آغاز شمارش معکوس برای رود کشکان

رودخانه کشکان در جنوب لرستان، یکی از ده‌ها رودخانه این استان و بلکه بزرگ‌ترین آنهاست و علاوه بر این‌که یکی از جاذبه‌های طبیعی این استان به‌شمار می‌رود، بخش عمده‌ای از نیاز آبی تولیدات کشاورزی لرستان را نیز تامین می‌کند، اما عواملی همچون خشکسالی و کاهش شدید نزولات جوی در سال‌های اخیر از یک‌سو و برداشت‌های مجاز و غیرمجاز بی‌رویه برای کشت محصولات آب‌بر توسط کشاورزان از دیگر سو، رمقی برای این رودخانه باقی نگذاشته، به‌طوری که این روزها تقریبا بخش زیادی از کشکان خشک و سایر قسمت‌های آن نیز بسیار کم آب و کم جان شده است. اتفاقی که به گفته مسئولان لرستان مشکلات حادی برای کشاورزی و حتی محیط‌زیست شهرستان‌های کوهدشت، پلدختر، الشتر و خرم‌آباد که در مسیر این رودخانه واقع شده‌، ایجاد خواهد کرد.

کاهش 90درصدی آبدهی رودخانه

مدیرکل حفاظت محیط‌زیست لرستان در این باره می‌گوید: در چند نقطه مسیر رودخانه، از جمله نزدیک پلدختر و چم‌گردالی جریان آب کاملا قطع شده که در تاریخ این رودخانه بی‌سابقه بوده و به یک فاجعه عظیم زیست‎محیطی در مسیر کشکان و سیمره منجر شده است. مهرداد فتحی‌بیرانوند در گفت‌و‌گو با ایرنا می‌افزاید: اکنون رودخانه کشکان در بخشی از شهرستان کوهدشت تا شهرستان پلدختر در منطقه چم‌مهر و هلوش خشک شده و حیات آبزیان از بین رفته و خسارت غیرقابل جبرانی به محیط‌زیست استان وارد شده است.

وی با بیان این‌که این رودخانه و سرشاخه‌های آن در تأمین آب کشاورزی شهرستان‌های الشتر، خرم‌آباد و پلدختر نقش بسیار مهمی دارد، تصریح می‌کند: حدود 82 درصد اراضی کشاورزی شهرستان پلدختر، توسط رودخانه کشکان آبرسانی می‌شود و این رودخانه در واقع شاهرگ حیاتی پلدختر به‌شمار می‌رود.

فتحی‌بیرانوند با تاکید بر این‌که دلیل اصلی خشک شدن کشکان، کاهش دبی ‌آب و خشکسالی است، می‌گوید: وجود 1270 موتور تلمبه آب غیرمجاز در منطقه پلدختر و 1383 موتور تلمبه غیرمجاز در سطح استان‌ و کشت وسیع برخی محصولات آب‌دوست مانند هندوانه، طالبی و برنج در مناطق حاشیه رودخانه نیز به‌عنوان عوامل بعدی خشکی کشکان مطرح است. همه اینها در حالی است که در منطقه زیودار و بن‌لار پلدختر نیز هزاران هکتار باغ انجیر احداث‌ شده که این صنعت به شیوه غلط و غرقابی آبیاری می‌شود و حجم زیادی از آب رودخانه را مصرف می‌کند. به گفته مدیرکل محیط‌زیست لرستان، بر اساس برآوردی که انجام ‌شده، میزان دبی آب این رودخانه امسال نسبت به سال گذشته ۹۸ درصد و ورود آب به رودخانه نیز ۷۵ درصد کاهش داشته است.

اصلاح الگوی کشت

معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی لرستان در نشستی که برای حل بحران تشکیل شده بود، از مردم خواست که با استفاده از روش‌های نوین آبیاری و اصلاح الگوی کاشت و استفاده از کشت جایگزین، برداشت خود از آب رودخانه کشکان را به حداقل برسانند و مصرف آب را مدیریت کنند.

