«زمانه»‌ای برای تبیین و مطالبه

برنامه «زمانه» از‌جمله برنامه‌هایی بود که در زمان انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۴۰۳ کارش را آغاز کرد و در آن زمان تمام توجه و هدفش انتخابات و مسائل پیرامون آن بود. در آن زمان امیرعلی آزادی، تهیه‌کننده و المیرا شریفی‌مقدم، مجری برنامه بود اما بعد از انتخابات، زمانه این‌بار با تهیه‌کنندگی مجید اکرمی و اجرای محمدامین سلیمی، ادامه‌دار شد. این برنامه علاوه بر نگاه تحلیلی به مسائل، مطالبه‌گری را نیز به مخاطبان یادآور می‌شود. می‌توان گفت زمانه از‌جمله برنامه‌های از جنس مردم است و از اساس دغدغه مردم را دارد. تیم سردبیری برنامه، با نگاهی دقیق مسائل روز جامعه و تحولات داخلی و بین‌الملل را رصد می‌کند و در نهایت دست‌چینی از مهم‌ترین‌ها را در مقابل مخاطب قرار می‌دهد و به بررسی آن می‌پردازد.یکی از ویژگی‌ها و تفاوت‌های برنامه زمانه نسبت به سایر برنامه‌های مشابه در ژورنالیستی‌بودن و فاصله گرفتن از قالب‌های همیشگی بخش‌های جانبی خبر است. بی‌شک این اتفاق مدیون تیمی است که فهم درستی از برنامه‌سازی با محوریت اخبار روز دارند. 
 
واکنش سریع به موضوعات روز با تبیین و مطالبه
مجید اکرمی، تهیه‌کننده برنامه زمانه در گفت‌وگو با جام‌جم در رابطه با چگونگی شکل‌گیری این برنامه بیان کرد: برنامه زمانه پس از شهادت ابراهیم رئیسی طراحی و به آنتن شبکه دو رفت. لزوم داشتن برنامه‌ای زنده برای گفت‌وگوهای سخت، مدیران را با زمانه روبه‌رو کرد که تا پایان انتخابات ریاست‌جمهوری پیش رفت اما ادامه آن توسط تیم دیگری رقم خورد و رویکرد برنامه هم نسبتا تغییر کرد.وی در رابطه با ژورنالیستی‌بودن برنامه گفت: برنامه زمانه تلاش می‌کند تا اتفاقات، اخبار و مشکلات را از زاویه نگاه جدیدی واکاوی کند. این نگاه است که باعث می‌شود به طیف گسترده‌ای از موضوعات بپردازد. برنامه، واکنش سریعی به اتفاقات روز و هفته دارد و خودش را ملزم می‌داند تا در جایی که مخاطب به اخبار صحیح و دقیق نیاز دارد، آن را به همراه تحلیلی کارشناسی ارائه کند تا نیاز مخاطب برطرف شود.اکرمی ادامه داد:مثلا با توجه به اتفاقات ضاحیه بیروت، مجبور شدیم ویژه‌برنامه داشته باشیم.درنهایت جزواولین برنامه زنده شبکه‌های سراسری بودیم که خبر شهادت سیدحسن نصرا... یا خبر موشک‌باران عملیات وعده صادق۲ را به مخاطبان ارائه کردیم. این یعنی واکنش سریع زمانه در موقعیت‌های مختلف، باعث شده که مخاطب بتواند از اخبار و تحلیل‌های آن استفاده کند.این تهیه‌کننده در رابطه با رویکرد مدنظر سازندگان این برنامه عنوان کرد: رویکرد زمانه داشتن تنوع زبان بیانی و ارائه رویکردهای متنوع است. وقتی مناظره برگزار می‌کنیم از دو طیف دعوت می‌کنیم تا نقطه نظرات خود را بگویند. مثلا وقتی اتفاقی مانند فاجعه معدن رخ می‌دهد، تلاش می‌کنیم علاوه بر شنیدن صدای مردم و خانواده‌های داغدیده، از مسئولان مربوطه هم مطالبه کنیم. در این مسیر طبیعی است که محدودیت‌هایی داریم؛ البته با همراهی مدیران شبکه دو و رویکردشان نسبت به برنامه زمانه، به حداقل محدودیت‌های سیما رسیده‌ایم و تلاش می‌کنیم تا با پیش بردن سیاست‌هایی صحیح، بتوانیم حداکثر تنوع نقطه نظرات را برای خانواده ایرانی در موضوعات مختلف ارائه کنیم.وی افزود: این برنامه به دنبال یادآوری برخی نقاط کمتر توجه شده به مخاطب است. در نهایت پس از این یادآوری مخاطب معمولا دو نوع رویکرد خواهد داشت؛ یا افزایش حس امید و غرورملی با کوشش برای کمتر شدن یک مشکل. پس رویکرد ما ترکیبی از تبیین برای مخاطبان و مطالبه‌گری از مسئولان است. بسته به نوع موضوع و نگرش برنامه به پرداختن به آن، هدفی که دنبال می‌کنیم هم متفاوت خواهد بود.وی در پایان سخنانش به زمان پخش برنامه اشاره و بیان کرد: زمان پخش برنامه روزهای شنبه تا دوشنبه ساعت۲۳در کنداکتورشبکه دو طراحی شده است. این که در زمان دیگری هم روی آنتن رفته‌ایم، نشان از اهمیت یا اتفاقی خاص بوده است، که رخ داد.
 
