رسانه در خدمت فوتبال‌حرفه‌ای

انگار که فوتبال یک پدیده است و نمود رسانه‌ای نسبت به آن، یک ابرپدیده محسوب می‌شود که آن را به شکلی متفاوت‌تر بازنمایی می‌کند. البته فوتبال فقط به تفریح و سرگرمی خلاصه نمی‌شود و با توجه به تغییر مناسبات اقتصادی و ورزشی در قرن گذشته، فوتبال دیگر نه‌تنها یک تفریح که یک صنعت پول‌ساز با سود سرشار است. بر این اساس یک مطالعه موردی، مستند فوتبالی «منچسترسیتی، همه یا هیچ» را مورد بررسی قرار داده تا ارتباط میان مخاطب و فوتبال را به صورت دقیق‌تر زیر ذره‌بین قرار دهد. با همین رویکرد و در این گزارش، به برخی یافته‌های این پژوهش پرداخته‌ایم.

مهم‌ترین نکته در این مستند فوتبالی هشت قسمتی، مقبولیت این کار بوده که آن را به عنوان یک اثر خوب و کم‌نظیر بین سایر مستندهای ورزشی داخلی به نمایش گذاشته‌است. در عین حال، محتوا و فضا و ساختار آن معطوف به علاقه مخاطب حاشیه‌پسند ایرانی و ذائقه رسانه‌ای ورزشی اوست. این مستند روی یکی از صاحب‌سبک‌ترین سرمربی‌های فوتبال جهان، یعنی پپ گوآردیولا تمرکز کرده که از جنبه تخصصی و دانش در فوتبال حرفه‌ای، یک شخصیت و فردی خاص است.

اثر فوق، به تنهایی می‌تواند برای لیگ جزیره (لیگ برتر فوتبال انگلیس) ایجاد جاذبه کند و حتی تماشاگر بیگانه و بی‌تفاوت نسبت به فوتبال را به بهانه توجه به جاذبه‌های رسانه‌ای منچسترسیتی، به لیگ باشگاهی این کشور متوجه و میل و علاقه او را به فوتبال انگلیس معطوف کند. چون فوتبال در ایران و به‌خصوص میان باشگاه‌های بزرگ ایران تماما حرفه‌ای نیست، تولید مستندی ورزشی برای فوتبال داخلی مشابه این اثر، از جنبه ضرورت‌های محتوایی از حمایت‌های لازم برخوردار نخواهدبود. ولی این مستند می‌تواند یک الگوی موثر و قابل تعمیم و گسترش در انعکاس از فضای ورزشی و فوتبال داخل به وسیله قالب مستند محسوب شود. این مستند هشت قسمتی در روایت‌های تصویری خود به مجموعه عواملی می‌پردازد که موجب موفقیت یک تیم می‌شود. از این‌رو مجموعه ابزارها و امکانات فوق‌حرفه‌ای باشگاه منچسترسیتی در کنار فعالیت‌ها و نفوذ‌های انگیزشی گوآردیولا روی بازیکن‌های تیم باشگاهی‌اش از مهم‌ترین عوامل در این مورد است.

بررسی اثرات روان‌شناسی ورزشی در یک مستند

در جای‌جای « منچسترسیتی، همه یا هیچ» به مسأله اثرات روان‌شناسی ورزشی که از سوی سرمربی روی بازیکنان پیاده می‌شود، اشاره شده‌است و این مسأله به‌خوبی در فضای فرم مستند به ذهن مخاطب القا می‌شود که سرمربی در تنگناهای عاطفی و روانی بازیکنان در جریان شکست‌های سنگین و برون‌رفت از این فشارها، نقش بسیار موثر و هدایتگر روان‌شناختی دارد. مستند منچسترسیتی، همه یا هیچ به بررسی رقابت‌ها، شکست‌ها، پیروزی‌ها و اتفاقات مربوط به این باشگاه انگلیسی در طول فصل باشگاهی ۲۰۱۸ ــ ‌۲۰۱۷ می‌پردازد. همچنین در کنار این مسأله به وضعیت و رویدادهای حول این تیم در جریان فصل لیگ قهرمانان اروپا (۲۰۱۸ ــ ۲۰۱۷) و همچنین رقابت‌های این تیم در جام اتحادیه باشگاه‌های انگلیس در این سال‌ و قهرمانی این تیم در این جام پرداخته می‌شود. خط روایت مستند از ورود پپ گوآردیولا، ستاره سابق بارسلونا و سرمربی منچسترسیتی به این باشگاه آغاز می‌شود.

