احتضار شکوه زاگرس

به گزارش جام جم، زاگرس یکی از مهم‌ترین عرصه‌های طبیعی، فرهنگی و اجتماعی ایران غربی است؛ رشته کوه‌هایی از شمال تا جنوب که پوشیده از درختان بلوط هستند و خانه مردمانی سختکوش و اهل مدارا، آنچنان که زاگرس‌نشینان را شاید بتوان یکی از مقاوم‌ترین مردمان در طول تاریخ به حساب آورد. با این حال آنچه این سال‌ها آنها را رنج می‌دهد، جفایی است که در حق زاگرس و زاگرس‌نشینان می‌شود و در این میانه ما انسان‌ها بر این محتضر رنجور، نظاره‌گری بیش نیستیم. احتضار در دومین حضور خود در رقابت با دیگر آثار توانست دو سیمرغ بلورین را دریافت کند. به همین دلیل با عوامل، مدیران، معاونت استان‌ها و کارگردان به گفت‌وگو نشستیم.

زوال یک جان و نابودی یک میراث

حجت طاهری، کارگردان این مستند درباره هسته اصلی احتضار به جام‌جم می‌گوید: هسته اصلی این مستند درباره از بین رفتن جنگل‌های زاگرس است؛ جنگل‌هایی که وسیع‌ترین و اصلی‌ترین رویشگاه گونه‌های مختلف بلوط در ایران به شمار می‌روند و به همین دلیل منطقه را از اهمیت بسیار ویژه‌ای برخوردار کرده‌اند، هر چند طی سالیان اخیر، جفای بسیار بر این میراث کهن و طبیعی رفته و زخم‌هایی ماندگار بر این پیکره بی‌آزار جا خوش کرده‌ به طوری که بر اساس آخرین پژوهش‌ها و بررسی‌های صورت گرفته در استان‌های زاگرس‌نشین ایران، تاکنون چیزی در حدود یک میلیون و ۴۰۰هزار هکتار از سطح جنگل‌های زاگرس بر اثر بیماری زوال بلوط خشکیده یا در معرض خشکیدگی قرار دارند.

وی می‌افزاید: در این فیلم مستند با یک دوست‌دار طبیعت همراه می‌شویم که در کنار نگهداری از پدر پیر و زمینگیر خود که به آلزایمر هم مبتلاست برای حفظ جنگل‌های زاگرس تلاش می‌کند؛ تلاشی که شاید ابتدا چندان تاثیرگذار به نظر نرسد اما در ادامه و با نمادپردازی صورت گرفته، معنای دوباره‌ای می‌یابد و مخاطب را همراه خود می‌کند. طاهری به این روایت موازی از زاویه‌ای دیگر اشاره و خاطرنشان می‌کند: فیلم به صورت موازی، زوال جسمی پدر و نابودی جنگل‌های زاگرس را به تصویر می‌کشد.

کارگردان احتضار می‌گوید: در این فیلم به برخی از دلایل نابودی جنگل‌های زاگرس نظیر آتش‌سوزی، قاچاق چوب و زغال، کمبود نفت، فقر حاشیه‌نشینان جنگل، بودجه ناکافی سازمان جنگل‌ها و مراتع و حمایت نکردن از جنگلبانان و ضعف قانون پرداخته می‌شود. تصویربرداری احتضار از زمستان ۹۸ تا پاییز۱۴۰۰ به طول انجامیده که شش ماه آخر آن با تدوین و صداگذاری همزمان همراه بوده است.

۲ روایت در یک نگاه

امیر رئوف، مدیرکل صدا و سیمای مرکز کهگیلویه و بویراحمد نیز درباره این مستند توضیح می‌دهد: با توجه به اهمیت موضوع، تولید مستندهای زیست محیطی یکی از مأموریت‌هایی است که مرکز کهگیلویه و بویراحمد طی سال‌های اخیر در دستور کار قرار داده و بر این اساس در ساختار و چارچوب‌های گوناگون به تولید آثاری هنری و ترویجی درباره نگهداشت بهینه و آگاهی‌بخشی به مردم و برای جلوگیری از آسیب بیشتر به منابع طبیعی پرداخته است. یکی از مهم‌ترین این چارچوب‌ها، ساختار مستند است.

او خاطرنشان می‌کند: با توجه به اهمیت موضوع منابع طبیعی و حفاظت و حراست از این ثروت ملی، طرح ارائه شده از سوی برادران طاهری، حجت و عبدالخالق حیدری در شورای طرح و برنامه مرکز مصوب و برای استفاده از ظرفیت اعتبارات متمرکز ستادی به مرکز سیمای استان‌ها ارسال شد.

رئوف با بیان این‌که با دقت نظر مدیران و دغدغه‌ای که در سطح ملی وجود دارد، این طرح مورد تصویب مرکز سیمای استان‌ها قرار گرفت و بنا شد در مورد اهمیت حفاظت و صیانت از جنگل‌ها و مراتع زاگرس، مستندی بر اساس طرح اولیه تولید شود، ادامه می‌دهد: احتضار را می‌توان یک درام اجتماعی دانست، مستند روایتگر زندگی جنگلبانی در دل جنگل‌های زاگرس است که از یک سو دغدغه‌های حرفه‌ای و شغلی‌اش را دارد و از سوی دیگر، دل‌مشغول نگهداری از پدر پیر و بیمارش است. دغدغه اصلی او حفاظت از جنگل است تا به سهم خود این سرمایه ملی را نگاهبانی کند و بر این اساس از همه توانمندی‌های خودش استفاده می‌کند تا به وظایفش بپردازد. کارگردانی، تصویربرداری و تدوین این اثر فوق‌العاده است که آن را به اثری هنری در تراز ملی و حتی بین‌المللی تبدیل کرده است. به هر روی افتخار بزرگی است که هنرمندان توانمند کهگیلویه و بویراحمد برای این مرکز و همه مراکز استانی اثری درخور آفریدند و توانستند یک بار دیگر در رویداد مهمی مثل جشنواره فیلم فجر بدرخشند و جایگاه خود را تثبیت کنند.

