استانهایی که در وضعیت هشدار خشکسالی قرار دارند

فرود شریفی با اشاره به جزئیات 10 دوره خشکسالی که در ایران روی داده است، گفت: میانگین بارندگی سالانه کشور حدود 250 میلیمتر است که این عدد کمتر از میانگین بارندگی آسیا و حدود یک سوم میانگین بارندگی سالانه جهان است؛ در همین حال سرانه آب جهان 7400 متر مکعب است که براساس تعریف وقتی سرانه آب در کشوری زیر 1700 متر مکعب در سال باشد آن کشور یا منطقه دچار تنش کم آبی و خشکی است.

وی افزود: در حال حاضر سرانه آب ایران کمتر از 1900 متر مکعب است و این در حالی است که این رقم در پنجاه سال قبل حدود 7000 متر مکعب بوده است.

شریفی گفت: با توجه به رشد جمعیت پیش بینی می شود که درسال 2025 میلادی سرانه آب ایران حدود 1400 متر مکعب باشد و جزو کشورهای دارای تنش خشکی قرار بگیریم. یعنی حتی در صورت عدم وقوع خشکسالی، کشور به سمت خشکی بیشتر پیش می رود.

جزئیات 10 دوره خشکسالی در ایران

قائم مقام ستاد توسعه فناوری آب، خشکسالی، فرسایش و محیط زیست در معاونت علمی فناوری ریاست جمهوری با اشاره به تحلیل های هواشناسی انجام شده از سال 1347 تا 1383 در ایران گفت: در این دوران کشور با 10 دوره خشکسالی مواجه بوده است:

خشکسالی 63-1347 (سه مرحله و کاهش بارندگی 26%)

خشکسالی 72-1363 (سه مرحله و کاهش بارندگی 44%)

خشکسالی 76—1372 (دو مرحله و کاهش بارندگی 5/17%)

خشکسالی 80-1377 (34% کاهش بارندگی نسبت به میانگین سی ساله)

خشکسالی 83-1380 (ادامه خشکسالی در بعضی مناطق کشور نظیر مناطق جنوب و جنوب شرقی و تا حدودی جنوب غرب کشور)

این مقام مسئول افزود: طبق تحقیقات انجام شده وضعیت خشکسالی در سطح کشور از ابتدای سال آبی 92-91 پایش و با توجه به وضعیت بارش کلاس‌بندی شده است. به نحوی که در این سال خشکسالی خفیف با 1.43 درصد بیشترین مساحت خشکسالی را به خود اختصاص داده و در حواشی ایران زمین به صورت نواری بخش‌های مرکزی را در برگرفته است.

مناطقی که دارای خشکسالی است

شریفی گفت: خشکسالی متوسط در تمام نقاط کشور به جز بخش مرکزی به صورت پراکنده و با وسعتی در حدود 3.15 درصد دیده می‌شود، به‌طوری‌که در کرانه‌های خلیج فارس، حاشیه غربی دریای خزر، شهرستان‌های زاهدان، خاش و ایرانشهر و همچنین دو نواری که از بجنورد به سمت قم و اراک و دیگری از بجنورد به سمت طبس کشیده شده، نمود پیدا کرده است. خشکسالی شدید با وسعت 8.0 درصد، شهرستان‌های زهک و کنگان جم را در برگرفته است. خشکسالی بسیار شدید با وسعت ناچیز 2.0 درصد در شهرستان‌های زابل و نهبندان به وقوع پیوسته است.

وی افزود: براساس تحلیل های مکانی به عمل آمده بر روی بارش در سال آبی 93-92 در قیاس با دوره مشابه در سال قبل و میانگین طولانی مدت خود بیانگر این است که وضعیت بارش در این بازه زمانی نسبت به دوره مشابه سال گذشته و میانگین طولانی مدت خود در مناطق واقع در نوار ساحلی دریای خزر، مناطق واقع در ارتفاعات زاگرس، دامنه های جنوبی البرز، مناطق واقع در شمال شرق، منطقه آذربایجان و مرکز کشور دارای کاهش نزولات جوی بوده است.

قائم مقام ستاد توسعه فناوری آب، خشکسالی، فرسایش و محیط زیست در معاونت علمی فناوری ریاست جمهوری گفت: همچنین نوار ساحلی دریای خزر در این بازه زمانی از نظر بارش دریافتی دارای پهنای کمتری نسبت به سال گذشته و همچنین طولانی مدت خود است و این درحالی است که وضعیت بارش در نوار مرزی غربی کشور (دو استان ایلام و کرمانشاه) و سواحل خلیج فارس بخصوص استان بوشهر نسبت به بازه زمانی گذشته و طولانی مدت خود از افزایش بارندگی برخوردار شده است.

بیشترین مقدار کاهش بارندگی مربوط به کدام مناطق است

شریفی با توجه به نقشه اختلاف بارش، افزود: بیشترین مقدار کاهش بارندگی در این بازه زمانی (93-92) مربوط به مناطق واقع در شمال شرق (استان خراسان شمالی و مرز بین سه استان خراسان شمالی، رضوی و استان سمنان)، شهرستان های شمالی استان فارس بخصوص شهرستان اقلید، مناطق واقع در مرز بین دو استان خوزستان و کهکیلویه و بویراحمد، دامنه های شمالی و جنوبی البرز مرکزی بخصوص استانهای البرز، تهران و قزوین، استان کردستان و در نهایت منطقه آذربایجان است که این میزان کاهش در برخی نقاط مذکور به 289- میلی متر رسیده است.

