افراد با سواد ۱.۲ فرزند و بی سواد ۲.۶ فرزند دارند

کشور ایران در چند دهه اخیر تحولات جمعیتی بی‌سابقه‌ای را تجربه نموده است. انتقال باروری و تنزل باروری به سطح زیر جانشینی یکی از مهمترین تحولات جمعیتی است که در دهه اخیر توجه محافل علمی و سیاست‌گذاران و برنامه‌ریزان کشور را به خود معطوف ساخته است.

شناخت عوامل اجتماعی و اقتصادی کاهش باروری در ایران و آگاهی از روند آتی رفتار باروری در ایران بر اهمیت مطالعه باروری افزوده است.

در این پژوهش از اطلاعات سرشماری 1390 و اطلاعات پیمایش جمعیت و سلامت 1389 وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به منظور برآورد چند متغیری باروری استفاده شده است.

براساس اطلاعات پیمایش جمعیت و سلامت 1389 وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و اطلاعات سرشماری عمومی نفوس و مسکن 1390 نرخ باروری در ۳ دهه‌ی اخیر برای همه‌ی اقشار جامعه کاهشی بوده است.

نرخ باروری برای شاغلان و غیرشاغلان به ترتیب ۱٫۱ و ۱٫۹ فرزند است (این نرخ از ۲٫۵ در دوره پنج ساله 137۱-137۵ به ۱٫۱ فرزند در دوره 13۸۶-13۹۰ برای شاغلان و از ۳٫۳ به ۱٫۹ فرزند برای غیرشاغلین رسیده).

نرخ باروری برای افراد با تحصیلات عالی‌ و بی‌سواد به ترتیب ۱٫۲ و ۲٫۶ فرزند است.

همچنین این نرخ برای افراد با موقعیت و جایگاه اقتصادی بالا و پایین به ترتیب ۱٫۴ و ۲٫۳ فرزند است.

میزان باروری کل هم در مناطق شهری و هم در مناطق روستایی روندی کاهشی را تجربه کرده است و الگوی نرخ باروری در نقاط شهری و روستایی نزدیک به هم شده است، به طوری که در مناطق شهری، که در همه ادوار باروری پایین‌تری نسبت به مناطق روستایی را تجربه کرده است، میزان باروری کل از ۲٫۹، در دوره پنج ساله 137۱-137۵، به ۱٫۷، در دوره 13۸۶-13۹۰، کاهش یافته است. در مناطق روستایی، باروری در دوره‌های مشابه به ترتیب ۴٫۴ و ۲٫۲ بوده است.

میزان باروری به تفکیک سطح تحصیلات نشان می‌دهد که باروری زنان بی‌سواد، و با سواد ابتدایی (پایین)، متوسطه (متوسط)، و عالی (بالا) در فاصله دوره‌های مطالعه به ترتیب از ۴٫۴ به ۲٫۶، ۳٫۵ به ۲٫۲، ۲٫۵ به ۱٫۸ و ۱٫۸ به ۱٫۲ کاهش یافته است.

با اینکه احتمال تولد همه­ی فرزندان طی بیست سال اخیر کاهش یافته است ولی نقش متغیرهای اقتصادی- اجتماعی در احتمال تولد فرزندان دوم به بعد بیشتر از فرزندان اول و دوم است. به عبارت دیگر فرزندان اول و دوم با عمومیت بیشتری متولد می شوند، ولی ویژگی­ های اقتصادی- اجتماهی و جمعیتی زنان عامل مهمی در تولد فرزندان رتبه های بالاتر می ­باشند.

بعد از کاهش باروری به زیر نرخ جانشینی، الگوی فرزنداوری جدیدی که شامل عدم فرزنداوری و به عبارتی تاخیر در سنین زیر 30 سال و جبران در سنین بالای 30 سال است، در ایران در حال شکل­ گیری است. زنان تحصیل کرده و تا حدی طبقات بالا در حال تجربه این الگوی جدید و متمایز می ­باشند.

سن داشتن فرزند اول افزایش یافته و زنان شهری، تحصیل­ کرده، شاغل و طبقه‌ی اقتصادی و اجتماعی بالا، پیشگامان تاخیر در فرزنداوری بوده‌اند.(فارس)