رادیو مخاطب حرفه‌ای دارد

گودرزی در سال‌های اخیر جلسات نقد و بررسی بسیاری را در مراکز مختلف فرهنگی مانند کانون ادبیات ایران، فرهنگسراهای اشراق، ارسباران و فردوس و بسیاری فضاهای فرهنگی دیگر برگزار کرده است. به بهانه 20 سال نویسندگی و نقد برنامه کتاب شب رادیو تهران با او گفت‌وگویی کردیم که در ادامه می‌خوانید.

شما حدود 20 سال است بازنویسی برنامه کتاب شب از رادیو تهران را به عهده دارید، علاوه بر این نویسندگی چه برنامه‌هایی به عهده شما بوده است؟

به دلیل مشغله کاری فقط در برنامه کتاب شب به عنوان نویسنده و منتقد با شبکه رادیویی تهران همکاری داشته‌ام، البته مدتی که این برنامه با عنوان روایت شب از رادیو فرهنگ نیز پخش می‌شد، نویسندگی این برنامه به عهده من بوده است.

داستان‌هایی را که در برنامه کتاب شب روایت می‌شود بر چه اساسی انتخاب می‌کنید؟

معمولا رمان‌ها و مجموعه داستان‌های خارجی را انتخاب کرده و بیشتر روی ادبیات اروپا و آمریکا کار می‌کنم. داستان‌ها به مدت یک هفته خوانده می‌شود و شب هفتم نیز نقد و بررسی خواهد شد، حدود 20 سال است که این برنامه به همین روال تهیه و پخش می‌شود. من هم بیشتر کتاب‌های داستانی را که قابلیت شنیداری شدن داشته باشند یا داستان‌هایی که جذاب است، انتخاب می‌کنم. البته توجه به محتوا و مضمون که بار آموزشی هم داشته باشد را در انتخاب کتاب‌ها مد نظر قرار می‌دهم.

به چه دلیل بیشتر رمان‌های خارجی را در روایت‌های کتاب شب انتخاب می‌کنید؟

بیشتر به دلیل تنوع کتاب‌های خارجی است، مطمئنا حوزه وسیعی از ده‌ها کشور را شامل می‌شود. من هم رمان‌های خارجی را با نویسنده‌های معروف انتخاب می‌کنم. البته اگر کتابی هم محتوای خوبی داشته باشد بدون در نظر گرفتن عنوان نویسنده انتخاب می‌شود.

روال بازنویسی کتاب‌ها چگونه است و چند روز طول می‌کشد؟

بازنویسی کتاب‌ها معمولا دو یا سه روز طول می‌کشد، در بازنویسی کتاب انتخاب شده، در ابتدا باید کل داستان خوانده شود، دومین مرحله تلخیص است که در این مرحله بخش قابل توجهی از کتاب حذف می‌شود. البته این کار به صورتی انجام می‌شود که مخاطب متوجه نشود، باید داستان پیوستگی داشته باشد. در پایان نیز تحویل گوینده می‌شود که در این سال‌ها بهروز رضوی روایت داستان‌ها را به عهده داشته ‌است.

به نظر شما چه عاملی موجب استمرار این برنامه شده است؟

به نظرم همه عوامل دست به دست هم دادند تا این برنامه موفق در این سال‌ها روی آنتن برود، اما از دلایل استمرار آن می‌توان به جذابیت متن داستان اشاره کرد. من به نوبه خودم به خط داستانی و ماجرای کتاب توجه می‌کنم، مخاطب بیشتر دوست دارد ماجرا بشنود. روایت‌های بهروز رضوی و علاقه مخاطبان به ادبیات را هم می‌توان از دیگر عوامل در تداوم پخش دانست. گر چه مردم هم این روزها به دلیل مشغله کاری کمتر مجالی برای کتاب خواندن دارند و این علاقه آنها به داستان و جذابیتی که این نوع کتاب‌ها دارند سبب جذابیت برنامه و استمرار آن شده است.

مخاطبان این برنامه قشر خاصی هستند؟

معمولا مخاطبان برنامه کتاب شب علاقه‌مندان و برگزیدگان جامعه هستند، کسانی که دغدغه ادبیات دارند، گرچه باید گفت که مخاطبان ما از همه قشرها و تمام سنین را شامل می‌شوند.

شما علاوه بر این که نویسنده برنامه کتاب شب از رادیو تهران هستید، در کانون ادبیات ایران نیز دبیری گروه داستان را به عهده دارید. درباره زمینه فعالیت هایتان بیشتر توضیح می‌دهید؟

از سال 81 دبیر گروه داستان کانون ادبیات ایران هستم، در این کانون نشست‌های نقد و بررسی رمان‌ها و داستان‌های کوتاه ایرانی و خارجی و کارگاه‌های آموزش نویسندگی برگزار خواهد شد. اما بیشترین فعالیتم تدریس داستان‌نویسی و نقد در سازمان فرهنگی ـ هنری شهرداری تهران است که در فرهنگسراهای تهران نشست‌ها و کارگاه‌ها برگزار می‌شود.

لطفا درباره کتاب‌ها و آثاری که از شما منتشر شده، بیشتر توضیح ‌دهید.

از من حدود 200 مقاله در مطبوعات و 12 عنوان کتاب چاپ شده است. مجموعه داستان‌هایی همچون «پشت حصیر»، «در چشم تاریکی»، «شهامت درد»، «آنجا زیر باران»، «به‌زانو درنیا» و مجموعه داستان «اگر تو مردی» و... منتشر شده است. داستان بلندی با عنوان «نعش کش» دارم که نوعی زندگینامه است اما نه از آن گونه که واسطه‌ای باشد برای بیان راز نگفته یا نباید گفتنی. قبل از هر چیز بهتر است بگویم این نوشته خاطره یا داستان ـ خاطره است. البته دو کتاب در دست انتشار است که تیر یا مرداد منتشر می‌شود.