وی با اشاره به تحلیل صورت گرفته بر روی نقشه های خشکسالی تهیه شده به روش SPI در سال آبی 93-92، افزود: گستره مکانی خشکسالی در کشور با استفاده از شاخص بارش استاندارد شده منتهی به خرداد ماه سال آبی 93-92 وضعیت متغیری بر اساس این شاخص، در استانهای کشور دیده می شود.به نحوی که در این بازه زمانی بیش از نیمی از کشور در وضعیت نرمال تا خشکسالی بسیار شدید به سر می برد.

این مقام مسئول گفت: در این بازه زمانی گستره خشکسالی موازی با جهت دو رشته کوه البرز و زاگرس (شمال غرب -شمال شرق و شمال غرب – جنوب شرق) است که در این میان اگر از استان گیلان به سمت استانهای نوار غربی کشور خطی فرضی رسم کنیم مناطق واقع بر روی این خط فرضی در شرایط ترسالی تا ترسالی شدید واقع شده اند اما بیشترین شدت خشکسالی مربوط به مناطق واقع در محور شمال غرب – شمال شرق کشور است که در وضعیت نرمال تا خشکسالی بسیار شدید به سر می برند.

3 کانون اصلی خشکسالی در ایران

شریفی با اشاره به اینکه سه کانون اصلی خشکسالی در این بازه زمانی مربوط به محور شمال غرب – شمال شرق کشور است در تشریح این 3 کانون گفت:

الف) کانون خشکسالی شمال شرق که شامل استانهای خراسان شمالی، رضوی، سمنان و گلستان است.

ب) کانون خشکسالی البرز مرکزی که شامل استانهای تهران، البرز، قزوین و قم است.

ج) کانون خشکسالی منطقه آذربایجان و غرب کشور که شامل تمامی منطقه آذربایجان و استان کردستان است.

وی افزود: در حالیکه مناطق واقع در گستره خشکسالی در امتداد رشته کوه زاگرس، در مقایسه با محور شمال غرب- شمال شرق در شرایط مساعدتری قرار گرفته اند و از نظر خشکسالی در وضعیت نرمال تا خشکسالی متوسط به سر می برند و تنها شهرستان اقلید در استان فارس است که در این میان در شرایط خشکسالی شدید قرار گرفته است. دیگر نقاط کشور در این بازه زمانی در شرایط نرمال تا ترسال به سر می برند.

قائم مقام ستاد توسعه فناوری آب، خشکسالی، فرسایش و محیط زیست در معاونت علمی فناوری ریاست جمهوری با بیان اینکه گستره خشکسالی در دو مقطع زمانی (9 ماهه سال آبی 93-92 و 92-91) دارای تغییرات مکانی فاحشی بوده است، گفت: مناطق واقع در شمال شرق و دامنه های جنوبی البرز که در دوره مشابه گذشته(92-91) از شرایط نرمال تا خشکسالی متوسط برخوردار بوده اند در این بازه زمانی (93-92) از شدت خشکسالی یشتری برخودار شده و در شرایط خشکسالی متوسط تا خشکسالی بسیار شدید قرار گرفته اند. به طوری که در این بازه زمانی (9 ماهه 93-92) دو کانون اصلی خشکسالی را شامل شده اند.

استانهایی که در وضعیت هشدار خشکسالی قرار دارند

وی افزود: همچنین استان آذربایجان غربی که در دوره مشابه گذشته در شرایط ترسالی بوده است در این بازه زمانی (93-92) تغییرات فاحشی یافته و از شرایط ترسالی به وضعیت خشکسالی متوسط تا خشکسالی بسیار شدید تغییر وضعیت داده است؛ درحالیکه مناطق واقع در نوار ساحلی جنوب غربی خزر، غرب، شرق و نوار ساحلی جنوب کشور که در دوره مشابه گذشته جزء کانون های اصلی خشکسالی بوده اند در این بازه زمانی(93-92) تغییر وضعیت داده و از شرایط خشکسالی متوسط تا خشکسالی بسیار شدید به شرایط نرمال تا ترسالی تغییر وضعیت داده اند.

به گفته شریفی، گستره خشکسالی در استان فارس در این بازه زمانی 9 ماهه 93-92 در شهرستان های شمالی استان نمایان شده است و بیشترین شدت خشکسالی مربوط به شهرستان اقلید است؛ در حالیکه در دوره مشابه سال گذشته (9 ماهه سال آبی 92-91) گستره خشکسالی شهرستان های جنوبی استان را فرا گرفته بوده و شهرستانهای فسا و زرین دشت در آن مقطع زمانی از بیشترین شدت خشکسالی برخوردار بوده اند.

قائم مقام توسعه فناوری آب، خشکسالی، فرسایش و محیط زیست معاونت علمی فناوری ریاست جمهوری افزود: نکته قابل توجه اینکه استانهای تهران، قم، البرز، خراسان شمالی، رضوی، سمنان، اردبیل، آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی و قزوین در این بازه زمانی (93-92) در وضعیت خشکسالی هستند و نیز استان های گلستان، کردستان، مرکزی، خراسان جنوبی و یزد با توجه به مقادیر «SPI» در 9 ماهه منتهی به خردادماه سال آبی 93-92 در وضعیت هشدار قرار گرفته اند.(مهر)