امر به معروف و نهی از منکر به روایت ناصحان «رادیو معارف»

این مهم است که مشخص شود ارزش و جایگاه فریضه امر به معروف و نهی از منکر چیست. آیا امری عادی است ویا فریضه‌ای ویژه و اسلامی است که از جهاد هم بالاتر است و این را رسانه‌ها بخصوص برنامه‌های تاثیرگذار می‌توانند بررسی و تبیین کنند.

رادیو یکی از رسانه‌هایی است که با تولید برنامه‌های متنوع در ساختارهای مختلف تلاش می‌کند تا در این زمینه نقش تاثیرگذاری داشته باشد.

رادیو معارف با تولید برنامه ناصحان در قالب بخش‌های متنوع و جذاب علاوه بر بررسی این موضوع امر به معروف و نهی از منکر را وظیفه‌ای همگانی و دینی معرفی و تاکید می‌کند که عموم جامعه باید نسبت به این مساله عنایت ویژه‌ای داشته و آن را وظیفه‌ای همگانی تلقی کنند.

استفاده از کارشناسان و مهمانان متخصص، بیان دغدغه‌های عمومی مردم، فعالیت‌های دستگاه‌های اجرایی و... نسبت به این موضوع در برنامه ناصحان توانسته مردم زیادی را همراه این برنامه کند.

محورهای این برنامه شامل اهمیت نهی از منکر در سیره معصومین و آثار فردی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و معنوی امر به معروف از آغاز تا انجام زندگی، شرایط نهی ازمنکر، اظهار انزجار و نفرت از عمل ناروا، خشکاندن ریشه‌های گناه، حسن استفاده از موقعیت، تغافل از عمل منکر و جای آن است.

برنامه ناصحان شامل بخش‌های کارشناسی، مسابقه و گزارش به تهیه‌کنندگی و سردبیری روح‌الله شجاعی و اجرای سیدحمید حسینی و کارشناسی حجت‌الاسلام ابراهیمی روزهای سه‌شنبه ساعت 12 و 40 دقیقه از رادیو معارف پخش می‌شود.

روزنه تازه

گرچه تا به امروز برنامه‌های متعددی با محوریت امر به معروف و نهی از منکر تولید شده است، اما تهیه‌کننده برنامه ناصحان تلاش کرده این برنامه از زاویه‌ای تازه به این مفاهیم بپردازد تا این برنامه برای شنوندگان شنیدنی‌تر شود. روح‌الله شجاعی، تهیه‌کننده درباره تولید برنامه ناصحان به جام‌جم‌ می‌گوید: گرچه تا به امروز برنامه‌هایی با محوریت امر به معروف و نهی از منکر تولید و پخش شده است، اما ما این مفاهیم را از سیره معصومین مطرح می‌کنیم و این‌که ائمه چه برخوردهایی در این باره داشتند. در این برنامه روش‌های صحیح الگوگیری از ائمه را به شنوندگان آموزش می‌دهیم.

وی ادامه می‌دهد: بدون تردید هر موضوعی بارها دستمایه ساخت برنامه‌های رادیویی و تلویزیونی می‌شود، اما آنچه اهمیت دارد این است که ما بتوانیم به یک موضوع تکراری نگاه تازه‌ای داشته باشیم و بتوانیم از روزنه‌ای به موضوع نگاه کنیم که آن را برای مخاطبان‌مان نو و باورپذیر کنیم و این‌که آنها بتوانند نسبت به موضوع همذات‌پنداری کنند، بنابراین ما در برنامه ناصحان برای پرهیز از یکنواختی مصداقی عمل می‌کنیم و درباره برخوردهای هر یک از اهل بیت(ع) که در زمینه امر به معروف و نهی از منکر داشتند، در برنامه صحبت می‌کنیم.

یکی از ایرادهایی که به چنین برنامه‌های معارفی وارد بوده، مستقیم‌گویی است، اما برنامه ناصحان بر خلاف نامش تلاش دارد مفاهیم امر به معروف و نهی از منکر را به شکل غیرمستقیم به مخاطب منتقل کند. شجاعی درباره این موضوع این طور توضیح می‌دهد: با وجود این‌که نام برنامه شفاف است، اما در جزئیات برنامه زیر پوستی عمل کردیم. به عنوان مثال در این برنامه داستان‌هایی را روایت می‌کنیم که موضوع آن امر به معروف و نهی از منکر است.

