پیکره پوسیده آل سعود

طبیعی است اعدام این شخصیت برجسته که محبوبیت بالایی بین شیعیان، مسلمانان، آزادگان جهان و مبارزان حق‌طلب و حتی اهل سنت معتدل دارد، به یک بحران جدید اجتماعی در جامعه سنتی و محافظه‌کار عربستان سعودی منجر خواهد شد. به دلیل این‌که استراتژی مبارزاتی شیخ نمر براساس مبارزه مسالمت‌آمیز بود و با آل‌سعود با این رویکرد مبارزه می‌کرد، اعدام وی توسط حاکمان ریاض عجیب و غیرمنطقی بود. این روحانی برجسته شیعیان خواهان تغییر و اصلاح در پیکره پوسیده و سنتی نظام آل‌سعود بود. به‌همین دلیل بین جامعه عربستان و اهل سنت معتدل و قشرهای روشنفکر عربستانی محبوبیت دارد و اعدام وی می‌تواند بحران‌زا باشد.

موضوع دیگری که باید به آن توجه داشت، این است که هدف سعودی‌ها از این اقدام چه بود. در واقع شکست ارتش سعودی در یمن، عراق و شکست رویکرد حمایتی این کشور از تروریست‌ها در سوریه موجب شد این رژیم به‌زعم خود دست به اقداماتی برای فرافکنی این شکست‌ها بزند. در همین حال حاکمان ریاض ممکن است تصور کنند این اعدام موجب سکوت توأم با ترس شیعیان شرق عربستان و منطقه قطیف و ایجاد رعب و وحشت در این منطقه شود، اما این تصور باطلی است. این رویداد تلخ ممکن است یا سبب فروپاشی رژیم آل‌سعود شود یا زمینه‌های این فروپاشی را فراهم آورد.

به نظر می‌رسد شیخ نمر به دلیل این‌که در بین شیعیان از محبوبیت بالایی برخوردار است و بسیاری او را فردی مبارز و روحانی معتدلی می‌دانند، در برخی مناطق جهان اسلام، تظاهراتی علیه سعودی‌ها برپا شود. البته این‌که عربستان سعودی جهان اسلام را به شیعه و سنی قطب‌بندی و علیه بخشی از امت اسلام اقدامی خصمانه کرده، خود تبعات بیشتری خواهد داشت.

اما به‌زعم من، شیعیان به‌طور خاصی علیه این اقدام وحشیانه واکنش بیشتری نشان خواهند داد؛ زیرا آنها در خط مقدم مبارزه با این نظام پوسیده هستند.

در این برهه حساس، واکنش جمهوری اسلامی ایران نیز بسیار مهم است. طبیعی است که جمهوری اسلامی ایران به عنوان ام‌القرای جهان اسلام سازوکارهای خاص خود را دارد و از رهگذر یک «دیپلماسی پویا» می‌تواند عربستان را دچار انزوا کند. کشورهای منطقه از جمله ایران، عراق، سوریه و حتی افغانستان باید رابطه خود را با ریاض قطع کنند و این کشور را در سطح افکار عمومی جهان منزوی سازند.

در این بین علمای جهان اسلام هم به وظیفه خود عمل خواهند کرد. علمای ایران، عراق و لبنان قطعا در برابر این اقدام واکنش نشان خواهند داد و در آینده هم تظاهرات گسترده‌ای خواهند داشت. در مقابل به نظر می‌رسد، برخی نهادهای منطقه‌ای از جمله سازمان همکاری‌های اسلامی و اتحادیه عرب به دلیل نفوذی که عربستان و دیگر کشورهای مرتجع عربی دارند، قطعا در برابر این جنایت سکوت خواهند کرد.

حسن هانی‌زاده

کارشناس مسائل خاورمیانه