زمانه؛ متفاوت از قالب‌های مرسوم خبری
علیرضا ملوندی، سردبیر زمانه این برنامه را نیاز شبکه دو سیما عنوان کرد و گفت: فلسفه پیدایش و ادامه‌دار شدن زمانه بعد از انتخابات این بود که در شبکه دو نیاز به برنامه‌ای که به موضوعات روز واکنش جدی داشته باشد، اما متفاوت با برنامه‌های خشک خبری باشد احساس شد. این برنامه از قالب‌های مرسوم خبری فاصله گرفته و سعی دارد در پرداخت به سوژه‌ها، آیتم‌ها و ادبیات به زبان عموم نزدیک‌تر شود.وی در ادامه با بیان این که تلاش زمانه بر مطالبه‌گری است، گفت: مطالبه‌گری در حوزه‌های مختلف که فرقی هم نمی‌کند فرهنگی‌، اجتماعی باشد یا سیاسی، به فراخور تحولاتی که در جامعه رخ می‌دهد، گاهی رویکرد تحلیلی و تبیینی نیز به آن اضافه می‌شود. ‌کما این که در زمان شهادت سیدحسن نصرا...زمانه بخش مهمی از آنتن شبکه دو را در دست داشت و مستمر روی آنتن رفت. شاید جالب باشد که بدانید، در ایام شهادت سیدحسن نصرا...، وعده صادق و نمازجمعه نصر، زمانه تقریبا ۳۵ ساعت روی آنتن زنده بود وبا بخش‌های مختلف و گفت‌وگوهایی حول محور این موضوعات به تبیین سیاست بین‌الملل و تا مسائل فرهنگی پرداخت. او با اشاره بر این که دغدغه این برنامه بیشتر معطوف به داخل کشور است، گفت: زمانه بر مطالبه‌گری استوار است و قاعدتا این مطالبه معطوف به مسائل داخل است اما امکان دارد گاهی در زمانه ما و جامعه ما مسائلی به وجود بیاید که نتوان آن را نادیده گرفت؛ مانند انتخابات یا جنگ غزه؛ آن‌قدر مهم که تقریبا هفته‌ای یک شب به این موضوع اختصاص دادیم. اما طبیعتا در شرایط عادی سعی داریم به مسائل داخلی بیشتر بپردازیم.
 