تجربه ۲۰ ساله برای سیمرغ

سید عباس فاطمی، رئیس مرکز سیمای استان‌ها درباره این مستند عنوان می‌کند: این مستند اواخر سال۹۸ در مرکز سیمای استان‌ها در اولویت تولید قرار گرفت و حجت طاهری به عنوان کارگردانی موفق در حوزه مستند، ساخت آن را به‌عهده گرفت. او هنرمندی آشنا به طبیعت و فرهنگی مردمان زاگرس‌نشین است و بهترین گزینه برای این مهم بود.

وی می‌افزاید: سودجویی قاچاقچیان و دلالان از یک سو و مشکلات اقتصادی مردم بومی که گاهی مجبور به دست‌اندازی به طبیعت هستند از دیگر سو ، موجب بروز مشکلات فراوانی در منطقه زاگرس شده است، بنابراین پرداختن به این موضوع حساس، اهمیت زیادی داشت و ضمنا باید کاری تولید می‌شد که مردم، هم درد را ببینند و هم راه حل آن را مشاهده کنند.

فاطمی با بیان این‌که حجت طاهری، هنرمندی با ۲۰سال سابقه فعالیت حرفه‌ای است، می‌افزاید: او همراه برادرش، کار تولید مستند را به‌عهده گرفت و ستاد مرکزی معاونت هم حمایت‌های لازم را داشت. به خصوص خانم آقایی، مدیر واحد مستند معاونت امور استان‌ها که ایده اولیه طرح هم از سوی او ارائه شده بود. رئیس مرکز سیمای استان‌ها تصریح می‌کند: احتضار، اعلام خطر به جامعه‌ای است که گویی حواس‌شان نیست با عملکرد خود و از بین بردن جنگل‌ها، مسیری را طی می‌کنند که مرگ طبیعت و مرگ انسانی را در پی دارد. کارگردان و تهیه‌کننده این مستند به زیباترین شکل ممکن و با نگاهی هنرمندانه و ارائه تصویری حقیقی از واقعیت موجود همه مشکلات را در قالبی مناسب روایت کرده‌اند و نشان دادند بیکاری و دشواری معیشت، برخی را مجبور به از بین بردن منابع طبیعی کرده است، کمبود نفت آنها را وادار کرده از چوب استفاده کنند و دلالانی هم هستند که با سودجویی از وضعیت موجود، هر آنچه می‌توانند از این سرمایه ملی به نفع خود بهره‌برداری می‌کنند. وی با بیان این‌که برادران طاهری به خوبی از عهده ساخت این مستند برآمده‌اند، می‌گوید: با توجه به تجربه و موفقیت به دست آمده، ساخت مجموعه مستند دیگری درباره حفظ و حراست از عرصه‌های جنگلی در استان گلستان به آنها سپرده شده است. احتضار به خاطر بی‌تکلف بودن، روایت صادقانه و سادگی بیان، توانست نظر هیأت داوران جشنواره فیلم فجر را به خود جلب کند تا به این شکل، موفقیتی بی‌بدیل برای مراکز استانی رسانه ملی به ثبت برسد.

نگاه بلند استان‌ها به تولید مستندهای فاخر ملی

دکتر محمد مهدی رحمتی، سرپرست معاونت امور استان‌های رسانه ملی نیز در نشست شورای مدیران این معاونت با اشاره به درخشش «احتضار» به عنوان نماینده شایسته مراکز استانی می‌گوید: همه مؤلفه‌های یک اثر شاخص در این مستند دیده می‌شود. ضمن این‌که ایده خلاقانه‌ای دارد، فیلمنامه‌ای قوی و کارگردانی حرفه‌ای را در آن شاهد هستیم و همه اینها در کنار انتخاب لوکیشن‌های مناسب، اثری جذاب، متفاوت و دارای حرفی جدید برای گفتن را خلق کرده است. وی می‌افزاید: آنچه فراتر از کسب سیمرغ بلورین توسط احتضار اهمیت دارد، جلوه‌گر شدن ظرفیت بی‌بدیل مراکز در تولید آثاری است که می‌توانند مهم‌ترین جوایز ملی را از آن خود کنند. رحمتی جریان مستندسازی در مراکز را مورد توجه قرار می‌دهد و عقیده دارد: اکنون استان‌ها به قطب تولید مستند تبدیل شده‌اند و بسیاری از آثاری که از شبکه‌های سراسری پخش می‌شود در مراکز ساخته شده‌اند که این امر نشان‌دهنده توانمندی بالا، ارتقای شاخصه‌های کمی و کیفی تولید اثر و نگاه بلند مدیران و هنرمندانی است که در اقصی نقاط کشور مشغول فعالیت هستند. سرپرست معاونت امور استان‌ها خاطرنشان می‌کند: مستندهای ساخته شده در مراکز استانی رسانه ملی بارها در جشنواره‌های داخلی و خارجی موفق به کسب مقام نخست شده‌اند و با برنامه‌ریزی معاونت برای حمایت بیشتر از هنرمندان مراکز، این افتخارآفرینی همچنان ادامه خواهد یافت.

فاطمه عودباشی/دبیر رسانه روزنامه جام جم