از زندانت بیرون بیا

فیلم Surrogates یا بدل‌ها ساخته سال ۲۰۰۹ داستانی را روایت می‌کند از انسان‌هایی که به‌جای هویت و حضور واقعی خود، کالبدهای بی‌نقص اما رباتی از خود را به جامعه عرضه می‌کنند.

یکی از خط‌های مهم داستانی روایت زن‌وشوهری است که مرد در پی دیدن نه‌فقط ظاهر زیبای همسرش بلکه خود حقیقی اوست اما همسرش به‌خاطر نقصی که در صورتش ایجادشده، خود را در اتاقی حبس کرده و با کالبد مجازی‌اش با همسرش زندگی می‌کند، پایان‌بندی داستان و نقطه طلایی آن زمانی است که مرد کالبد بی‌نقص غیرواقعی را پس می‌زند و به زندان خودخواسته همسرش وارد می‌شود تا به او بگوید بیش از هرچیز حقیقت وجودی او را طلب می‌کند اما آیا تمام روابط این‌طور است؟ ما همگی در طلب خود حقیقی هستیم یا کالبد زیبای بیرونی را ترجیح می‌دهیم؟

رتوش کارها وارد می‌شوند

در سال۱۹۹۰ فتوشاپ به دنیا معرفی شد. ویرایش‌های ناشیانه و کم‌کم حرفه‌ای روی تصاویر باعث شد فتوشاپ تبدیل به نرم‌افزار محبوبی شود، با رشد فناوری و همه‌گیری موبایل و شبکه‌های اجتماعی و ورود گوشی‌های هوشمند و اپلیکیشن‌هایی مانند اسنپ‌چت و اینستاگرام و بسیاری دیگر، می‌توانستیم تصاویری جذاب‌تر، لاغرتر، جوان‌تر و غیرواقعی‌تر از خود به اشتراک بگذاریم.

شدت استفاده از این فیلترها به‌اندازه‌ای است که بدون تغییرات اساسی ما تصویری از خود را در هیچ کجا به اشتراک و نمایش نمی‌گذاریم.

دریافت هرچه بیشتر لایک‌ها در شبکه‌ های اجتماعی تشویقی برای نوجوانان و حتی افراد بزرگسال است که هرچه بیشتر به این روال پایبند باشند و از تصویر حقیقی خود فاصله بگیرند.

تصویر متفاوت و بی‌نقصی که هرروز در فیلم‌ها ، تبلیغات و بیلبوردهای تبلیغاتی شاهد آن هستیم ما را تشویق می‌کند در تصاویر، زیبا و بی‌نقص باشیم. تبلیغات به‌ویژه تبلیغات مربوط به مد و لوازم‌آرایشی، تأثیر مهمی در چگونگی درک از تصویر بدن دارد. در دنیا ۵۰درصد تبلیغاتی که در مجلات نوجوان است از «زیبایی جنسی» برای فروش محصولات استفاده می‌کند و از کودکی این تفکر را ایجاد می‌کند که زیبایی استاندارد خاصی دارد.

حضور عجیب‌الخلقه‌ها بر بیلبوردها

رتوش تصاویر به این روش نگرانی‌های زیادی ایجاد می‌کند. تصویر بدنی که جوانان از خود به اشتراک می‌گذارند از واقعیت به دور است.

بسیاری از طراحان و گرافیست‌ها درباره این روتوش‌ها اظهار کرده‌اند به‌عنوان‌مثال مواردی مانند دراز کردن گردن، باریک کردن کمر، درشت‌تر کردن چشم و بسیاری از تغییرات جسمی و ظاهری، باعث ایجاد ظاهری می‌شود که در واقعیت وجود خارجی ندارد.

البته در برخی تصاویر تبلیغاتی مواردی وجود دارد که بدن واقعی زنان کاملا رهاشده و سر مدل‌ها را روی بدنه‌های تولیدشده توسط رایانه قرار می‌دهند، این تغییرات در تصویر بدن نه‌فقط در صفحات شخصی بلکه در فیلم‌ها و بازی‌ها هم وجود دارد.

تمام این تغییرات و سوق دادن تصویر بدن به سمت بی‌نقصی باعث ایجاد یک نگاه واحد و تعریف یک استاندارد کلی می‌شود. در این شرایط سخت است که در زمان انتخاب دوست یا حتی شریک زندگی و مهم‌تر از همه پذیرش خود از فرزندمان بخواهیم بیش از ظاهر به زیبایی درونی افراد توجه کند و بپذیرد زیبایی امری سلیقه‌ای و فردی است و نه یک معیار‌جهانی.

