مستند، کشف حقیقت از راه واقعیت است

چگونه مرگ یک کودک سوژه می‌شود؟

دکتر محمد سرافراز در این مراسم با بیان این‌که صرفه‌جویی در وقت، گزیده‌گویی است، گفت: تقدیر از بزرگان مستند به شکل مجازی انجام شد و اصولا ما را به یاد فضای مجازی انداخت. دنیای مجازی با دنیای حقیقی در رقابت است و در به کارگیری عنصر زمان و مکان و شکستن مرزها، معارض فضای حقیقی است.

رئیس رسانه ملی افزود: در کره مجازی عنصر زمان وجود ندارد و می‌توان به آنی وارد کشوری دیگر یا حریم خصوصی افراد شد و قوانین فعلی دنیا در آنجا برقرار نیست. وی تاکید کرد: ضروری است در دنیای مجازی هویت خود را حفظ کنیم و حذف نشویم.

سرافراز گفت: یکی از تعاریفی که درباره مستند به ذهنم می‌رسد؛ مستند کشف حقیقت از راه واقعیت است. بعضی وقت‌ها به اشتباه، یک برنامه مستند را با برنامه ترکیبی اشتباه می‌گیرند؛ در حالی که فرق بسیاری دارند. تشابه مستند با آثار داستانی این است که حتما باید روایت،‌ آغاز و پایان داشته باشد. ما با مستند درباره یک شخص، تاریخ، زندگی و داستان واقعی از طبیعت یا انسان‌ها همراه می‌شویم.

رئیس رسانه ملی به‌عنوان مثال افزود: حضور آوارگان جنگ سوریه و عراق و لیبی در کشورهای اروپایی موضوع مورد بحث است. چرا امروز این مساله اصلی شده است؟ تا به حال جمعیت زیادی آواره شدند اما به آنها توجهی نشده، اگر این افراد آواره شده‌اند این اتفاق بر چه اساسی است؟ داعش را چه کسی راه انداخته است؟

سرافراز با اشاره به اینکه ‌مستند به تحقیقات عمیقی نیاز دارد، توضیح داد: ما برای احیای مستند به تجارب بزرگان نیاز داریم.باید از مستند اولی‌ها که گنجینه فردا هستند حمایت کرد. باید از دانشجویان و غیر دانشجویان حمایت کرد تا بتدریج مستندسازان با تجربه وارد عرصه شوند؛‌ نقاط دیدنی ایران و آداب و رسوم کشورمان از سوژه‌هایی هستند که باید برای مستندسازی از آن حمایت کرد.

وی با یادآوری شهدای خبرنگار رسانه‌ملی که در جنگ ایران و عراق شهید شدند و خبرنگارانی که اکنون برای ثبت واقعیت‌ها در بحران‌های منطقه حضور دارند، تصریح کرد: وظیفه شبکه مستند حمایت از کارگردانان و ساخته‌های فاخر است.

در ادامه این مراسم ، امیر تاجیک، مدیر شبکه مستند ضمن تشکر از مستندسازان درباره برگزاری مراسم قدردانی از گنجینه‌های مستند ایران، گفت: یکی از دغدغه‌ها و ماموریت‌های رسانه‌ ملی این است که تعامل با فیلمسازان و مخاطبان برقرار کند. تصمیم گرفتیم ارتباط فعال و پویاتری برقرار کنیم. آرمان و ایده‌آل ما این است که شبکه مستند خانه مستندسازان ایران اسلامی شود و مجموعه‌ای با نام گنجینه را جمع‌آوری کرده‌ایم.

ارتقای آرشیو مستند

در ادامه مراسم سعید انبارلویی، مدیرکل آرشیو سازمان صدا و سیما از روند تعیین فیلم‌ها و ترمیم آنها گزارشی ارائه کرد. انبارلویی گفت: در هشت ماه گذشته کیفیت تعداد زیادی از فیلم‌های قدیمی را ارتقا دادیم زیرا این یکی از اهداف و وظایف سازمان است. زمانی مستندسازان تصاویر آرشیوی را به صورت SD دریافت می‌کردند اما حالا به صورت HD در اختیارشان قرار می‌گیرد. انبارلویی ضمن ارائه توضیحاتی درباره چگونگی ارتقای کیفیت آثار موجود در آرشیو اعلام کرد: آرشیو سازمان صدا و سیما 2000 حلقه نگاتیو تاریخی و ارزشمند دارد که بخشی از این نگاتیوها آثار مستندی است که در اختیار شبکه مستند سیما قرار گرفته تا این اتفاق شروعی برای تولید آثار فاخر باشد.

در این مراسم همچنین از مستندسازانی مانند خسرو سینایی، محمدرضا اصلانی، حسین ترابی و محمد علی فارسی تجلیل شد.

