عشق به امام حسین(ع) در مستند «ضریح»

حمیدعطارد، تهیه‌کننده و کارگردان در این‌باره به جام‌جم گفت: ساخت ضریح امام حسین(ع) به دست هنرمندان برجسته ایرانی، کمک‌های مردمی و همه ارادتمندان به ساحت مقدس ائمه معصومین(ع) در ایران و دیگر نقاط جهان از خرداد سال 1387 آغاز شد و مهر 91 به پایان رسید و در همان سال طی یک کاروان باشکوه در میان استقبال و بدرقه میلیون‌ها ایرانی به عراق منتقل و پس از عملیات 52 روزه تعویض و ضریح جدید نیز 15 مهر 91 رونمایی شد که تمامی این مراحل تصویربرداری شده است.

تلاش شبانه‌روزی هنرمندان

وی با اشاره به این که این ضریح کم‌نظیر حاصل زحمات شبانه‌روزی استادان، هنرمندان، صنعتگران و شیفتگانی بود که تمام هم و غم خود را در هرچه پرشکوه‌تر شدن این کار عظیم به کار بستند و نتیجه اشک‌ها و ایثارهای دلباختگانی بود که از جان و دل هدایا و دعاهایشان را نثار این کارکردند، گفت: بسیاری از عاشقان حضرت اباعبدالله‌الحسین(ع) دوست دارند ببینند ضریح امام حسین(ع) چگونه ساخته شده و ما در این مستند تلاش کردیم همه مراحل را به تصویر بکشیم. عطارد ادامه داد: آنچه در این مستند به تصویر کشیده شده، بیشتر پرداخت به ابعاد فنی و هنری کار با رویکردی فراشیعی و بلکه فرادینی است که هرکس در هر جای دنیا با هر اعتقاد و مذهبی بتواند با آن ارتباط برقرار کند.

این مستندساز تصریح کرد: مستند ضریح سه مجموعه و روایت است که فصل نخست مربوط به طراحی و ساخت ضریح در ایران، فصل دوم مربوط به اتفاقات انتقال ضریح از قم به کربلا و فصل سوم مراحل تعویض ضریح قدیمی و جدید در کربلاست. این فصل در هفت قسمت 30 دقیقه‌ای از شبکه پنج پخش می‌شود و در هر قسمت به موضوعی خاص پرداخته شده است.عطارد فصل نخست را به دلیل تعدد سوژه و موضوعات از طراحی، خطاطی، ساخت اسکلت چوبی، نورپردازی و... سنگین‌تر از دو فصل دیگر دانست و افزود: همین امر موجب شد ساخت فصل نخست نزدیک به چهار سال طول بکشد.

وی ادامه داد: البته زمانی که ما کار را شروع کردیم، پروژه ساخت ضریح آغاز شده بود به همین دلیل بسیاری از تصاویر را نداشتیم و باید یک‌سری تصاویر را بازسازی می‌کردیم که این امر بر سختی‌های کار افزود.

این کارگردان با بیان این که طراحی ساخت ضریح امام حسین(ع) اتفاقی تاریخی در جهان اسلام است، اظهار کرد: مستند ضریح، سندی تاریخی است که این اتفاق کم‌نظیر را با ویژگی‌های خاص در تاریخ شیعه به تصویر می‌کشد.

شیفتگی و شیدایی

محمود پارچه‌باف، مدیرپروژه ساخت ضریح امام حسین(ع) با بیان این که در طول تاریخ اتفاقات بزرگ و کوچک فراوانی رخ داده و آنچه این اتفاقات را ماندگار و از دست‌درازی‌ها و تحریفات مصون نگه داشته، ثبت مستندات آن رویداد بوده است، گفت: زحمات طولانی‌مدت گروه مستندساز در جهت ثبت این تلاش‌ها بوده و آنچه بینندگان در این مستند خواهند دید، حاصل بیش از چهار سال حضور این عزیزان در متن و حاشیه امور مربوط به ضریح مطهر است.

وی اضافه کرد: در طول ساخت ضریح مطهر عوامل هنری، فنی و اجرایی فراوانی دخیل بودند که گاهی تعدادشان به بیش از صد نفر می‌رسید و روشن است به تصویر کشیدن تلاش‌های آنها که هر یک در جای خویش مهم و قابل اعتناست، امری نزدیک به محال است.

مدیر پروژه ساخت ضریح اباعبدالله‌الحسین(ع) با بیان این که جنبه‌های فراوان دیگری وجود دارد که حکایت‌های متعددی را می‌توان از آن استخراج کرد، به اتفاقاتی اشاره کرد که در روزهای بازدید عمومی از ضریح در قم رخ داده بود و گفت: همه این اتفاقات بیانگر شیفتگی و شیدایی عاشقان اباعبدالله(ع) در بین اقشار گوناگون اجتماعی چه از داخل و چه از خارج کشور بود که هر کدام به تنهایی می‌تواند شالوده قدرتمندی برای فیلم‌های مستند و داستانی باشد.

