جاده تجارت خارجی کشور دوطرفه نیست

به عنوان اولین سوال، عملکرد دولت در بخش کشاورزی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

در این زمینه لازم است بگویم گرچه دولت یازدهم از ظرفیت‌های استراتژیک در بخش کشاورزی بخوبی استفاده کرده، اما برای دستیابی به بازارهای صادراتی، عملکرد مناسبی نداشته است. به این معنی که تولید کرده‌ایم، ولی در بازارهای صادراتی موفق عمل نکرده‌ایم و جهش مناسبی در این زمینه نداشته‌ایم.

در این زمینه مثالی هم وجود دارد؟

بله، دولت در بخش تولید گندم بسیار مناسب عمل کرده است، اما در بخش صادرات می‌بینیم هنوز جاده تجارت کشورمان بخصوص در بخش کشاورزی دوطرفه نیست، مثلا ایران از هندوستان برنج و چای با تعرفه 4 درصد یا انواع تعرفه‌های ترجیحی کالا وارد می‌کند، اما هندوستان برای سیب درختی ایران تعرفه 75 درصدی در نظر می‌گیرد.

برخی از اخبار بیانگر آن است که بازارهای صادراتی جنوب کشورمان با چالش مواجه شده است، درست است؟

این اخبار کاملا صحیح است، به صورتی که بازارهای کویت، عربستان، بحرین و قطر با چالش مواجه شده است، به این دلیل که بندر بوشهر فعال نشده و کشتی‌های یخچالی برای ارسال محصولات کشاورزی در این مسیرها نداریم. درحالی که این بندر امکان صادرات محصولات کشاورزی را در مدت‌زمان کوتاه به کشورهای حاشیه خلیج‌فارس فراهم می‌کرد که فعالیت نکردن آن باعث شده مدت‌ زمان ارسال محصول به چهار کشور واردکننده محصولات کشاورزی از ایران افزایش پیدا کند.

با تعطیل شدن این بندر اکنون مدت ‌زمان صادرات محصولات به کشورهای یادشده چقدر شده است؟

از زمانی که این بندر فعالیت خود را برای صادرات متوقف کرده، مدت ‌زمان 8 تا 12 ساعته به 12 تا 15 روز افزایش یافته است که این یعنی افزایش ضایعات و هزینه‌های صادراتی که در نهایت قدرت رقابت محصولات باکیفیت ایران را به حداقل خواهد رساند؛ چون بار باید به کشور ثالث حمل و پس از آن دوباره بارگیری شود.

بنابراین خطر از دست رفتن بازار بسیار جدی است؟

بله؛ اگر شرایط برهمین اساس ادامه یابد، بازارهای ایران یک به یک از دستمان خارج می‌شود.

در بخشی از سخنان خود به یک‌طرفه بودن جاده تجارت ایران اشاره کرده‌اید، منظور شما چیست؟

امروز دولت و مسئولان سیاسی کشورمان از ارتباطات و تعاملات سیاسی به نفع اقتصاد و صادرات کشورمان استفاده نکرده‌اند و اگر بگوییم سرمان کلاه می‌رود، دور از ذهن نیست؛ چون بسیاری از کشورهایی که ما با آنها مراودات اقتصادی و سیاسی خوبی داریم بیشتر به ایران کالا صادر می‌کنند تا این‌که اجازه ورود کالاهای ایرانی را بدهند و اگر هم خریدار کالاهای ایرانی باشند، فقط مواد پتروشیمی یا نفت است که ارزش افزوده مناسبی برای ما نداشته و دقیقا همان خام‌فروشی است. به عنوان مثال مقدار بسیاری موز از اکوادور و فیلیپین وارد می‌کنیم، اما آیا تاکنون دقت کرده‌اید کدام یک از محصولات ما به آن کشورها صادر می‌شود؟ چرا کره جنوبی هرآنچه می‌خواهد بسادگی به ایران صادر می‌کند، ولی وقتی نوبت به خرید از ایران می‌شود، سختگیری زیادی در این زمینه می‌کند؟ این از ضعف سیاست‌های صادراتی ماست که نتوانستیم با این کشورها پروتکل‌های دوجانبه برای تجارت محصولات کشاورزی امضا کنیم.

تک‌نرخی شدن ارز چه تاثیری در این زمینه دارد؟

جلوگیری از نوسان غیرمنطقی و غیراصولی ارز نه فقط به نفع صادرات محصولات کشاورزی است، بلکه هر صادرکننده‌ای باید با استفاده از قیمت‌های مشخص برای صادرات برنامه‌ریزی کند، از این‌رو این یک اصل اساسی است که باید هرچه سریع‌تر انجام شود.

نظر شما درباره محصولات تراریخته چیست؟

هنوز هیچ واکنش مشخصی درباره محصولات تراریخته نداریم و درحالی که نزدیک به 40 کشور دنیا ورود این‌گونه محصولات را به کشورشان ممنوع اعلام کرده‌اند، ولی در کشور ما شاهد ورود چراغ خاموش این‌گونه محصولات هستیم.

به عقیده شما برجام تاثیری در افزایش صادرات محصولات کشاورزی ما داشته است؟

به‌رغم تمام اخبار و جریان‌سازی‌ها می‌بینیم، آنچه منتظر آن بودیم اتفاق نیفتاد، چون به زیرساخت‌های موردنیاز توجه نکرده‌ایم. به عنوان مثال وقتی صحبت از خرید هواپیما می‌شد، هیچ‌کس سؤال کرد که چه تعداد از این هواپیماها مخصوص حمل بار است؟ مگر نه این‌که محصولات کشاورزی با ارزش افزوده بالا باید بسرعت در بازارهای هدف توزیع شود. امروز برخی کشورهای آفریقایی محصولات کشاورزی خود را روزانه به بازارهای اروپا می‌رسانند و توزیع می‌کنند، چرا ما به عنوان ایران با پتانسیل‌های قابل توجه در بخش‌های مختلف کشاورزی چنین امکاناتی را در حداقل خود داشته باشیم.

آیا جایزه صادراتی در زمینه توسعه و افزایش صادرات محصولات کشاورزی تاثیرگذار بوده است؟

نمی‌توانیم بگوییم تاثیرگذار بوده یا خیر، ولی فقط باید بدانیم که صادرکننده خود باید راهش را پیدا کند و با این نوع برنامه‌ها معمولا رانت ایجاد می‌شود. به عقیده من، نیازی نیست دولت جایزه صادراتی بدهد. بهتر است برای صادرات بخصوص در بخش کشاورزی که با محصولات فسادپذیر مواجه هستیم، تسهیلات مناسبی ایجاد کند.

نقش تشکل‌ها و بخش خصوصی در توسعه صادرات محصولات کشاورزی ما چیست؟

هیچ کارشناس اقتصادی یا صادرکننده‌ای نیست که منکر جای بخش خصوصی در توسعه اقتصادی و صادرات شده باشد، بنابراین اگر دولت بخش خصوصی را در زمینه مدیریت تولید و صادرات به بازی بگیرد، قطعا نتیجه بهتری خواهد گرفت و تا زمانی که با جایزه و تسهیلات مختلف مالی به دنبال افزایش صادرات باشیم، هیچ اتفاق خاصی در کل موضوع تجربه نمی‌کنیم.

عماد عزتی