فشار چشمتان چند است؟

دکتر فخرایی با بیان این که فشار چشم همچون فشار خون به صورت طبیعی در بدن همه انسان‌ها وجود دارد، در تعریف فشار چشم به‌طور ساده می‌گوید: چشم مانند توپی است که باید به اندازه کافی باد شده باشد، همان گونه که زیادی باد در توپ، خطر پارگی به همراه دارد و کمی آن، باعث شل شدن توپ می‌شود. فشار چشم در اثر ترشح و ورود و خروج مایعی به درون چشم، تنظیم می‌شود. اگر این فرآیند به هر دلیلی دچار اختلال شود و مقاومت مایع برای خروج از چشم زیاد شود، فرد مبتلا به پرفشاری چشم می‌شود.

آسیب عصب چشم

عصب بینایی (Optic nerve) دومین زوج از اعصاب مغزی است که می‌تواند بر اثر عوامل مختلف همچون افزایش فشار چشم دچار اختلال شود. دکتر فخرایی با بیان این که میان بیماری فشار چشم و گلوکوم رابطه تنگاتنگی وجود دارد، می‌گوید: ممکن است فردی فشار چشم بالا داشته باشد، اما گلوکوم نگرفته باشد و دیگری با وجود فشار چشم پایین به گلوکوم مبتلا شده باشد. بنابراین فشار چشم، آب سیاه نیست، اما می‌تواند به آب سیاه تبدیل شود.

جراح و متخصص چشم خاطرنشان می‌کند: افزایش فشار چشم، باعث مرگ سلول‌های عصبی می‌شود که پیام بینایی را به مغز می‌برند. بروز این اختلال، چشم را مستعد بیماری دیگری به نام گلوکوم یا آب سیاه می‌کند که ابتلا به آن می‌تواند فرد را تا مرحله کوری پیش ببرد.

وی با بیان این که ابتلای چشم به پرفشاری و حتی گلوگوم در اغلب موارد بدون علامت است، ادامه می‌دهد: این بیماری‌ها معمولا در افراد بالای 40 سال بروز می‌کند. از آنجا که وراثت ریسک ابتلا را افزایش می‌دهد، افرادی باسابقه فامیلی، حتما باید تحت نظر پزشک باشند.

داروهای افزایش فشار

یکی از توصیه‌های مکرر متخصصان، امتناع از مصرف خودسرانه دارو است؛ توصیه‌ای که متاسفانه به آن توجهی نمی‌شود. هر چند مصرف خودسرانه دارو در رابطه با بیماری‌های چشم کمتر از سایر اعضای بدن است. با وجود این، هنوز هستند افرادی که با سلامت چشمان خود بازی می‌کنند.

این فوق‌تخصص سگمان قدامی چشم و گلوکوم درباره داروهای موثر در افزایش فشار چشم می‌گوید: داروهای استروئیدی و کورتونی (قطره یا خوراکی) در پرفشار شدن چشم موثر هستند.

وی ادامه می‌دهد: نژاد، ضربه به چشم و التهابات درون چشمی نیز در بروز این بیماری موثر هستند.

دکتر فخرایی در پاسخ این پرسش که آیا عفونت و آلرژی باعث افزایش فشار چشم می‌شود، می‌گوید: به هیچ عنوان، فرد مبتلا به آلرژی بهاره به مدت طولانی قطره کورتون مصرف نکند. این اقدام ریسک پرفشاری را بشدت بالا می‌برد.توصیه می‌کنم افراد به هیچ وجه قطره‌های کورتونی مثل بتامتازون، پردنیزولون و... را بدون تجویز پزشک و به مدت طولانی مصرف نکنند.

