شاخص‌های هویت یک ملت

اشتباه بزرگی خواهد بود اگر متولی این شعار را فقط بخشی از دولت و سازمان‌ها و نهادهای حکومتی بدانیم. به نظر می‌رسد همه کسانی که با دین و فرهنگ مردم سرو کار دارند بویژه حوزه‌های علمیه و روحانیت معظم در تبیین و ترویج فرهنگ اسلامی نقش بی‌بدیلی خواهند داشت. روحانیت اصیل باید تبیین کند که مراد از فرهنگ، فرهنگ دینی و اسلامی و انقلابی‌است که خود دارای مولفه‌ها و بایسته‌های ویژه است. فرهنگ اسلامی مبتنی بر وحی و عقل و اندیشه است و با تمایلات لجام گسیخته غرب و جاهلیت مدرن آنها کاملا تفاوت دارد.

آسیب‌هایی وجود دارد که می‌توانند به شعار امسال صدمه بزنند مانند برخورد جناحی با این شعار؛ اکتفا به ستایش، سخنرانی و برگزاری همایش‌ها بدون اقدام عملی در زمینه ترویج فرهنگ ناب اسلامی. نقاط قوت شعار امسال این است که هم بر فرهنگ تاکید شده و هم بر اقتصاد مقاومتی و هم بر مدیریت جهادی. اگر این سه مولفه را کنار هم و با هم پیش ببریم به اهداف بلند رهبر معظم انقلاب نزدیک خواهیم شد.

به نظر می‌رسد اولین کاری که باید صورت پذیرد این است که مراد خود را از فرهنگ مشخص کنیم؛ چرا که فرهنگ از مقوله‌هایی است که برای پرهیز از ابهام‌گویی تعاریف متعدد و متکثری دارد. باید نخست به تبیین چیستی فرهنگ بپردازیم و مولفه‌های آن را توضیح دهیم و بعد با مطالعه عالمانه و دقیق، به راهکارهای تحقق این فرهنگ در جامعه بپردازیم. در اینجا نقش رسانه‌ها و مطبوعات بسیار برجسته خواهد بود. همچنین ایجاد و تدوین برنامه‌های خاص تلویزیونی در این زمینه کاملا مفید و تاثیرگذار است.

به اعتقاد اینجانب فرهنگ شامل همه شاخص‌های هویتی یک ملت است که در اعتقادات و باورها، اخلاقیات و سبک زندگی متبلور است. وقتی شخص به لحاظ اعتقادی به غنای معرفتی و ایمانی و به لحاظ اخلاقی به غنای اخلاقی دست یابد، در سبک زندگی و رفتارهای ظاهری نیز بر اساس همان مبانی و موازین رفتار خواهد کرد؛ همچنان که سبک زندگی دینی بر تعمیق باورها و تخلق بیشتر انسان به اخلاق الهی تاثیر‌گذار است.

قطعا مسئولیت حوزه‌های علمیه و نهادهای حوزوی در زمینه فرهنگ، در راس قرار دارد؛ چرا که وظیفه اصلی، ذاتی و اولی روحانیت تبیین و ترویج فرهنگ ناب اسلامی و دفاع از آن خواهد بود. روحانیت شیعه باید باورها و اعتقادات و نیز اخلاقیات و آداب و فرهنگ فردی و اجتماعی اسلامی را برای مردم بازگو کند و تبیین و توضیح دهد و به شبهات و پرسش‌هایی که در این زمینه وجود دارد، پاسخ دهد. امروز فرهنگ منحط و جاهلی غرب با استفاده از ابزارهای تبلیغاتی خود تلاش می‌کند فرهنگ اسلامی را به چالش بکشاند و جوانان مسلمان ما را به خود جذب کند، همان چیزی که رهبر معظم انقلاب با عنوان جنگ نرم دشمنان علیه باورها و ایمان‌های جوانان ما مطرح کرده‌اند.

مهم‌ترین راهکار مقابله با فرهنگ دشمنان، تقویت ایمان و باورهای مردم و ترویج اخلاق اسلامی است. ما باید بتوانیم با استفاده از الگوهای برجسته و خوبی‌که داریم مانند علمای ربانی و شهدای عزیز و نیز بر اساس پایه‌های محکم اعتقادی و اخلاقی خود با پرهیز از افراط و تفریط و اعمال سلیقه‌های شخصی با روی باز و سینه‌ای مملو از ایمان و اخلاق پاک و نیز آغوشی گشوده به روی جوانان، به کانون‌ها، دانشگاه‌ها، مساجد و مدارس و حتی در میادین ورزشی قدم بگذاریم و پاسخگوی دغدغه‌های دینی و فرهنگی جوانان باشیم. به تعبیر رهبر معظم انقلاب باید خودمان را مسلح به سلاح معرفت و استدلال کنیم و بعد به کانون‌های فرهنگی ـ هنری برویم و پذیرای جوانان باشیم و با روی خوش، با سماجت و با مدارا پذیرای آنها باشیم حتی ممکن است ظاهری زننده داشته باشند، دل آنها با جبهه حق است و لو نقصی داشته باشند مگر ما نقص نداریم. با این روحیه باید برخورد کنیم؛ نهی از منکر با زبان خوش و البته نه با ایجاد نفرت. باید با قشر دانشجو ارتباط پیدا کنیم.

البته تدوین فیلمنامه‌های عالمانه و ساخت فیلم‌های قوی و متین، نوشتن مقالات و کتب، اعزام مبلغان آگاه و مخلص، برگزاری اردوهای فرهنگی ـ تفریحی برای جوانان در مناطق مختلف، برگزاری نشست‌های پرسش و پاسخ در دانشگاه‌ها و مساجد و مدارس کشور، آگاهی‌بخشی جوانان عزیز از ماهیت فرهنگ‌های مبتذل غربی ‌و عرفان‌های نوظهور با ارائه اسناد و مدارک و پخش فیلم‌هایی در این زمینه و.... همه اینها می‌تواند به عنوان راهکارهای عملی مورد توجه قرار بگیرد و ان‌شاء‌الله تاثیر‌گذار هم خواهد بود.

حجت‌الاسلام دکتر مصطفی آزادیان / عضو هیات علمی پژوهشکده فلسفه و کلام اسلامی