داوری بسیاری از مسابقات و جشنواره‌های ادبی در کارنامه کاری شما به چشم می‌خورد. آیا وقتی رتبه اول جشنواره به بهترین داستان تعلق می‌گیرد مفهومش این است که هیچ اثری همردیف آن قرار ندارد ؟ شما در انتخاب آثار برگزیدگان به چه نکاتی توجه می‌کنید؟

در بحث داوری یک سری معیارها و دیدگاه‌ها وجود دارد که ممکن است در داوری دیگری مهم نباشد. مهم این است که سلایق فردی را از داوری جدا کنیم. من بیش از 20 بار داور مسابقات و جشنواره‌های مختلف داستان‌نویسی کوتاه بودم، از نظر من آنچه سبب انتخاب یک اثر می‌شود محتوا و عناصر شکلی داستان است. مجموعه اندیشه و محتوای عمیق به علاوه آشنایی با شگردهای نوشتن سبب انتخاب اثر برگزیده خواهد شد. علاوه بر این، شناخت عناصر داستان، چیستی شخصیت، روایت، پس زمینه و عمق محتوا از دیگر مواردی است که مدنظر قرار می‌گیرد.

نویسنده خوب چه ویژگی‌های دارد؟ آیا با حضور در کارگاه‌های داستان‌نویسی می‌توان نویسنده خوبی شد؟

نویسنده باید نگاه، تجربه‌های شخصی، استعداد، علاقه، مطالعه فراوان، آموزش و پشتکار داشته باشد.

هدف از برگزاری کارگاه‌های داستان‌نویسی، فقط نویسنده شدن نیست بلکه اغلب کسانی که در‌این کارگاه‌ها شرکت می‌کنند نقادی را نیز می‌آموزند که یا مترجم می‌شوند یا حداقل‌ یک خواننده‌ حرفه‌ای و فرهیخته بار می‌آیند کارگاه‌های داستان‌نویسی به خلاقیت‌های ادبی نویسندگان کمک می‌کند و همچنین صناعت و شگردهای داستان‌نویسی را آموزش می‌دهد. نویسندگان‌ این شگردها را می‌آموزند و الگو‌ها را سرمشق خود قرار می‌دهند. چیزی که من همیشه در همه کارگاه‌های داستان می‌گویم این است که دوستان شرکت‌کننده باید بدانند این کارگاه کسی را داستان‌نویس نمی‌کند.اوکانر هم در کارگاه‌های داستانی‌اش به این نکته اشاره کرده است. ما در اینجا فقط می‌توانیم بگوییم چگونه ننویسند ولی نمی‌توانیم بگوییم چه یا چگونه بنویسند. خود نویسنده باید بتواند بنویسد.

به‌طور کلی اهداف برپایی کارگاه داستان‌نویسی چیست؟

کارگاه‌ها به منظور ارتقای دانش و مهارت اعضای کارگاه داستان‌نویسی و کمک به پرورش استعداد و خلاقیت جوانان برپا خواهد شد؛ کمک به کسانی که داستان‌نویس‌اند ولی خیلی فنون را نمی‌دانند و نیاز به آموختن دارند.. دوستان به‌طور غیرمستقیم می‌آموزند اساسا چگونه یک اثر را نقد کنند. خیلی از بچه‌های کارگاه بعد از یک سال در جاهای مختلف مطلب و نقد می‌نویسند. بی‌شک بعد از یک سال بچه‌های کارگاه دیدگاه‌های نقادانه‌شان تغییر می‌کند. گاهی ما کمک می‌کنیم به خواننده خوب و حرفه‌ای شدن.

برای نوشتن، فرمول خاصی نیاز است؟

نویسندگی فرمول ندارد، اما مطالعه وتفکر از لازمه‌های این حرفه است. نویسنده باید چند هزار کتاب خوانده باشد، نویسنده‌ها و سبک‌ها را بشناسد. مثلا برنامه کتاب شب در شب هفتم حائز اهمیت است، چون نیاز به نقد و بررسی داستان دارد. شناخت داستان و شناخت نویسندگان مختلف و مطالعه وسیع از فلسفه، روان شناسی و دانستن فرهنگ عامه از ویژگی‌های نویسنده خوب است، در ضمن باید علاوه بر ادبیات، بر علوم انسانی نیز مسلط باشد.

تعریف‌تان از رادیو چیست؟

رادیو رسانه‌ای همه‌گیر است که مخاطبان خاص خود را دارد؛ مخاطبان فرهیخته‌ای که خاص‌تر هستند و با دید و فکر بازتری به برنامه‌های رادیویی گوش می‌دهند و جزو علاقه‌مندان رادیو محسوب می‌شوند. رادیو مخاطب حرفه‌ای دارد.

اوقات فراغت ندارم

من اصلا اوقات فراغت ندارم، من ضمن نویسندگی نقد هم می‌کنم. در ماه باید 6 کتاب 200 صفحه‌ای بخوانم و شش کارگاه برگزار کنم. نشست‌های مختلف و کارگاه‌های نویسندگی هم برپا می‌کنم و کتاب‌ها و داستان‌های شاگردانم را هم می‌خوانم.

مریم کریمی - ضمیمه قاب کوچک