یک همه‌گیری خطرناک

حضور در اجتماع و دوری از محتوای تولیدشده در رسانه مانند استفاده از ماسک در زمان اپیدمی است و با این‌که ماسک برای حفظ سلامت ما لازم است اما در صورتی‌که باقی افراد جامعه ماسک نزنند ما همواره در خطریم.

فرهنگ رفتاری نسبت به یک تولید رسانه‌ای در جامعه روی تمام افراد جامعه تاثیر دارد، شاید این روزها در نبود رویکردهای صحیح فرهنگی و بازوهای اجرایی آن نیاز باشد که هر خانواده از حقوق و شرایط خود نسبت به محتوای رسانه آگاه باشد تا در اپیدمی‌ های رسانه‌ای بتواند نخست از خود و خانواده و سپس از جامعه محافظت کند.

قوانین چه می‌گوید؟

ابتدای عضویت در هر شبکه اجتماعی یا پیام‌رسانی شما ملزم به پذیرش قوانینی می‌شوید، هر شبکه اجتماعی قوانینی برای نشر محتوا دارد و گرچه بسیاری از این شبکه‌های اجتماعی در شرایطی خلاف قوانین عمل کرده و رفتارشان را با توجه به رویکردهای سیاسی کشور مبدا یا نظر سرمایه‌گذاران تغییر می‌دهد.

به یاد بیاورید حذف تصاویر مربوط به سردار سلیمانی و ترور دکتر فخری‌ زاده از صفحات اینستاگرام را در حالی که گروه تروریستی مجاهدین‌خلق به‌صورت کاملا آزادانه در اینستاگرام فعالیت می‌کنند.

اطلاع‌داشتن از قوانین و حتی درخواست اجرای آنها ممکن است در این شرایط به نظر بیهوده بیاید اما همواره حرکت به سمت رسیدن به حق و حقوق هر فردی از مسیر آگاهی آغاز می‌شود؛ آگاهی از قوانین و سپس حقوقی که به ما تعلق می‌گیرد.

به‌طور مثال در نخستین بندهای قوانین پایه‌ای اینستاگرام ذکرشده که هر کاربر باید ۱۳سال یا بالاتر داشته باشد، کاربران حق انتشار تصاویر برهنه یا نیمه‌برهنه و پیشنهادهای جنسی را نداشته و کاربران اجازه آزار و اذیت باقی کاربران را ندارند. گزارش یا مشاهده نقض این قوانین باعث مسدودشدن صفحه کاربر می‌شود.

یکی از قوانین پایه‌ای جالب اینستاگرام ملزم دانستن کاربران جهانی برای رعایت قوانین محلی درباره نشر مطالب در اینستاگرام است؛ البته در شرایط عمومی استفاده از این شبکه اجتماعی ذکرشده و اینستاگرام حق قطع خدمات به‌هر‌کاربری را در هر زمانی برای خود قائل است و این مساله را باید در نظر گرفت که ما در زمان عضویت این قوانین را پذیرفته‌ایم.

حقایقی که نمی‌توان انکار کرد

در دسترس‌بودن برخی محتواها در اینترنت مانند محتوای پورنوگرافی و برهنگی به این معنی نیست که هر فردی از هر سنی اجازه دارد به آن محتوا دسترسی داشته باشد. با رشد اینترنت و در دسترس‌بودن آن یکی از مهم‌ترین نگرانی‌های والدین، دسترسی کودکان و نوجوانان‌شان به محتوای نامناسبی مانند پورنوگرافی، برهنگی و خشونت است.

گرچه به گواه متخصصان رسانه، روان‌شناسان و حتی کاربران، چنین محتوایی توهین‌آمیز، نامناسب و شامل کلیشه‌ها و تحقیرهای جنسی و جنسیتی است و تبعات منفی بسیاری دارد اما در کمال تعجب غیرقانونی نیست‌؛ البته کشورهای مختلف استانداردها و قوانین مختلف فرهنگی در مورد نشر محتوای مربوط به مواد و محتوای جنسی دارند که ممکن است در یک حوزه قضایی ممنوع باشد اما همان محتوا به‌راحتی در سرورهای کشور دیگری قابل ‌دسترسی باشد.

طبق تحقیقات و مشاهدات، نوجوانان امروز با دنیایی از محتوای جنسی مواجه هستند حتی آن‌دسته از جوانان که به دنبال پورنوگرافی نیستند اغلب در معرض آن قرار دارند.

آنها در محصولات رسانه‌ای مانند بازی، کلیپ‌های موسیقی و سریال و فیلم‌ها با این موارد به اجبار مواجه می‌شوند.

