سالی ۱میلیون مرگ: حشرات را دست کم نگیرید

جام جم سرا:
بسیاری از بیماری‌های خطرناک از طریق حشرات به انسان منتقل می‌شوند. بیش از نیمی از جمعیت جهان در معرض خطر ابتلا به بیماری‌هایی از قبیل مالاریا، تب دنگ، بیماری Lyme، لیشمانیاسیس و تب زرد قرار دارند. تمام این بیماری‌های خطرناک و کشنده توسط حشراتی از قبیل پشه، مگس، ساس، حلزون و دیگر حشرات موذی منتقل می‌شود و سالانه بیش از یک میلیون نفر در سراسر جهان جان خود را بر اثر بیماری‌های منتقل شده از ناقلان از دست می‌دهند.
طبق گزارش سازمان سلامت جهانی (WHO) چهل درصد از جمعیت سراسر دنیا در بیش از ۱۰۰ کشور در معرض ابتلا به تب دنگ (dengue) قرار دارند.
بیماری تب دنگ که به عنوان breakbone fever نیز شناخته می‌شود، یک بیماری گرمسیری است که از طریق پشه به انسان منتقل می‌شود. علایم این بیماری شبیه علایم سرخک یعنی تب، سردرد، درد عضلات و مفاصل، تورم غدد لنفاوی و خارش پوست است.
این بیماری در مراحل پیشرفته بسیار خطرناک است؛ بیمار به طور ناگهانی دچار خونریزی و افت شدید پلاکت و پلاسمای خون می‌شود و به همین دلیل دچار سندرم شوک دنگ می‌شود. بدلیل اینکه این بیماری بر اثر یک ویروس خاص از پشه به انسان منتقل می‌شود، هیچ دارو یا آنتی بیوتیک خاص برای درمان آن وجود ندارد. همچنین در حال حاضر هیچ واکسنی برای تب دنگ ساخته نشده است و تنها راه مقابله با آن ریشه کن کردن پشه حامل ویروس است. بیماری تب دنگ در نواحی استوایی و زیر استوایی و در کودکان زیر ۱۰ سال بسیار شایع است.
طبق گزارش WHO چند مورد از این بیماری به تازگی در چین، پرتغال و ایالت فلوریدا مشاهده شده است.

سازمان سلامت جهانی (WHO) در ادامه گزارش خود اعلام کرده است که سالانه حدود ۳/۱ میلیون نفر در سراسر جهان به بیماری لیشمانیاسیس (leishmaniasis) مبتلا می‌شوند. این بیماری انگلی از طریق نیش پشه خاکی (Sandfly) آلوده به انسان منتقل می‌شود. سندفلای یک نام محاوره‌ای برای تمام حشراتی است که پرواز می‌کنند، خونخوار هستند؛ نیش می‌زنند و در مناطق شنی زندگی می‌کنند.
این بیماری در بسیاری از کشورهای گرمسیری و معتدل از جمله هند، بنگلادش، نپال، افعانستان، الجزایر، ایران، عربستان سعودی، سوریه، برزیل، پرو و بولیوی شایع است.
رایج‌ترین نوع بیماری لیشمانیاسیس، لیشمانیاسیس پوستی است که در آن پوست بدن، به خصوص پوست صورت مورد حمله قرار می‌گیرد. زخم‌های ایجاد شده بر ردی پوست بر اثر این بیماری تا مدت‌ها از بین نمی‌روند. در این نوع از بیماری زخم‌های مزمنی نیز در ناحیه بینی، حنجره و دیگر نقاط مخاطی ایجاد می‌شود که بسیار خطرناک است.

یکی دیگر از انواع شایع این بیماری، لیشمانیاسیس احشایی نام دارد که در آن انگل از طریق پشه وارد ارگان‌های کلیدی بدن به خصوص کبد، طحال و مغز استخوان می‌شود. این بیماری در صورتی که درمان نشود کشنده است.

