رانندگی در شانه خاکی

جامعه‌شناسان با ارائه فهرستی از صفات و عادات نه چندان مطلوب جامعه ایرانی، ادامه این صفات را مانع جدی برای پیشرفت کشور می‌دانند.

به نظر آنها صفاتی نظیر خودخواهی، خودمحوری، قانون‌گریزی، برتری‌جویی، منفعت‌طلبی، میل به تجاوز، ظاهرسازی، پرتوقعی، حسادت‌ورزی و... نقش مهمی در ناکامی‌های تاریخی و سیاسی ما داشته است. در نقطه مقابل، کم نیستند کسانی که معتقدند این دیدگاه با تاکید بر نقش فرد، مسئولیت مدیران را کمرنگ می‌کند.

تاثیر عادات فردی بر ترافیک

در بحث ترافیک، نقش مخرب عادات و خلقیات منفی نظیر برتری‌جویی، خودمحوری و قانون‌گریزی قابل انکار نیست. در یادداشت‌های سال قبل دیدیم اکثر راه‌بندان‌ها ناشی از بروز روحیه خودمحوری و قانون‌گریزی رانندگانی است که به محض کند شدن حرکت اقدام به تشکیل خطوط عبور اضافی در شانه راه، فضای بین خطوط و دیگر نقاط غیرمجاز می‌کنند که در نتیجه آن، گره شدیدی در محل گلوگاه بوجود آمده و راه بندان ایجاد می‌شود.

اینچنین بود که مسافران نوروزی فاصله 90 دقیقه‌ای پلیس راه آمل تا گزنک را در شش ساعت طی کردند!

نقش قانون، پلیس و نظارت

این درست است که نقش رفتار فرد در بروز مشکلات ترافیکی تعیین‌کننده است، اما نباید از مسئولیت قانون و پلیس برای تعلیم و شکل‌دهی رانندگی صحیح غافل ماند. از دیدگاه جامعه شناسی این یک موضع میانه (بین دیدگاه آقای نراقی و منتقدان ایشان) است. عادات نادرست در اثر قیود اجتماعی و نظارتی قابل اصلاح است.

به عنوان نمونه، رانندگانی که در کشور توجه چندانی به قوانین ندارند، وقتی در خارج از ایران رانندگی می‌کنند کاملا حواسشان هست که قوانین را رعایت کنند؛ زیرا می‌دانند در آنجا قانون با کسی شوخی ندارد.

تاثیر نظارت را می‌توان در تونل‌های تهران و پل صدر دید. نصب دوربین و نگرانی از جریمه، موجب شده رانندگان سرعت مجاز را رعایت کنند. در روی پل صدر، با نصب علائم و تابلوهای الکترونیکی به‌اطلاع رسانده‌اند که راندن روی شانه ممنوع است و عکس خاطیان از سوی دوربین گرفته می‌شود.

همین موجب شده تعداد رانندگانی که روی شانه می‌رانند، نسبت به دیگر بزرگراه‌ها بشدت کاهش یابد اما در ساعات اوج ترافیک متاسفانه برخی رانندگان با کشف مواضع خارج از پوشش دوربین‌ها، قانون را زیر پا گذاشته و در شانه می‌رانند و موجب راه‌بندان می‌شوند و ظاهرا پلیس هم ممانعتی نمی‌کند. اغماض عمومی پلیس در مورد خاطیانی که روی شانه یا بین خطوط می‌رانند ضمن برانگیختن احساس تاسف و تحسر همگانی، پرسش‌های متعددی را مطرح می‌کند:

1- آیا رانندگی روی شانه و در فضاهای خارج از خطوط از نظر پلیس تخلف نیست؟

2- آیا میزان جریمه این تخلف با نقش مخرب آن در ایجاد راه‌بندان تناسب دارد یا باید افزایش یابد؟

اقدام بموقع فرماندهی محترم پلیس راه کشور نسبت به‌افزایش جریمه رانندگی در شانه و فضای بین خطوط و توجیه نیروهای عزیز و زحمتکش پلیس نسبت به ضرورت برخورد جدی با خاطیان می‌تواند در آموزش و ارشاد رانندگان و کاهش راه‌بندان‌های وحشتناک در ایامی همچون تعطیلات نوروزی کارساز باشد.

دکتر حسن مقدم - استاد دانشگاه صنعتی شریف