌ها به جایی نرسید

پیگیری ما در تماس با مسئولان میراث فرهنگی استان فارس و پایگاه پاسارگاد آغاز شد که آنها از هرگونه صحبت در این خصوص امتناع ورزیدند، اما در ادامه یکی از فعالان و اعضای انجمن دوستداران پاسارگاد اطلاعاتی را در خصوص این کارخانه به جام‌جم داد.

آقامیر میری با اشاره به این‌که این کارخانه نه‌تنها رب که انواع ترشی را هم تولید می‌کند، گفت: البته خط تولید کارخانه حدود چهار الی پنج سال پیش راه‌اندازی شده و این کارخانه چند سال است که محصولات خود را تولید و به بازار عرضه می‌کند.

وی با اشاره به این‌که تلاش فعالان میراث فرهنگی استان و رسانه‌ها برای جلوگیری از احداث کارخانه و حتی توقف خط تولید آن به جایی نرسید، افزود: حتی حدود سه سال پیش گلستانی، مدیر اداره حراست میراث فرهنگی استان فارس به ما گفت که خودم حکم تخریب کارخانه را گرفتم و آن را بزودی تخریب خواهیم کرد، اما این سخن نیز ادعایی بیش نبود.

میری برخلاف خبرهای منتشره که مکان کارخانه را حریم درجه یک پاسارگاد عنوان کرده است، یادآور شد که این کارخانه در حریم درجه دو آن (سمت شمال آرامگاه) قرار دارد، هرچند این مساله ناقض فعالیت غیرقانونی آن نیست، زیرا طبق قانون حریم آثار ثبت جهانی شده تا شعاع 20 تا 30 کیلومتری نباید نقض و تصرف شود.

پای تقسیمات کشوری در میان است

این فعال میراثی استان فارس زمان اخذ مجوز برای ساخت کارخانه رب و ترشی را هم مربوط به حدود 12 سال پیش عنوان کرد و گفت: دلیل اصلی صدور چنین مجوزی، پیش از آن‌که قصور میراث فرهنگی باشد، برنامه‌ریزی‌های غیرکارشناسی شده در تقسیمات کشوری و منطقه‌ای است، زیرا درخصوص ساخت این کارخانه همه چیز برمی‌گردد به ایجاد شهرستان خرم‌بید و پاسارگاد.

به گفته میری، در اواخر دولت هشتم در استان فارس تصمیم گرفته شد که شهرستانی جدید با نام خرم‌بید تاسیس شود که شامل بخش‌هایی از خاک شهرستان مرودشت و آباده بود. شهرستان خرم‌بید تاسیس شد و بخشی از مجموعه پاسارگاد در آن قرار گرفت. اما مدتی بعد بخش دیگری از شهرستان مرودشت جدا شد و به نام شهرستان پاسارگاد اعلام استقلال و موجودیت کرد و تقریبا کل مجموعه پاسارگاد در این شهرستان قرار گرفت. به این ترتیب در هر کدام از شهرستان‌های خرم‌بید و پاسارگاد فرمانداری‌های جداگانه ایجاد شد که می‌توانستند بدون استعلام از یکدیگر مجوز احداث تاسیساتی را در شهرستان خود بدهند که کارخانه رب‌گوجه نیز یکی از آنها بود.

وی اضافه کرد: مالک کارخانه در آن زمان به فرمانداری و دیگر نهادهای خرم‌بید مراجعه کرده و مجوز تاسیس کارخانه خود را بدون هیچ‌گونه مخالفت دریافت می‌کند و از آنجا که در خرم‌بید هیچ اثر تاریخی وجود ندارد، مسئولان آن نیاز به اخذ هیچ‌گونه استعلام میراثی حتی از مرکز استان فارس ندیدند. به این ترتیب کارخانه بدون هیچ گونه مخالفت تاسیس می‌شود، اما پس از تاسیس تازه همگان متوجه واقع شدن آن در حریم پاسارگاد می‌شوند.

میری تاکید کرد آنچه اکنون خطرناک‌تر از تاسیس کارخانه رب و گوجه است، تاسیس شهرک صنعتی در جهت دیگر آرامگاه است که بزودی فعالیت واحدها و کارخانه‌های آن شروع می‌شود و نه‌تنها حریم منظری آرامگاه کوروش را مخدوش می‌کند که آلودگی‌های بسیاری را نیز در این محوطه تاریخی ایجاد خواهد کرد.