برخی از شایع‌ترین علایم این بیماری عبارتند از:
• تنگی نفس
• گرفتگی و آبریزش بینی
• زخم در ناحیه دهان، لثه و بینی
• خون دماغ
• اختلال در بلع غذا
• اسهال
• سرفه
• شکم درد
• خستگی
• ضعف
• سرفه
• عرق شبانه
• کاهش وزن
• ریزش مو

مدیر کل سازمان سلامت جهانی (WHO) دکتر Margaret Chan در پیامی به مناسبت روز جهانی بهداشت اعلام کرده است که هیچ کس نباید در قرن ۲۱ بر اثر نیش حشرات موذی بمیرد.
او در ادامه گفته است که کنترل بیماری‌های منتقل شده از ناقلان در دستور کار سازمان قرار دارد و WHO و سازمان‌های موثر به دنبال روش‌های کارآمد و مقرون به صرفه برای حل این مشکل هستند.

مدیر سازمان تاکید کرده است که این بیماری‌ها با گام‌هایی که دولت‌ها، جوامع و خانواداه‌ها بر می‌دارند قابل پیشگیری است.
این بیماری‌ها بیشتر گریبانگیر جوامع فقیری است که در آن دسترسی به آب و غذای سالم وجود ندارد و بهداشت رعایت نمی‌شود. به علاوه ساکنین کشورهای فقیر به دلیل سوء تغذیه سیستم ایمنی ضعیفی دارند که علایم بیماری را تشدید می‌کند.
شیستوزومیازیس شایع‌ترین بیماری این مناطق فقیر است که از طریق حلزون آبی به آب منتقل می‌شود. کودکانی که در کنار آب مشغول بازی هستند قربانیان اصلی این بیماری کشنده هستند.
طبق گزارش سازمان سلامت جهانی (WHO)، حدود ۲۴۰ میلیون نفر در سراسر جهان به این بیماری مبتلا هستند. بیماری شیستوزومیازیس باعث کم خونی و کاهش توانایی یادگیری می‌شود.

متاسفانه طی دو دهه اخیر میزان بسیاری از این بیماری‌ها به دلیل جنگ، افزایش سفرهای تجاری و تفریحی، تغییرات فعالیت‌های کشاورزی و زیست محیطی و افزایش جمعیت شهر نشین افزایش یافته است.

به گزارش سازمان سلامت جهانی (WHO)، پس از ۴۰ سال دوباره چند مورد مالاریا در یونان دیده شده است.
دکتر Lorenzo Savioli مدیر دپارتمان کنترل بیماری‌های گرمسیری سازمان بهداشت جهانی به مناسبت روز بهداشت جهانی در سخنرانی خود گفته است که برای کنترل این مشکل باید منابع مالی و تعهدات سیاسی ویژه‌ای اتخاذ شود و همزمان با آن به دارو و ابزار تشخیص جدید نیز توجه شود. وی به اهمیت تحقیقات مورد نیاز در این زمینه نیز اشاره کرده است.
او در سخنرانی‌های خود به روش کنترل جهت دار (Vector control) برای حل این مشکل اشاره کرده است. منظور از کنترل جهت دار مجموعه از استراتژی‌های جهانی برای مبارزه با یک بیماری است. تا به حال از این روش برای مقابله با بیماری مالاریا استفاده شده است و نتایج کاملا موفقیت آمیز بوده است.

سازمان سلامت جهانی (WHO) در سال ۲۰۱۴ قصد دارد تمرکز خود را بر روی استراتژی کنترل جهت دار برای ارایه آب سالم، بهداشت و نظافت قرار داده است. نقشه اصلی این روش در سال ۲۰۱۱ توسط این سازمان پایه ریزی شده است و زمان گذاری هدف آن سال‌های ۲۰۱۲ تا ۲۰۲۰ است. (پزشکان بدون مرز)