ژورنالیستی در مقام مجری
 محمدامین سلیمی، ازجمله مجریان صداوسیماست که پیش از این‌که یک مجری باشد، یک ژورنالیست است. او سال‌ها در رسانه، به‌دنبال مطالبه‌گری و روشنگری مسائل مختلف بود و پیش از زمانه هم در برنامه‌های دیگر ازجمله «جهان‌آرا» با بیان صریح خود، در مسائل مختلف مخاطبان و مسئولان را به چالش می‌کشید. انتخاب او برای برنامه‌ای که تم ژورنالیستی دارد با توجه به سابقه او، قطعا مناسب است.سلیمی در گفت‌وگو با خبرنگار جام‌جم، با بیان این‌که بررسی مسائل روز در قالب برنامه برایش جذاب است، بیان کرد: هدف ما در زمانه روشن‌شدن افکارعمومی بوده که این امر گاه نیازمند مطالبه‌گری و گاه نیازمند تبیین است.به نظرم یک برنامه باید بتواند در زمان سختی، مشکلات و نارسایی‌های جامعه، در نقش وکیل مردم ظاهر شود و وکالت آنها را بر عهده گیرد تا علاوه بر پیگیری مسائل، اعتماد مخاطب را به نحوی جلب کند تا در زمان تبیین به کار بیاید. 
وی ادامه داد: گاهی نیاز است برای مردم از برخی اتفاقات و مسائل حرف بزنید و این نیازمند آن است که مردم آن تحلیل را از شما بپذیرند. بنابراین پیش از آن باید اعتمادسازی کرده باشید و یکی از وجوه این امر آن است که شما به مشکلات مردم توجه کنید و دلسوزشان باشید. از این جهت، زمانه هم مطالبه‌گری و هم تبیین را دنبال می‌کند.مجری زمانه در رابطه با این‌که این برنامه موضوعات مختلفی را دنبال می‌کند، گفت: زمانی که شما آنتن زنده را به مدت سه روز پیاپی دارید، بنابراین باید روی موج اخبار روز حرکت کنید. به همین جهت ممکن است چندان نتوان به نظام مسائلی که برای برنامه طراحی می‌کنید پرداخت. مثلا قبل از شهادت سیدحسن نصرا... برنامه‌ای در مورد بحث کارگری داشتیم اما بعد از شهادت ایشان، یک تا دو هفته در برنامه به تحولات منطقه و شهادت سیدحسن نصرا... پرداختیم؛ یا مثلا چند شب قبل که موضوع برنامه ما چیز دیگری بود اما دو ساعت قبل از برنامه حمله پهپادی حزب‌ا... به گولانی اتفاق افتاد و دیدیم زمانه نمی‌تواند نسبت به این ماجرا بی‌تفاوت باشد. این چالش‌ها برای من هم جدید و هم تجربه است.وی افزود: گاه اتفاقاتی در جامعه رخ می‌دهد که نیازمند بررسی و تحلیل در همان روز و همان لحظه است و احتمال دارد  روز پخش برنامه نباشد؛ اما ما پذیرفتیم که برای چنین وضعیتی ویژه‌برنامه داشته باشیم. مثلا هفته وحدت قرار نبود برنامه داشته باشیم اما اتفاق معدن طبس موجب شد به آنتن برگردیم. این فعال رسانه‌ای با اشاره به هویت برنامه زمانه بیان کرد: یکی از هویت‌های برنامه زمانه این است که واکنش سریع نسبت به مسائل روز داشته باشد. طبیعتا هر مجری دارای دانش در تمام مسائل نیست. حوزه‌هایی که من پیش از این در آن کار کرده بودم، با مسائل اجتماعی و صنفی و عدالت‌اجتماعی گره خورده بود و با مسائل اقتصادی چون خصوصی‌سازی و قاچاق نیز آشنایی داشتم اما طبیعتا در برنامه‌ای که موضوعات مختلفی را دنبال می‌کند تیم سردبیری بسیار مهم است. آنچه که در زمانه اهمیت دارد دغدغه روز جامعه و تبیین مسائلی است که در طول زمان باید رخ دهد.

فرصت‌ها و تهدیدها
سلیمی در اشاره به سابقه‌اش در بحث مطالبه‌گری و در پاسخ به این سؤال که در طول این سال‌ها چه تغییراتی در جامعه و مسئولان نسبت به این موضوع رخ داده است، گفت: اکنون در مقایسه با آن زمان که ما کار مطالبه‌گری را آغاز کردیم، حساسیت جامعه به مسائل بالاتر رفته است. البته خود این هم تیغ دولبه است، چراکه وقتی جامعه حساس شود، هم تهدید است و مطالبه‌گران باید حواس‌شان باشد که ذائقه جامعه را به چه سمتی می‌برند و چه مسائلی ایجاد می‌کنند و هم فرصتی است که نشان می‌دهد بخشی از مردم پای کار اصلاحات، مطالبه و نظارت بر مسئولان هستند. این موضوع به نحوه استفاده مسئولان، نخبگان و مطالبه‌گران از این اقبال عمومی در حوزه مطالبه و پیگیری مسائل روز بستگی دارد. اگر نسبت به آن بی‌توجهی شود یا ادبیات مسمومی را وارد آن کنند، این فرصت به تهدید تبدیل می‌شود.