این مستند به گونه‌ای در حاشیه وضعیت و رویدادهای شکست،پیروزی، خاطرات تلخ و شیرین منچسترسیتی در مقطع اشاره شده، به وضعیت چند و چون دارایی و کیفیت یک باشگاه حرفه‌ای واقعی فوتبال پرداخته‌است. کارگردان این مستند خارجی ترجمه و دوبله شده به فارسی، مانوئل هوئرگا، با نریتوری بن‌کینگسلی است. در این مستند هشت قسمتی از صداپیشگی دوبلورهای خاص و حرفه‌ای ایران مانند منوچهر زنده‌دل به عنوان راوی اصلی مستند و همچنین گزارشگری فوتبالی عادل فردوسی‌پور برای گزارش‌های کوتاه و لحظه‌ای روی بخش‌هایی از تصاویر مستند که مربوط به گزارش مسابقات است نیز استفاده شده و این در هشت قسمت از شبکه مستند سیما پخش شده‌است.

نکات مهمی که در قالب مستند بیان شده‌است

اما این اثر حاوی چه نکاتی است؟ مستند فوق بررسی و تحلیل یک دوره ۹ ماهه از حضور تیم فوتبال منچسترسیتی انگلیس در لیگ برتر این کشور (لیگ جزیره) و لیگ قهرمانان اروپا و جام اتحادیه باشگاه‌های انگلیس را در بر دارد که در حاشیه آن به نکاتی کمتر دیده و شنیده‌ شده درباره این باشگاه از جمله مدیریت و رفتار حرفه‌ای فوتبالی و... از این دست اشاره می‌کند. در قسمت اول این مستند به برخی خلقیات خاص پپ گوآردیولا،‌ در رختکن و روی نیمکت و حین مسابقات و در مسیر پرواز به سوی محل مسابقات پرداخته می‌شود که کمتر کسی این تصاویر وی را دیده‌است که در نوع خود جذاب و برای یک مستند ایجاد حس باورپذیری و استناد بیشتر می‌کند. همچنین احساسات خودباورانه گوآردیولا در احوالات گوناگون نمایش داده شده که تاثیر آن بر انگیزش و خودباوری تیم برای پیروزی مشهود است. در بخشی از «منچسترسیتی، همه یا هیچ» به فضای حرفه‌ای و رسیدگی علمی و فیزیوتراپی ورزشی و امکانات پزشکی ــ ورزشی این باشگاه برای فوتبالیست‌های ستاره آن و همچنین سایر امکانات جانبی حتی مرکز شست‌وشو و نگهداری لباس‌های ورزشی این باشگاه پرداخته‌ شده‌است، طوری که برای مثال این باشگاه بخشی به‌عنوان اتاق کفش دارد که حتی سعی می‌کند استوک‌های فوتبالیست‌ها نیز از یک استاندارد لازم برخوردار باشد تا در نهایت مجموعه همه چیز در یک بستر حرفه‌ای در این باشگاه وجود داشته باشد. لذا این مستند فوتبالی در نماهای گوناگون و متنوع در طول هشت قسمت، برخورداری فوتبالیست‌های منچسترسیتی از امکاناتی که گفته شد، در مسیر رسیدن به قله حرفه‌ای‌گری فوتبال جهان به لحاظ رسیدگی کامل و همه‌جانبه به بازیکن‌های این باشگاه را نمایش می‌دهد.

