آمارهای رسمی ابزار مناقشه جناح‌های سیاسی

این فرصت را باید غنیمت شمرد و فضای لازم را برای تقویت نقش و جایگاه آمار در برنامه‌ریزی‌های کلان و خرد کشور به‌وجود آورد. در این خصوص بیش از هر چیز باید سطح اعتماد عمومی به آمارهای رسمی کشور افزایش پیدا کند.

در این رابطه باید بپذیریم آمارهای رسمی ابزاری برای مناقشه جناح‌های سیاسی نیست. آمارهای رسمی ابزار و محور برنامه‌ریزی و اداره کشور است. اگر هر بار که آماری از سوی مراجع رسمی اعلام می‌شود، سیاسیون بخواهند بدون تحلیل‌های کارشناسی عمیق فقط یکدیگر را زیر سوال ببرند، این امر فقط موجب سلب اعتماد عمومی خواهد شد.

بهترین راه برای بهره‌بردن کشور از سرمایه آمارهای رسمی، ارائه تحلیل‌های آماری با جزئیات کامل است.

اگر درخصوص آمارهای نیروی کار، ساخت و ساز، صنعت یا کشاورزی تحلیلی ارائه می‌شود و از این تحلیل‌ها می‌خواهیم به عنوان ابزاری برای ارزیابی عملکرد برنامه‌ها استفاده کنیم، باید سعی شود آمارها از ابعاد گوناگون مورد تحلیل قرار گیرند و نکات مثبت و منفی در کنار هم بیان شوند، در این صورت شبهه استفاده ابزاری از آمار ضعیف خواهد شد.

اگر در مورد آمارهای نیروی کار صحبت می‌کنیم، باید تحلیل‌ها جامع باشند؛ فقط بحث در مورد تعداد کل شاغلان یا نرخ بیکاری کل کفایت نمی‌کند باید روند نرخ بیکاری به تفکیک مردان و زنان، شهری و روستایی، جوانان و دیگر گروه‌های سنی فارغ‌التحصیلان دانشگاهی در استان‌های مختلف تحلیل شود.

وقتی سخن از تعداد شاغلان به میان می‌آید باید شاغلان بخش‌های مختلف اقتصادی از کشاورزی، صنعت، ساختمان، حمل و نقل تا عمده‌فروشی و خرده‌فروشی طی سال‌های مختلف در استان‌های مختلف مورد مقایسه قرار گیرند تا بتوان تصویر درستی را از واقعیت بازار کار کشور ارائه کرد. این موضوع به‌طور مشابه در خصوص آمارهای مربوط به ساخت‌وساز، تولید، رشد اقتصادی و... نیز مصداق پیدا می‌کند.

از طرف دیگر باید بپذیریم آمار ابزار تائید ذهنیت‌ها نیست، بلکه باید ذهنیت‌ها را براساس آمارهای رسمی اصلاح یا تقویت کنیم. اگر روند یک شاخص آماری با ذهنیت‌های ما همخوانی ندارد، نباید اساس آمارهای رسمی را زیر سوال ببریم، بلکه باید سعی کنیم با ارائه تحلیل‌های تخصصی، دلایل این ناهمخوانی را جستجو کنیم. در این صورت قادر خواهیم بود اگر شرایط کشور تغییری برخلاف پیش‌بینی‌ها داشت، به‌موقع برنامه‌های اصلاحی را پیشنهاد کنیم.

فضای سال‌های اخیر به‌گونه‌ای است که فقط سیاسیون درخصوص آمارهای رسمی اظهارنظر می‌کنند و فضای لازم برای اظهار نظر پژوهشگران از بین می‌رود. در حالی که ابتدا باید محققان براساس روش‌های علمی و نوین به تحلیل آمارهای رسمی بپردازند و پس از این که نظر موافقان و مخالفان در حد کافی بیان شد، آن‌گاه زمانی است که سیاسیون می‌توانند به طرح دیدگاه‌های خود بپردازند.

در نتیجه می‌توان به بهانه سال جهانی آمار میزگردهای تخصصی را با حضور صاحبنظران آمارهای رسمی در دانشگاه‌ها، صدا و سیما و خبرگزاری‌ها و جراید برگزار کرد تا با بحث و تبادل‌نظر درخصوص روند آمارهای پایه کشور که محور ارزیابی پیشرفت برنامه پنجم هستند، فضای لازم برای تبیین و شفاف‌سازی جنبه‌های مثبت و منفی شرایط کشور از نظر پیشرفت برنامه‌های مختلف اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مهیا شود.

دکتر علیرضا زاهدیان

رئیس پژوهشکده آمار