جهادگری یک سبک زندگی است

حمیدرضا خانمحمدی ازجمله جهادگرانی است که سال‌های زیادی در این اردوها حضور فعال داشته است. به گفته او حضور در گروه‌های جهادی راه و رسم زندگی را به جوانان می‌آموزد و باعث ایجاد نشاط و تحرک بیشتر در جامعه می‌شود.

یک اردوی جهادی چگونه و با چه نیتی شکل می‌گیرد؟

اردوهای جهادی از ابتدای انقلاب به واسطه پیروزی نظام جمهوری اسلامی ایران به دستور امام راحل در سال 57 صورت گرفت. امام خمینی از همان ابتدای پیروزی نهضت با توجه به وضع محرومی که روستاییان داشتند از مردم خواستند برای کمک به آنها به روستاها بروند. این‌‌گونه بود که نیروهای جوان و فعال که انگیزه‌های معنوی داشتند در روزهای جمعه و تعطیل به مناطق محروم می‌رفتند و به کشاورزان برای انجام امور زراعی و آبادانی روستاها کمک می‌کردند. بعد از این که ایران درگیر جنگ شد، رویکرد جهاد تغییر کرد و در بخش‌های دفاعی نظام تمرکز بیشتری داشت اما بعد از اتمام جنگ، گروه‌های خودجوش مردمی در دبیرستان‌ها فعالیت‌های جهادی و کمک به عمران و آبادانی روستاها و مناطق محروم را به جدیت بیشتری ادامه دادند و در عید نوروز و روزهای تعطیل به کمک مردم می‌رفتند و مشکلاتشان را حل می‌کردند. بنابراین هسته اولیه تشکیل اردوهای جهادی در دبیرستان‌ها شکل گرفت. دانش آموزانی که در این اردوها شرکت می‌کردند بعد از ورود به دانشگاه‌ها هم این نوع فعالیت‌ها را ادامه دادند و با توجه به بالارفتن تخصص اعضای اردوهای جهادی به‌واسطه حضور در مراکز آموزش عالی،‌ ‌فعالیت‌های جهادی به لحاظ کیفی سطح مطلوبی پیدا کرد. در سال 76 و 77 فعالیت‌های جهادی کمی کمرنگ شد، اما بعد از ارسال گزارش‌های مختلف در مورد فعالیت این اردوها و اطلاع‌رسانی مناسب صدا و سیما در این زمینه و پخش مستندهایی از رسانه ملی، خواست عمومی برای گسترش این فعالیت‌ها افزایش پیدا کرد.

بعد از صدور فرمان جهاد سازندگی از سوی مقام معظم رهبری و اعلام ماموریت به بسیج برای ورود این نهاد به بخش سازندگی، فعالیت‌های اردوهای جهادی توسعه پیدا کرد. در کنار فعالیت‌های جهادی که در ساز‌و‌کارهای بسیج صورت می‌گرفت، به موازات آن،‌ حرکت‌های خودجوش مردمی نیز با توان بالاتری ادامه پیدا کرد. در مجموع فعالیت‌های جهادی چه در قالب اقدامات صورت گرفته از سوی نهاد بسیج و چه فعالیت‌های مردمی، حرکت خودجوشی است از سوی گروهی که دغدغه‌هایی برای رفع محرومیت‌ها و مشکلات جامعه دارند. در اوایل شکل‌گیری اردوهای جهادی،‌ شاید به تعداد انگشت شماری گروه در این عرصه فعال بودند، اما در حال حاضر با توجه به فرمان مقام معظم رهبری و گسترش فعالیت‌های خودجوش مردمی،‌ نزدیک به 3000 گروه در این اقدام خداپسندانه شرکت می‌کنند.

علت استقبال از گروه‌های جهادی در سال‌های اخیر چیست؟

جوانان هسته اصلی این گروه‌های جهادی هستند و در تشکیل اردوهای اینچنینی فضایی را فراهم می‌آورند که نیروی جوان براحتی بتواند انرژی خود را تخلیه کند. وقتی جوانی در فعالیت‌های خیرخواهانه شرکت کرد، این احساس به او دست می‌دهد که در درجه اول در حق خودش خوبی کرده و روحش به آرامش رسیده است. چنین فردی احساس شادمانی و لذت دارد و دیگران را نیز برای روی آوردن به چنین فعالیت‌هایی ترغیب می‌کند. به همین دلیل کسانی که از دوران دانش آموزی در اردوهای جهادی شرکت فعال داشتند، حتی با ورود به دانشگاه و سایر مراکز آموزشی هم حضور مستمر خود در این اردوها را قطع نمی‌کنند و خدمات خود را در قالب پزشک، معلم، مهندس و... در روستاهای محروم پی می‌گیرند. یک عضو اردوی جهادی که در دوران تحصیل در دبیرستان و دانشگاه در ساخت مسجد، حمام یا بنای مسکونی شرکت می‌کرد بعد از فارغ‌التحصیل شدن،‌ الان به عنوان یک پزشک یا جراح به صورت رایگان در مناطق محروم اقدام به خدمت‌رسانی می‌کند. به عبارت دیگر جهادگران فعلی با همان خلوص نیت اعضای گروه‌های جهادی سال 57 کمک و دستگیری از محرومان را جزو وظایفشان می‌دانند.