چشمانی که سکته می‌کنند

افزایش فشار چشم می‌تواند باعث انسداد مویرگ ها، عروق شبکیه و در نتیجه سکته شبکیه شود. در این مرحله، چشم به نوع خاصی از گلوکوم (آب سیاه) مبتلا می‌شود. دکتر فخرایی ضمن بیان این مطلب، وجود ارتباط میان پرفشاری خون و افزایش فشار چشم را رد می‌کند. وی ترس از تبدیل شدن آب مروارید به آب سیاه را یکی از سوالات رایج مراجعان عنوان می‌کند و می‌گوید: با توجه به پیشرفت‌های پزشکی، وقوع چنین اتفاقی بسیار نادر است.

رئیس بخش گلوکوم بیمارستان فارابی با بیان این که افراد نزدیک بین بیشتر مستعد افزایش فشار چشم هستند، تأکید می‌کند: انجام جراحی مربوط به رفع عیوب انکساری (عمل لیزیک) هیچ تاثیری بر افزایش فشار چشم ندارد.

پرفشاری چشم قابل کنترل است

فشار چشم از روی قرنیه بیمار اندازه‌گیری می‌شود. به همین دلیل حتی چشم پزشکان عمومی امکان تشخیص آن را دارند، اما گاهی تشخیص وضعیت فشار چشم با مشکلاتی همراه می‌شود.

به گفته دکتر فخرایی، تشخیص درست و دقیق میزان فشار در چشم‌هایی که عمل جراحی رفع عیوب انکساری روی آنها انجام گرفته، سخت است.

وی ادامه می‌دهد: نازک شدن قرنیه چشمان این افراد، اندازه‌گیری فشار چشم را مختل می‌کند، به گونه‌ای که ممکن است فشار چشم 25 باشد، اما دستگاه به خطا 18 را نشان بدهد. هر چند امروزه علم دستگاه‌هایی را برای اندازه‌گیری دقیق‌تر در اختیار پزشکان قرار داده و تا حد قابل توجهی این دغدغه قابل رفع است.

رئیس بخش گلوکوم بیمارستان فارابی درباره میزان درمان پذیری بیماری می‌گوید: افزایش فشار چشم و گلوکوم، بیماری‌های خاموش و بدون علامت هستند و همین باعث پیشرفت بیماری می‌شود. بسته به وضعیت بیمار، کنترل بیماری با دارو، لیزر و حتی جراحی امکان‌پذیر است، اما ترمیم عصب‌های تخریب شده قابل بازگشت نیست.

وی در پاسخ این پرسش که آیا افزایش فشار چشم می‌تواند باعث شود که بیرون چشم قرمز یا کبود شود، می‌گوید: فقط حمله حاد گلوکوم یعنی افزایش‌های ناگهانی فشار چشم می‌تواند به قرمزی، درد و تاری دید و دیدن هاله نور و سردرد و تهوع و استفراغ منجر شود.

به گفته دانشیار دانشگاه علوم پزشکی تهران، اگر بیماری در اثر آب سیاه دچار نابینایی شده باشد؛ اگرچه تحقیقات وسیعی برای جایگزینی سلول‌های عصبی با کمک سلول‌های بنیادی انجام شده، اما هنوز بربالین بیمار هیچ اقدامی انجام نشده و فعلا بینایی قابل بازگشت نیست.

دکتر فخرایی توضیح می‌دهد: افزایش فشار چشم می‌تواند با آسیب به عصب بینایی، فرد را به سمت نابینایی سوق دهد. بنابراین افراد بالای 40 سال باید معاینات دوره‌ای را به طور منظم انجام دهند و فشار چشمشان را بررسی کنند.

آبی که بینایی را سیاه می‌کند

گلوکوم یا آب سیاه که ملقب به دزد بینایی است، با آسیب به عصب بینایی می‌تواند باعث کوری شود. آب سیاه به قدری آرام در چشمان بیمار لانه می‌گزیند که در آغاز فرد با هیچ علامتی مواجه نمی‌شود، به گونه‌ای که در عرض چند سال به کاهش بینایی و نهایتا کوری می‌انجامد. درمان زودرس می‌تواند مانع پیشرفت بیماری و کاهش دید بیمار شود.

سهیلا فلاحی

دانش و سلامت