وی ادامه می‌دهد: به غیر از نقل داستان‌های واقعی در برنامه یکی دیگر از راهکارهای ما قرار دادن گزارش‌های متنوع در برنامه است که گزارشگر برنامه تهیه می‌کند. حمیده نجاتی، گزارشگر برنامه درباره کلیات با مردم صحبت نمی‌کند، بلکه از مخاطبان می‌خواهد مصداقی درباره موضوع صحبت کنند که همین مساله باعث می‌شود مخاطبان با برنامه بیشتر همراهی کنند. ضمن این‌که گزارشگر از مردم می‌خواهد درباره اتفاقات واقعی زندگی‌ خودشان یا اطرافیانشان که شامل دوستان و اقوام می‌شود، بگویند.

شجاعی عنوان می‌کند: در واقع روند تهیه گزارش‌ها در این برنامه کلیشه‌ای نیست و این نگاه را نداریم که صرفاً با قرار دادن گزارش در برنامه زمان را پر کنیم، بلکه همه چیز برنامه‌ریزی شده است. سوالات گزارشگر به بله و خیر ختم نمی‌شود و از شنوندگان سوالات کلیدی پرسیده می‌شود.

این تهیه‌کننده می‌افزاید: خوشبختانه رابطه تعاملی خوبی میان ما و شنوندگان وجود دارد و آنها داستان‌های زندگی‌شان را با محوریت امر به معروف و نهی از منکر برایمان از طریق ایمیل ارسال می‌کنند یا تلفنی در اختیارمان می‌گذارند. ما هم داستان‌های آنها را به شکل روایی در برنامه می‌خوانیم.

بدون تردید قرار گرفتن نظرات مختلف در کنار یکدیگر به نتایج مثبتی ختم می‌شود.

ضرباهنگ سریع

وی می‌گوید: یکی از عواملی که می‌تواند در برنامه تاثیر بگذارد استفاده درست از مشارکت مخاطبان است. وقتی مخاطبان بدانند که آنها هم حق اظهارنظر دارند و از نظرات‌شان استقبال شده و بهره‌برداری می‌شود، مسلما با برنامه همراهی بیشتری می‌کنند. بنابراین تلاش کردیم تا این اتفاق در برنامه ناصحان بیفتد. البته گاهی در زمان برنامه فرصت نمی‌شود که پاسخگوی همه سوالات شنوندگان باشیم و از آنها عذرخواهی می‌کنیم و در برنامه‌های آینده به سوالات آنها پاسخ می‌دهیم.

یکی از بخش‌های شنیدنی برنامه ناصحان مسابقه است. البته اگر شنونده‌ای بخواهد در این مسابقه شرکت کند، لازمه‌اش این است که به برنامه گوش بدهد، زیرا سوالات از دل برنامه درآورده می‌شود و شنوندگان در این باره می‌توانند با یکدیگر رقابت سالم داشته باشند.

شجاعی درباره بخش مسابقه می‌گوید: قرار دادن مسابقه در هر برنامه‌ای به هیجان آن می‌افزاید. به همین دلیل برای این برنامه مسابقه‌ای طراحی کردیم تا برنامه را برای مخاطبان شنیدنی‌تر کنیم. سوالات هم از دل برنامه در آورده می‌شود و جوایز آن را ستاد امر به معروف و نهی از منکر می‌دهد. مسابقه نه تنها برای شنوندگان وجه سرگرم‌کنندگی دارد، بلکه به اطلاعات شنوندگان هم می‌افزاید.

به گفته تهیه‌کننده، یکی از مواردی که در برنامه ناصحان مورد توجه قرار گرفته ضرباهنگ برنامه است. برنامه ریتم تندی دارد تا شنوندگان دچار خستگی نشوند. علاوه بر آن حجت‌الاسلام ابراهیمی، کارشناس برنامه سعی می‌کند مباحث را در برنامه در کوتاه‌ترین زمان بیان کند، به همین دلیل خیلی کاربردی در این برنامه حرف می‌زند تا احکام امر به معروف و نهی از منکر را برای مخاطبان توضیح دهد.