برای تشکیل گروه‌های جهادی بویژه در مدارس، علاقه‌مندان برای حضور در این اردوها چگونه همدیگر را پیدا می‌کنند؟ به عبارت دیگر یک گروه جهادی چه فرآیندی را برای تشکیل طی می‌کند؟

شور و هیجانی که برای خدمت‌رسانی میان بسیاری از جوانان وجود دارد در کنار تربیت خانوادگی و پایبندی به ارزش‌های معنوی و هدایتگری درست مربیان پرورشی عاملی برای تشکیل این گروه‌های جهادی بود. نکته جالب اینجاست که انگیزه‌های اعضای شرکت‌کننده در اردوهای جهادی آن‌قدر بالاست که در شرایط عادی که یک کار عمرانی ممکن است در ده روز به انجام برسد اعضای اردو در کمتر از ده روز کار را به اتمام می‌رسانند. برای ترغیب جوانان کافی است در مدرسه یک مربی پرورشی اعلام بکند برای انجام کاری خیرخواهانه به منظور کمک‌رسانی به مناطق محروم نیازمند همکاری جوانان مشتاق است. همین اطلاع‌رسانی مختصر کافی بود که بلافاصله تعداد زیادی از متقاضیان برای شرکت در این اردوها اعلام آمادگی کنند. حتی شاید برخی از داوطلبان حضور در اردوها به لحاظ خانوادگی از پایبندی بالایی نسبت به قیودات دینی برخوردار نباشند، اما کمک به همنوع و دستگیری از محرومان برای آنها جذابیت دارد.

اعضای گروه‌های جهادی از چه تیپ شخصیتی برخوردارند؟ آیا سلایق سیاسی و فرهنگی باعث ایجاد اختلاف میان گروه‌های جهادی نمی‌شود؟

حضور در اردوهای جهادی ساختارهای سیاسی یا طبقاتی را به هم می‌ریزد. چون کار در چنین اردوهایی فارغ از «منیت»هاست و عضو گروه می‌داند برای رضای خدا و کمک به همنوع فعالیت خود را آغاز می‌کند و در طول دوران حضور در این اردوها با کنار گذاشتن همه علایق و سلایق فرهنگی، اجتماعی و سیاسی در یک اقدام خداپسندانه شرکت می‌کند. حاصل چنین فعالیتی هم شاد کردن خانواده‌هایی است که سرپناه خود را از دست داده‌اند یا برای تامین مایحتاج زندگی خود دچار مشکل شده‌اند. وقتی انسان با چنین مشکلاتی روبه‌رو می‌شود دیگر رغبتی برای بروز خواسته‌های سیاسی و اجتماعی پیدا نمی‌کند. به همین خاطر در این گروه هر فکر و اندیشه حضور پیدا کرده و تنها به خدمت‌رسانی فکر می‌کند. تجربه سال‌ها تشکیل اردوهای جهادی نشان می‌دهد همه اعضا تنها به انگیزه کمک به همنوع شرکت می‌کنند. حتی ممکن است این اعضا در خارج از فضای اردو با هم تقابل داشته باشند، اما تقابل‌ها در زمان برگزاری اردو کنار گذاشته می‌شود و همه یکدل درصدد اقدام برای کارهای عمرانی هستند. دل‌ها در این اردوها نسبت به همدیگر نرم می‌شود.

آیا حضور در چنین فعالیت‌های خداپسندانه و خیرخواهانه، تمرینی برای فعالیت‌های جمعی، کار گروهی و همگرایی نیز هست؟

طبعا اگر کسی قصد کار گروهی نداشت انگیزه‌ای برای حضور در این اردوها در اوقات تعطیلی و فراغت خود نداشت. اگر کسی قبلا در امور اداری و شخصی خود نظم‌پذیر نبود شرکت در گروه‌های جهادی باعث تقویت روحیه همگرایی و جمع‌گرایی او می‌شود و او را موجودی اجتماعی بار می‌آورد. کسی که همراه با این گروه‌ها برای کمک به محرومان خدمت‌رسانی می‌کند، در فعالیت‌های اداری و اجتماعی دیگر نیز اوقات را به بطالت نمی‌گذارند و سعی می‌کند در طول دوران مسئولیت و خدمت، فعالیت مفید خود را افزایش دهد. بارها شاهد بودم خانواده‌ها بعد از مراجعت فرزندانشان از اردوهای جهادی، گفته‌اند فرزندانشان به لحاظ اخلاقی، تربیتی و رفتاری وضع بهتر و مطلوب‌تری پیدا کرده‌اند. آنها در خانواده نظم‌پذیرتر شدند و اوقات فراغت خود را به بطالت نمی‌گذرانند. در واقع حضور در اردوگاه‌های جهادی باعث تقویت اجتماعی جوانان شده است. این جوان در محیط خانواده و اجتماع، رفتارهای بهنجاری از خودش بروز می‌دهد و در تعاملات اجتماعی انسان موفق‌تری است. جالب اینجاست که جوانان زمان محدودی را در اردوهای جهادی در کنار یکدیگر به سر می‌برند و شاید هر دوره جهادی به تناوب بیشتر از پانزده روز طول نکشد، اما همین فاصله زمانی کوتاه،‌ تغییرات زیادی را در روحیه و سبک زندگی جوانان ایجاد می‌کند.