اینفلوئنسرها شکل دیگری از تبلیغات و منبع مشکلات تصویر بدن برای نوجوانان است. برخی شبکه‌های اجتماعی برای رفع این مشکل گام برداشته‌اند.

به‌عنوان‌مثال اینستاگرام، سیاست‌های خود را در سال۲۰۱۹ تغییر داد تا مقابل تبلیغات محصولات لاغری و آرایشی بایستد اما با این‌همه تبلیغات اینفلوئنسرها در کنار تصاویر بدنی که از خود ارائه می‌دهند بازهم نوجوانان را به سمت وضعیت تمایل به مدل‌شدن پیش می‌برد.

چه باید کرد؟

تعریف و تمجید از ظاهر افراد مشهور و قرار دادن کودک و نوجوان در معرض این زرق‌وبرق‌های ظاهری موجب می‌شود مسأله تصویر واحد بدنی که در رسانه‌ها به آن تأکید شده برای او به ارزشی اصیل تبدیل شود.
نوجوان در مسیر رسیدن به این ارزش غیر‌اصیل و برای رسیدن به تصویر بدن بی‌نقص ممکن است آسیب‌های فراوانی ببیند که سال‌ها زمان برای درمان آنها نیاز است.

درک تفاوت ظاهری و گفت‌وگو درباره انواع نژادهای انسانی به کودک کمک می‌کند پیش از ورود به نوجوانی درک درستی از تفاوت‌ها داشته باشد. سفر، دیدن گروه‌های مختلف انسانی با پوشش و ظاهر و گویش متفاوت و خواندن کتاب‌های اطلس انسان شناسی همراه خانواده یکی از چندین راه درک تفاوت انسان‌هاست.

دریافت عشق خالص از سمت والدین، بدون توجه به‌ظاهر و لباس یکی از مهم‌ترین گام‌ها برای درک این موضوع از سمت کودکان است که دریافت احترام و عشق و علاقه فقط درگرو داشتن ظاهر زیبا نیست و دوم، افراد ارزشمند زندگی، ما را به‌خاطر ظاهرمان ستایش نمی‌کنند.

گاهی مابعد از پوشیدن لباس زیبا یا نویی و تغییری در چهره‌اش فرزندمان را ستایش می‌کنیم و از ظاهر او می‌گوییم و ابراز علاقه و مهر می‌کنیم،گرچه ابراز علاقه در هرزمانی نتایج مثبتی دارد اما توجه به این نکته ضروری است که کودک و نوجوان نباید این‌طور برداشت کند که بیشتر از خودش به تغییرات او در جهت زیبا شدن توجه شده، ابراز علاقه به‌صورت خواب‌آلوده یا غرق در عرق پس از بازی هم امکان‌پذیر است و این پیام را برای کودک دارد که در هر شرایطی او دوست‌داشتنی است.

جامعه دوستان تأثیر به‌سزایی بر نوجوان و نگاه او به تصویر بدن خود دارد، گاهی حتی نوجوانان رفتارهایی مخرب با یکدیگر درزمینه ظاهر یکدیگر انجام می‌دهند،گرچه نمی‌توانیم در تمام شرایط از فرزندمان به‌صورت کامل حمایت کنیم اما جست‌وجو و کشف این موضوع که چرا این حمله از سمت گروه دوستان تأثیر عمیقی بر روح فرزندمان داشته، می‌تواند کمک کند تا راه‌حلی پیدا‌کنیم.

نداشتن اعتمادبه‌نفس، نبود عزت‌نفس کافی، میل به پذیرفته شدن در جامعه همسالان و بسیاری دلایل دیگر برای این مسأله وجود دارد.اولین و بهترین گام بهبود رابطه با فرزندمان است که بداند و مطمئن باشد در هر شرایطی آغوشی امن و گوشی شنوا برای او وجود دارد و نیاز نیست تمام مشکلاتش را به‌تنهایی حل کند. به او اطمینان دهید پشتیبانش هستید. برای بالا بردن عزت‌نفس و اعتمادبه‌نفس نوجوان می‌توانید او را برای یادگیری مهارت راهنمایی کنید، روح عمیق و پربار کمتر از سمت افراد بیرونی دچار آسیب می‌شود. ورزش‌های ساده‌ای مانند کوهنوردی و دویدن می‌تواند در این زمینه به نوجوان کمک کند. درک این موضوع که من فقط ظاهرم نیستم و ابعاد روحی مختلفی دارم، فقط با حرف امکان‌پذیر نیست.

زهرا صالحی نیا - کارشناس سواد رسانه / ضمیمه چاردیواری روزنامه جام جم