اجرای برنامه‌های معارفی کار راحتی نیست، چون ادبیات مجری باید به‌گونه‌ای باشد که هم ارتباط صمیمانه با مخاطبان برقرار کند و هم این‌که شان مفاهیم مطرح شده در برنامه رعایت شود. علی حجت‌زاده، نویسندگی برنامه ناصحان را به عهده دارد و سیدحمید حسینی هم این برنامه را اجرا می‌کند. نویسنده تلاش می‌کند متون برنامه را به‌گونه‌ای بنویسد که فضای برنامه از کلی‌گویی خارج شود و حسینی هم سعی می‌کند با اجرای مناسب، متن را برای مردم توضیح دهد.

شجاعی درباره انتخاب حسینی به‌عنوان مجری برنامه ناصحان می‌گوید: برای اجرای این برنامه باید سراغ مجری‌ با تجربه‌ای می‌رفتیم که خودش بتواند در مواقع ضروری تغییرات اندکی در متن بدهد و یک اجرای روان و بی‌تکلف داشته باشد. آقای حسینی تمام این ویژگی‌ها را داشت و تا به امروز مخاطبان هم از اجرای وی راضی هستند. اجرای او به نوعی مردمی است و همین مساله باعث شده با استقبال مخاطبان روبه‌رو شود.

ارتباط‌گیری با مخاطب اولویت است

سیدحمید حسینی از زمان راه‌اندازی رادیو معارف گوینده این شبکه رادیویی بوده و در طول این 17 سال تلاش کرده نظر شنوندگان را جلب کند و همه از شنیدن برنامه او رضایت کامل داشته باشند. برقراری یک ارتباط مناسب با شنوندگان از اولویت‌های کاری او محسوب می‌شود.

این مجری درباره اجرای برنامه‌های معارفی می‌گوید: مجری برنامه‌های معارفی نه تنها باید صدای خوبی داشته باشد، بلکه باید این توانایی را هم داشته باشد که بتواند ارتباط خوبی با شنوندگان برقرار کند؛ یعنی باید صدایش گیرا باشد. ضمن این‌که گوینده برنامه معارفی نسبت به مباحث باید شناخت مناسب هم داشته باشد تا بتواند سوالات متنوع‌تری از کارشناس برنامه بپرسد.

وی عنوان می‌کند: من از ابتدای راه‌اندازی رادیو معارف همراه شنوندگان این شبکه رادیویی بودم و همیشه سعی کردم صدایم باعث آزار مخاطب نشود. جنس صدا در برنامه‌های معارفی اهمیت زیادی دارد، چون مفاهیم معارفی با روان انسان در ارتباط است و شنوندگان هم صدای آرام را بیشتر می‌پسندند. گوینده خط شکن است و باید اجرایش به نحوی باشد که شنوندگان از آن لذت ببرند.

وی می‌گوید: برنامه ناصحان با شنوندگان تعامل خوبی دارد و این مساله یکی از ویژگی‌های این برنامه محسوب می‌شود. من در طول این سال‌ها برنامه‌های متنوعی را اجرا کردم و خوشبختانه همیشه توانسته‌ام شنوندگان را راضی نگه دارم. وقتی ما به‌دنبال رضایت مخاطبان باشیم، مسلما در کارمان پیشرفت خواهیم کرد و به ایده‌های جدید فکر می‌کنیم تا با تزریق آنها طراوت ویژه‌ای به برنامه بدهیم.

حسینی وقتی قرار است برنامه‌ای را اجرا کند، موضوع برایش فرقی ندارد، آنچه برایش مهم است اجرای یک برنامه خوب است. وی در این باره می‌گوید: شخصا به برنامه‌های ادبی و شعر خیلی علاقه دارم. صرفا یک اجرای خوب برایم خیلی مهم است و مسلط بودن به موضوعی که قرار است در برنامه به آن بپردازیم. گوینده باید سواد و دانش کافی داشته باشد.

سوگند آرامی / جام‌جم