ممکن است پذیرش این مساله سخت باشد که فرهنگ عامه به‌طور کلی جنسی‌تر شده، به‌ویژه با توجه به مدلی که زنان را در رسانه به تصویر می‌کشد.

پذیرش وجود محتوای جنسی در رسانه از سمت والدین اولین قدم است؛ این‌که کودکان و نوجوانان وقتی به اینترنت دسترسی دارند لاجرم در معرض این محتوا هستند، گرچه مراقبت‌های والدین نقش مهمی در حفاظت از فرزندان در این زمینه دارد اما حجم این محتوا در رسانه به اندازه‌ای است که برای مدیریت آن نه راه فرار است و نه پذیرش کامل آن.

ما با حذف ابزارهای ارتباطی کودک و نوجوان نمی‌توانیم مطمئن باشیم که فرزندمان به‌هیچ‌عنوان در معرض این محتوا قرار نخواهد گرفت، این نکته را باید در نظر گرفت که اساس اولیه توجه و ساخت و نشر این محتوا بر مبنای یکی از اصلی‌ترین غرایز انسانی است پس حتی با حذف این محتوا شما نمی‌توانید در زمان شروع کنجکاوی‌های جنسی و سپس بلوغ جنسی فرزندتان منتظر جست‌وجوهای او نباشید، گرچه ممکن است رفتار بازدارنده شما باعث شود که کودک یا نوجوان‌تان برای دریافت پاسخ به افراد یا مراجعی جز شما مراجعه کند.

چه کنیم؟

پیش از تمام محدودیت‌ها به این نکته توجه کنید که غریزه جنسی نیز مانند باقی غرایز انسانی فطری و ذاتی است، فرزندان ما برای درک این غریزه نیاز به آموزش دارند و لازم است که بدون جبهه‌گیری یا ترس به سوالات آنها پاسخ دهیم، دنیای مربوط به مسائل جنسی برای بزرگسالان نیز عجیب، جذاب و در بسیاری موارد ناشناخته است پس دور از نظر نیست که این احساسات در کودک و نوجوان چندبرابر شدیدتر و عمیق‌تر باشد.

مطالعه درباره مسیر رشد جنسی کودک می‌تواند به شما کمک کند که در زمان‌های مناسب منتظر سوالات و رفتارهای جدید فرزندتان باشید و کمتر غافلگیر شوید در مسیر مطالعه و جمع‌آوری اطلاعات یادتان باشد که برخی جریان‌ها در معرفی و آموزش مسائل جنسی به کودکان افراط می‌کنند و گاهی باعث می‌شوند کودک تصوری ناایمن نسبت به دنیای اطراف خود داشته باشد یا تمام مسؤولیت محافظت از کودک بر دوش خود او بیفتد یا پیش از ایجاد سوال در ذهن کودک پاسخ‌هایی را دریافت کند که از قوه درک او خارج‌است.

در مسیر تربیت جنسی کودک این نکته را هم درنظر داشته باشید که بنا به میزان سوال و کنجکاوی کودک و سنی که در آن قرار دارد، پاسخ‌دهید.

در سنین خردسالی گفت‌وگو درباره محتوای جنسی می‌تواند از گفت‌وگو درباره کلیشه‌های جنسیتی و احترام برابر به زن و مرد آغاز شود.

بسیاری از محتواهای جنسی نگاهی تحقیرآمیز به زن دارد و کودکی که از پنج یاشش سالگی احترام و ارزش انسان را درک می‌کند در بزرگسالی نیز به‌سختی می‌تواند آن میزان از خشونت و تحقیر نسبت به یک انسان را پذیرا باشد.

یکی از راه‌حل‌های مراقبت در مقابل محتوای جنسی استفاده از نرم افزارهای فیلترینگ خانگی است که والدین روی موبایل یا کامپیوتر فرزندان خود تنظیم می‌کنند اما مساله دسترسی همگانی به فیلترشکن‌ها در ایران این مسئله را غیرممکن کرده است.

اگر کودکان ناگهان با محتوای پورنوگرافی مواجه شدند، آرام باشید. در بسیاری از موارد این سایت‌ها به‌طور تصادفی ظاهر می‌شوند و بستن آنها از نظر فنی دشوار است؛ بنابراین عکس‌العمل شدید نشان ندهید، هدف این است که کودکان هنگام وقوع این نوع حوادث احساس امنیت کرده و برای کمک و مشاوره به ما مراجعه کنند.

زهرا صالحی نیا - کارشناس سواد رسانه / ضمیمه چاردیواری روزنامه جام جم