وی در ادامه به برخی از این دلدادگی‌ها اشاره واضافه کرد: از پیرزنی که پس‌انداز 20 ساله خود را تقدیم کرد تا زوج‌های جوانی که طلا و جواهرات خود را تقدیم کردند یا چشمان اشکباری که هیچ دارایی مادی برای اهدا نداشتند و اشک و دعا بزرگ‌ترین سرمایه حیاتشان را پای این کار ریختند، تنها گوشه‌ای کوچک از این شیدایی‌هایی است که در این مستند بخش‌هایی از این دلدادگی به تصویر کشیده شده است.

دریافت نکردن دستمزد

استاد محمود فرشچیان نگارگر نام‌آشنا، چیره‌دست و پرآوازه ایرانی که همه او را با تابلوی عصر عاشورایش می‌شناسند طراح هنری و ناظر عالی پروژه ضریح امام حسین(ع) است. از نکات قابل‌توجهی که در این مستند به آن اشاره می‌شود، این است که استاد فرشچیان برای طراحی این ضریح دستمزدی دریافت نکرده است.

استاد فرشچیان نیز در ادامه با اشاره به زحمات گروه مستند و حضور هنرمندان به جام‌جم گفت: ساخت ضریح وسیله‌ای است برای این‌که تقریب به خداوند بزرگ بیشتر شود و به خالق جهان نزدیک‌تر شویم وگرنه چوب و فلز همه‌جا هست. وی ادامه داد: این چند ساله که برای ضریح کار می‌کردیم صحنه‌هایی زیبا از عشق‌ورزی‌های ارادتمندان و شیفتگان اباعبدالله(ع) خلق شد که انسان را تحت‌تاثیر قرار می‌داد و دوستان گروه مستند تلاش کردند تا بخش‌هایی از این عاشقی‌ها را به تصویر بکشند.

این هنرمند با اشاره به بخش‌های مختلف این مستند اضافه کرد: خیلی مستند خوب و باکیفیتی تولید شده و موجز است و نکات فنی و هنری آن رعایت شده است.

استاد فرشچیان تصریح کرد: همه کارهایی که هنرمندان، مردم و... در مراحل ساخت این مستند انجام داده‌اند به سمت خدا بوده و این موضوع به خوبی در این مستند دیده شده است.

وی درخصوص ویژگی‌های ضریح مطهر امام حسین(ع) عنوان کرد که ویژگی ضریح جدید در این است که وقتی بیننده در مقابل آن می‌ایستد، توجه و توسل او به پروردگار و ائمه‌اطهار(ع) جلب می‌شود و هنگامی که اسامی خدا و آیات قرآن مجید را می‌بیند با تمام خلوص دلش به خداوند نزدیک می‌شود.

استاد فرشچیان طرح ضریح جدید امام حسین(ع) را بی‌بدیل توصیف کرد و گفت: این طراحی یک اثر منحصربه‌فرد است و هیچ‌گونه شباهتی با کارهایی که تاکنون ساخته شده ندارد و در این طرح، همه نوع هنر اصیل ایرانی ترکیب شده و جای جای ضریح مملو از آیات قرآن و اسامی خداوند و ائمه (ع) است و شش گوشه ضریح شبیه شش گلدان بزرگ است و روی آن آیه «الله نورالسماوات والارض» نوشته شده که به‌طور مشبک بوده و در آن نور ساطع می‌شود.

وی با قرائت شعر «از دست و زبان که برآید... کز عهده شکرش به درآید» و طلب دعای خیر از همه هموطنان برای خویش، برکت، نعمت، گشایش و عنایت الهی را برای همه مردم آرزو کرد.

هادی سمیعی مدیر تصویربرداری و تدوین و صداگذاری، سیداحمد و سیدمحمود حسینی و صادق رمضانی تصویربرداران، حامد عطارد پژوهش، هاشم شریف‌زاده آهنگساز، سیدمصطفی سیادت خواننده، ناصر طهماسب گوینده متن، حمیدرضا آزادگان نویسنده متن و امیر حسامی‌نژاد عکاس این کار هستند.

تاریخچه ضریح در تلویزیون

حمید عطارد در تشریح قسمت‌های هفتگانه فصل نخست این مستند گفت: قسمت نخست مختصری از تاریخچه ضریح و بارگاه اباعبدالله(ع) از ابتدا تا امروز و چگونگی شکل‌گیری هیات امنا و آغاز پروژه ساخت ضریح، قسمت دوم طراحی هندسی ضریح و مسائل مهندسی به همراه ساخت اسکلت چوبی، قسمت سوم طراحی هنری استاد فرشچیان (پرتره استاد فرشچیان)، قسمت چهارم مراحل قلمزنی، آبکاری طلا و طراحی و ساخت گوی و ماسوره، قسمت پنجم هدایای مردمی و برش طلا، قسمت ششم کمیته مفاهیم، خطاطی استاد موحد، زرگری و پرده‌برداری در قم و قسمت هفتم نیز ساخت سقف داخل، سنگ، نورپردازی و رونمایی در کربلا را دربرمی‌گیرد.

فاطمه عودباشی

رادیو و تلویزیون