جذابیت مستند برای مخاطبان ایرانی

مستند منچسترسیتی، همه یا هیچ، به یک روز کامل از مسابقه منچسترسیتی با تیم باشگاهی قدیمی انگلیسی و بسیار قدرتمند لیورپول اشاره می‌کند که می‌تواند برای مخاطب علاقه‌مند ایرانی بسیار جذاب باشد. این مستند از لحظات ابتدایی روز مسابقه و انگیزه‌هایی که گوآردیولا به بازیکنانش می‌دهد تا برد ۵ بر صفر آنها در برابر لیورپول و جشن و پایکوبی در رختکن،‌ ضمن نمایش تصاویر متنی و حاشیه‌ای جذاب و متنوع، یک روز سخت و در پایان آن یک پیروزی شیرین برای این تیم را برای مخاطب روایت می‌کند. از عوامل مهم موفقیت و جذابیت این مستند ورزشی برای مخاطب ایرانی، دوبله روان آن و برتر بودن فضا و ساختار کلی از جنبه تصاویر کمتر‌ دیده‌شده و بهره‌برداری از قدرت و توان حرفه‌ای هنر دوبله دوبلورهای ایرانی در ارائه این مستند است. همچنین از دیگر جذابیت‌های این «منچسترسیتی، همه یا هیچ» صحبت درباره منچسترسیتی توسط شخصیت‌های مختلف با حرفه‌های مختلف در این باشگاه است که ضمن تاکید بر گسترده بودن این باشگاه حرفه‌ای، مخاطب را با تاثیر و حضور قشر و تعداد قابل‌توجهی از افراد مختلف برای آماده‌سازی یک تیم باشگاهی حرفه‌ای آشنا می‌کند. مستند فوق روی یکی از صاحب‌سبک‌ترین سرمربی‌های فوتبال جهان یعنی پپ گوآردیولا تمرکز کرده که از جنبه تخصصی و دانش یک سرمربی فوتبال در جهان و در فوتبال حرفه‌ای یک شخصیت و فرد خاص است. این مستند فوتبالی به تنهایی می‌تواند برای لیگ جزیره (لیگ برتر فوتبال انگلیس) ایجاد جاذبه کند و حتی تماشاگر بی‌تفاوت نسبت به فوتبال‌ را به بهانه توجه به منچسترسیتی، متوجه لیگ باشگاهی این کشور و میل و علاقه او را به آن معطوف کند؛ زیرا این مستند با یک نگاه کلان و کلی به وضعیت فوتبال انگلیس و لیگ جزیره سراغ منچسترسیتی، یکی از بهترین تیم‌های باشگاهی این کشور رفته‌است. لذا این مجموعه هشت قسمتی در یک نگاه کلان فرمی و با در نظر داشتن القائات کلان، ذهن مخاطب را به مدیریت ورزشی و فوتبالی در انگلیس متوجه می‌کند. با این اوصاف مستند منچسترسیتی، همه یا هیچ، در عرصه رسانه، قدرتی موثر برای انعکاس مطلوب آنچه در ورزش انگلیس می‌گذرد و حتی با حجم قابل‌توجهی از اغراق‌های ذات رسانه‌ای محسوب می‌شود.

الگویی برای مستندهای ورزشی

به نظر می‌رسد با توجه به نمونه‌های الگویی مستندهای ورزشی مانند « منچسترسیتی، همه یا هیچ » بهتر است فضای مستند‌سازی به‌خصوص در بخش‌های ورزشی شبکه‌های سه، مستند و به‌خصوص شبکه ورزش، این جنس از تولیدات را برای جذب مخاطب ورزشی رسانه‌های کلان مانند صداوسیما مدنظر قرار دهد. البته چون فوتبال ما تماما حرفه‌ای نیست، تولید مستندی ورزشی مشابه این اثر با این سطح از کیفیت، از جنبه ضرورت‌های محتوایی پشتیبانی نخواهد شد. البته این مستند می‌تواند الگویی موثر و قابل‌تعمیم و گسترش در انعکاس از فضای ورزشی و فوتبال داخل به وسیله قالب مستند محسوب ‌شود. این مجموعه هشت قسمتی دارای صداپیشگی حرفه‌ای روی شخصیت‌های مختلف آن است. به این شکل که صداپیشگی در آن به صورت کاراکترسازی روی شخصیت‌های مختلف مستند انجام شده‌ که به جذابیت اثر و انتقال درست و خوب حس در این مستند کمک کرده‌است.

در عین حال، مستند فوق در قالب روایت‌های تصویری خود به مجموعه عواملی می‌پردازد که می‌تواند موجب موفقیت یک تیم شود. از این‌رو مجموعه‌ ابزارها و امکانات فوق‌حرفه‌ای باشگاه منچسترسیتی در کنار کارها و فعالیت‌ها و نفوذهای انگیزشی گوآردیولا روی بازیکن‌های تیم، از مهم‌ترین عوامل در پیروزی‌های منچسترسیتی است. در جای‌جای این مستند به مسأله اثرات روان‌شناسی ورزشی که از سوی سرمربی روی بازیکنان پیاده می‌شود، اشاره شده‌است و این مسأله به‌خوبی در فضای فرم مستند به ذهن مخاطب القا می‌شود. سرمربی در بزنگاه‌های فشار روانی و تنگناهای عاطفی و روانی بازیکنان در جریان شکست‌های سنگین و برون‌رفت از این فشارها توسط خودشان، نقش بسیار موثر و هدایتگر روان‌شناختی دارد.

روزنامه جام جم