حسین پیرحیاتی با بیان این‌که جهاد کشاورزی بحث آبیاری از طریق سیستم آبیاری نوین را با قوت در استان دنبال می‌کند، گفت: جهاد کشاورزی به‌عنوان متولی بخش کشت گیاهان و مردم به‌عنوان بهره‌بردار باید در بحث کاشت، تغییر روش دهند و با این شرایط خشکی رودخانه از کشت پاییزه خودداری کنند. نادر مختاری، معاون شرکت آب منطقه استان نیز با تاکید بر رعایت حقآبه و میزان برداشت توسط کشاورزان حاشیه رودخانه کشکان، برداشت بی‌رویه از رودخانه را غیرقانونی دانست و از برخورد قانونی با متخلفان خبر داد.

در همین حال فرماندار شهرستان دوره‌چگنی با بیان این‌که به‌دلیل خشکسالی‌های پی‌درپی و کاهش نزولات جوی، سطح آب‌های زیرزمینی این شهرستان خیلی پایین رفته و آب‌های جاری مانند رودخانه کشکان بشدت کاهش‌یافته، به‌طوری‌که دیگر آبی در رودخانه جاری نیست، به تسنیم می‌گوید: علاوه بر این، سه بخش ویسیان، مرکزی و شاهی‌وند شهرستان دوره‌چگنی در مسیر رودخانه کشکان است که عمده درآمد افراد ساکن در این بخش‌ها از طریق کشاورزی تأمین می‌شود.

بی‌توجهی به هشدارها

بر اساس سنوات گذشته کشت بهاره این کشاورزان گندم و جو است، ولی در فصل تابستان کاشت صیفی‌جات، برنج و هندوانه در این مسیر انجام می‌شود که مصرف آب زیادی دارد و تاثیر زیادی نیز در کاهش آب رودخانه داشته است.

نورالدین درمنان با اشاره به این‌که طی چند سال اخیر از طریق آب منطقه‌ای و محیط‌زیست جلسات توجیهی برای کشاورزان منطقه تشکیل و هشدار بحران کم‌آبی به مردم داده شد، اما این موضوع خیلی جدی گرفته نشد، تصریح می‌کند: این بی‌توجهی موجب شد که امروز کشاورزان مجبور به ترک کشت محصولات آب‌دوست و کشت تابستانه شوند.

در همین حال بهروز ابراهیمی، کارشناس مطالعات پایه آب منطقه‌ای لرستان می‌گوید: آبدهی این رودخانه امسال نسبت به سال گذشته خیلی کاهش ‌یافته، به‌طوری که آبدهی آن به ۳۰۰ لیتر در ثانیه رسیده که نسبت به دوره آماری سال گذشته بالای ۹۰ درصد کاهش نشان می‌دهد.

کشت تابستانه ممنوع

وضع بحرانی کشکان و خشکیدگی شاهرگ حیات‌بخش جنوب لرستان، سرانجام مسئولان این استان را به تشکیل جلسه اضطراری شورای آب وادار کرد تا شاید بتوان با اخذ تصمیماتی هرچند دیر، مانع از مرگ این رودخانه و بروز یک فاجعه بزرگ در منطقه غرب کشور شد.

در این جلسه مقرر شد همه بهره‌برداران که اراضی آنها در بالاتر از پل کشکان قرار گرفته است، صرفا از ساعت ۸ صبح تا ۸ شب مجاز به برداشت آب کشاورزی خواهند بود و در صورت تخلف با متخلفان برخورد قانونی می‌شود.

همچنین مقرر شد جهادکشاورزی شهرستان چگنی از هرگونه کشت محصولات تابستانی در بالادست رودخانه کشکان ممانعت به عمل آورد. رعایت میزان حقآبه زیست‌محیطی رودخانه کشکان مطابق ضوابط مربوط توسط بهره‌برداران نیز از دیگر مصوبات این جلسه بود. در نهایت قرار شد تا اجرایی شدن این دستورات گروهی از نمایندگان امور آب شهرستان، جهاد کشاورزی و نیروی انتظامی به صورت شبانه نسبت به بازرسی و سرکشی در این زمینه و صحت اجرای مصوبات فعالیت داشته باشند.