عوامل دیگری هم پاسارگاد را تهدید می‌کند

مسعود منیعاتی، دبیر انجمن میراث‌دوستان استان فارس نیز در این باره به جام‌جم گفت: مشکل ایجاد تاسیسات مختلف و متعدد درحریم آثار مهم تاریخی فقط به این کارخانه منحصر نمی‌شود و اکنون خطرات زیادی بسیاری از آثار تاریخی ما از جمله مجموعه پاسارگاد را تهدید می‌کند.

به گفته وی توسعه و پیشروی روستاها به سمت آثار تاریخی یکی از این تهدیدات مهم است که اکنون در مجموعه پاسارگاد هم شاهد آن هستیم و روستای مادر سلیمان با سرعت زیاد به سمت این مجموعه و آرامگاه در حال پیشروی است که در آینده نزدیک و در صورت عدم رسیدگی، موجب خروج پاسارگاد از فهرست جهانی شده یا مشکلات و دردسرهای زیادی را برای آن ایجاد می‌کند.

منیعاتی یادآور شد: مشکل پیشروی روستاها در کنار مجموعه نقش رستم و کاخ اردشیر فیروزآباد نیز وجود دارد به‌طوری که اکنون روستای حاجی‌آباد در کنار نقش رستم و روستای آتشکده در محوطه کاخ اردشیر مجوز توسعه گرفته و در حال پیشروی و تهدید این آثار تاریخی هستند.

پاسارگاد تنها قربانی نیست

محوطه‌ها و بناهای تاریخی ایران همواره با یک تهدید جدی روبه‌رو بوده‌اند؛ نقض عرصه و حریم آنها، آن هم آثاری که در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده‌اند. همین نقض حریم‌ها ، مجموعه فرهنگی تاریخی توس را برای ثبت جهانی با مشکل مواجه کرده است. اما متخلفان پا را فراتر از این گذاشته‌اند و حریم بناها و محوطه‌های ثبت جهانی را هم زیر پا می‌گذارند. ساخت برج جهان‌نما، میدان نقش جهان در اصفهان در معرض تهدید قرار داد. ساخت و ساز در حریم درجه یک تخت جمشید و کاخ گلستان نیز دردسرهایی برای متولیان میراث فرهنگی ایجاد کرد ولی سرانجام ماجرا ختم به خیر شد. آیا این بار نوبت پاسارگارد است تا برای جهانی ماندن بجنگد؟

کارخانه شاید در حریم منظری پاسارگاد باشد

هرچند، روز یکشنبه طی حکمی از سوی مسعود سلطانی‌فر، رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، حمید فدایی به عنوان مدیر پایگاه میراث جهانی پاسارگاد منصوب شد، اما حقیقت نصیری سرپرست پیشین این پایگاه، در پاسخ به جام‌جم درباره نقض حریم پاسارگاد ترجیح می‌دهد مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان فارس در این زمینه سخن بگوید. ابراهیم قزلباش، معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان فارس نیز در پاسخ به جام‌جم درباره نقض حریم منظری پاسارگارد همچون نصیری سکوت می‌کند تا مصیب امیری، مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان فارس مسئول پاسخگویی در این‌باره معرفی شود؛ هرچند تلاش‌های جام‌جم برای گفت‌وگو با امیری بی‌نتیجه ماند.

در همین حال دسترسی به فرهاد نظری، مدیرکل دفتر ثبت آثار تاریخی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور امکان‌پذیر شد. وی با اشاره به این که ساخت و ساز در حریم درجه‌یک آثار ثبت شده جهانی امکان‌پذیر نیست به‌جام‌جم می‌گوید: اگر اجازه ساخت چنین کارخانه‌ای نیز در سال‌های گذشته صادر شده باشد، در حریم درجه یک نبوده است، چراکه اگر چنین اتفاقی در حریم درجه یک اثر روی دهد، آن اثر از فهرست میراث جهانی یونسکو خارج خواهد شد.

او با تأکید بر این که حریم درجه یک مهم‌ترین حریم بناست و هرگونه ساخت و ساز در آن ممنوع است، عنوان می‌کند: اگر چنین ساخت و سازی هم به صورت غیرقانونی انجام شده باشد، در حریم منظری پاسارگارد بوده است.

فاطمه مرادزاده