یک جوان با دیدن مشکلاتی که یک روستایی با آن دست و پنجه نرم می‌کند هم قدر عافیت را می‌داند و هم روحیه قناعت در او تقویت می‌شود. یک انسان جهادی از این پس در خرج بیت‌المال دقت و تقوای لازم را پیشه می‌کند.

در این اردوها علاوه بر خدمت‌رسانی آیا فعالیت‌های فرهنگی دیگری درخصوص افزایش تربیت دینی و اعتقادی و اجتماعی صورت می‌گیرد؟

در چنین فضاهایی با توجه به این که جوانان اوقات زیادی را کنار هم به سر می‌برند خودبه خود تشنگی برای فراگیری و تقویت روحیه معنوی وجود دارد. در این جمع خوراک‌های مختلف فرهنگی توسط مربیان یا خود اعضای گروه ارائه می‌شود. بویژه در اردوهای جهادی که دانشجویان حضور دارند اعضای گروه با توجه به آموخته‌هایشان،‌ اطلاعات را با یکدیگر تبادل می‌کنند. فعالیت‌های گروه‌های شرکت‌کننده در اردوهای جهادی به کارهای عمرانی محدود نمی‌شود. دعوت از برخی ازکارشناسان،‌ انجام دید و بازدیدها از اهالی روستا و در جریان قرار گرفتن از مسائل و مشکلات ساکنان مناطق محروم و برنامه‌ریزی برای اشتغال جوانان روستا و... از دیگر اقداماتی است که توسط اعضا صورت می‌گیرد. به عبارت دیگر فعالیت‌های عمرانی بهانه‌ای برای ورود به منطقه و درک مسائل اجتماعی و فرهنگی اهالی روستاست.

حضور پسران در فعالیت‌های جهادی معطوف به اقدامات عمرانی است. اردوهای جهادی دخترانه چه فعالیت‌هایی را انجام می‌دهند؟

در اردوهای جهادی دختران، بیشتر دانشجویان در کارهای فرهنگی فعال هستند. مثلا در امور بهداشتی یا ارائه آموزش‌های حرفه‌ای به دختران روستا و مناطق محروم نقش‌آفرین هستند. هدف هم از این امور، آموزش اولیه در برخی از حرفه‌ها مثل خیاطی، دوزندگی، بافندگی و کمک‌های اولیه به دختران محرومی است که می‌توانند با ممارست بیشتر این مهارت‌ها را فرا بگیرند. حتی برخی از این اردوها هم به صورت خانوادگی شکل می‌گیرد. چند خانواده با تشکیل یک گروه جهادی مدتی را در روستاها و مناطق محروم می‌گذرانند و آموزش‌هایی فرهنگی را به نیازمندان ارائه می‌کنند. در واقع این خانواده‌ها، سبک زندگی جهادی را در پیش می‌گیرند.

فتاح غلامی

اندیشه

اردوهای جهادی در کلام رهبری

این کار اردوهای هجرت و حرکت عظیم بسیج سازندگی یکی از برکاتش خدمت‌رسانی است که میلیون‌ها نفر از این خدمت شما به‌صورت مستقیم بهره‌مند می‌شوند. از لحاظ مادی، از لحاظ امور روزمره زندگی، از لحاظ معنوی و هدایت، بهره‌مند می‌شوند. شما اگر درس قرآن هم آنجا ندهید، خودِ حضور یک جوان مؤمن و متدین و متشرع در یک مجموعه‌ روستایی، در بین جوانان، در بین مردم، مظهر مجسم آیه‌ قرآن است؛ آنها را به دین، به انقلاب، به معنویت، سوق می‌دهد. «کونوا دعاة النّاس بغیر السنتکم»؛ شما با عمل خودتان مردم را به ایمان، به اسلام، به دین دعوت می‌کنید. این خدمت‌رسانی است؛ خدمت‌رسانی مادی و خدمت‌رسانی معنوی. از این مهم‌تر، خدمتی است که شما به خودتان می‌کنید؛ استعدادهای درونی خودتان را فعال می‌کنید؛ به بالقوه‌هایی که در وجود شما هست، فعلیت می‌بخشید؛ تجربه پیدا می‌کنید؛ با زندگی مردم آشنا می‌شوید؛ این حصارهای طبقاتی شکسته می‌شود؛ واقعیت‌های زندگی را لمس می‌کنید.

دیدار با جهادگران بسیج سازندگی در شهریور ۸۹