قدرت تشخیص تماشاگر از فیلمساز بیشتر است

خسرو سینایی، مستندساز پیشکسوت کشورمان پیش‌از این درباره تولید مستند گفته بود: مستند بخش نجیب سینماست و مستندسازان مسئولیت‌پذیر هستند. چطور می‌شود بدون بازیگر محبوب برای مردمی که قهرمان و ستاره می‌خواهند، بدون داستانی که پستی و بلندی آن توجه مخاطب را جلب کند، فیلمی ساخت که مخاطب آن را دوست داشته باشد؟ این چیزی است که من طی سال‌ها کار به جواب آن رسیده‌ام.

وی حتی موفقیت‌ آثار داستانی‌ خود مانند عروس آتش را مدیون مستندسازی دانست و گفت: باور من این است که امروزه بیننده بیش از فیلمساز تشخیص پیدا کرده است و ما باید صحنه را طوری شکل دهیم که قبل از هرکسی خودمان آن را باور داشته باشیم. اگر این‌گونه نباشد همدلی بین عوامل فیلمساز شکل نمی‌گیرد و مخاطب نه می‌خندد و نه‌اشک می‌ریزد.

سینایی با بیان این‌که از سینمای مستند بسیار آموخته، بیان کرد: تأکید می‌کنم جوانان علاقه‌مند به سینما، اول مستند بسازند و بعد وارد سینمای داستانی شوند. گرچه هیچ کدام بر دیگری ارجحیت ندارد و تنها سینمای داستانی از نظر بازار و تهیه‌کننده فروش بیشتری خواهد داشت.

سینایی درباره قدردانی از مستندسازان گفت: اهل تشریفات نیستم اما همین که احساس می‌کنم کسانی هستند که تلاش چند ساله‌ام را قدر می‌دانند برایم ارزشمند است. وقتی فیلم مستند داریم، یعنی می‌توانیم امروز را برای آیندگان حفظ کنیم.

سینمای مستند، نشانه فرهیختگی جامعه

محمدرضا اصلانی، دیگر مستندساز پیشکسوت کشورمان نیز معتقداست: آثار مستند، شاخصه ملت‌های صنعتی رو به رشد است و استقبال از سینمای مستند نشانه فرهیختگی یک جامعه.

اگر در زمان قدیم کلام ایجادکننده گنجینه‌های ادبی بود، اکنون سینماست که به رشد گنجینه‌ها منجر می‌شود.

وی با اشاره به دیداری که سینماگران در اواخر دهه 80 با رهبر معظم انقلاب داشته‌اند، ادامه داد: در دیدار با مقام معظم رهبری، به این نکته اشاره کردم مشکل اصلی ما این است که جهت نداریم و در فیلم‌های ما نشانی از فرهنگ نیست.

کارگردان «جام حسنلو» اضافه کرد: اکنون زمان آن رسیده است که یک وحدت ملی اتفاق بیفتد و شاهد پراکندگی و ناهماهنگی جناح‌ها نباشیم، چون نداشتن اتحاد یک مملکت را به نابودی می‌کشاند. جناح‌ها باید در کنار هم باشند و نگاه متفاوتشان به معنای ضدیت با یکدیگر نباشد.

اصلانی تصریح کرد: اگر موضوعات مستندهایمان را دراماتیزه نکنیم در حافظه مردم باقی نمی‌ماند. همان‌طور که گزارش‌های خبری فراموش می‌شوند. اکنون جهان اطلاعات است و بنگاه‌های خبری در جنگ با یکدیگر و خبر به‌عنوان یک کالای فرهنگی‌گران‌ترین کالای جهان است. اما فیلم مکانیزم فشرده اطلاعاتی نیست و باید گسترش پیدا کند، دراماتیزه شود و با مخاطب ارتباط برقرار کند. این از طریق تفسیر اطلاعات ممکن است.

وی با تأکید بر این‌که مستند باید مفسر مسائل باشد، در پایان یادآور شد: فکر می‌کنم سینمای آینده ما سینمای مستند است و داستانی راه به جایی نمی‌برد. از طرفی ما تا زمانی که ایرانی نباشیم، جهانی نیستیم و به رشد ملی نمی‌رسیم.

ارتقای شبکه مستند از تامین به تولید

مستند باید با همه انواع آن و گونه‌های مختلفش در رسانه ملی احیا شود. تصمیم گرفتیم شبکه مستند را از یک شبکه تامینی به تولیدی ارتقا دهیم.

اگر دوربین مستند بخواهد به واقعه بپردازد باید چه نگاهی داشته باشد؟ در مسیر کشورهای اروپایی افراد زیادی جان خود را از دست داده‌اند و اکنون مرگ یک کودک سوژه شده ‌، این درست است، اما همه حقیقت نیست.