نصف جهان با 40 میلیارد چه خواهد کرد؟

رئیس‌جمهور، شهر اصفهان را مرکز فرهنگ و تمدن اسلامی خواند. او گفت اینجا اصفهان و نصف جهان است و اگر همه اصفهان نصف جهان نیست، نصف جان ایران است. من همه جای دنیا رفتم، اما هیچ کجا اصفهان و میدان تاریخی امام(ره)‌ نمی‌شود. رئیس‌جمهور با اشاره به آن‌که اصفهان، امروز قطب بزرگ دانشگاه، صنعت، کشاورزی، فناوری‌های نوین، حوزه علمیه، بزرگان، اندیشمندان و آثار گرانقدر تاریخی است از اختصاص 40 میلیارد تومان برای مرمت بناهای تاریخی اصفهان خبر داد که در سال 94 و 95 اجرایی و عملیاتی خواهد شد.

اما سوالی که پیش می‌آید این است که آیا روحانی با اختصاص اعتبار 40 میلیارد تومانی جانی دوباره در کالبد میراث فرهنگی اصفهان تزریق کرده است، آن هم در شرایطی که میراث فرهنگی و آثار تاریخی اصفهان سال‌هاست که به دلیل کمبود بودجه و اختصاص نیافتن اعتبارات لازم از گرفتاری‌های متعددی رنج می‌برد؛ پرسشی که دستمایه تهیه این گزارش و مرور وضعیت میراث فرهنگی به قول دکتر روحانی نصف جان ایران شد.

میراث فرهنگی نصف جهان

اصفهان از تاریخی غنی برخوردار است، چنان که در عهد اشکانیان مرکز و پایتخت یکی از ایالت‌های وسیعی بود که تحت فرمان ملوک اشکانی قرار داشت. در دوره ساسانیان، محل سکونت و قلمرو و نفوذ «اسپوهران» یا اعضای هفت خانواده بزرگ ایرانی که مشاغل عمده و مناسب سلطنتی در اختیار داشتند، بود.

بعد از اسلام، اصفهان مانند دیگر شهرهای ایران تا اوایل قرن چهارم تحت سلطه اعراب بود و در زمان منصور خلیفه عباسی مورد توجه قرار گرفت و به حاکم این شهر دستور داده شد در عمران و آبادانی آن کوشا باشد.

تمام این عوامل سبب شده است تا 1626 اثر تاریخی از اصفهان در فهرست میراث فرهنگی کشور ثبت شود. میدان نقش جهان، باغ فین کاشان و مسجد جامع اصفهان نیز ازجمله آثاری است که از نصف جهان در میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است. البته این تعداد آثار تاریخی تنها داشته‌های میراث فرهنگی استان اصفهان نیست، چنان که به گفته فریدون اللهیاری، مدیرکل میراث فرهنگی اصفهان، این استان دارای بیش از 20 هزار اثر ارزشمند است که با تخصیص اعتبار و بودجه مناسب می‌تواند مورد توجه کارشناسان قرار بگیرد.

در این میان اولویت‌هایی از سوی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اصفهان تعریف شده است. اولویت‌هایی که در قالب پروژه‌های اجرایی به منظور رونق، حفظ، نگهداری، مرمت و احیای میراث فرهنگی اصفهان تعریف شده است. مسعود سلطانی‌فر، رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری نیز با بررسی این مهم و طرح آن در هیات دولت موفق شد تا نظر رئیس‌جمهور را به سوی میراث فرهنگی اصفهان جلب کند.

اللهیاری معتقد است: «سفر هیات دولت به استان اصفهان با خبرهای خوبی برای میراث فرهنگی همراه شد، چنان که اختصاص 40 میلیارد تومان اعتبار به مرمت میراث فرهنگی بر مبنای تعریف پروژه‌های مشخص و نیازسنجی دقیق آثار تاریخی و میراث فرهنگی اصفهان انجام شد و مصوبه دولت مبتنی بر نیاز اصفهان بود.» او درخصوص اولویت‌های جدی اصفهان در بحث مرمت بناهای تاریخی بر پایه اعتباری که مصوب شده است، اظهار کرد: «بخش مهم این اعتبار در بحث بناهای شاخص و پایگاه‌های ثبت جهانی هزینه خواهد شد، چرا که بناهای شاخص استان اصفهان نیازمند مرمت است. در عین حال مرمت این بناها یک امر هزینه‌بر، پیچیده و به لحاظ فنی بسیار دقیق است که باید با دقت انجام شود.» به گفته مدیر کل میراث فرهنگی اصفهان، بخشی از این مبلغ در چهلستون، عالی قاپو، باغ‌فین کاشان و پایگاه سیلک هزینه خواهد شد. همچنین بخشی دیگر از اعتبار 40 میلیارد تومانی صرف ایمن‌سازی و تامین امنیت بناها می‌شود.

بخش دیگر این اعتبار صرف مرمت مساجد تاریخی استان اصفهان خواهد شد. در اصفهان تعداد قابل‌توجهی مسجد تاریخی وجود دارد که بخش بزرگی از آنها جزو شاخص‌ها و ارزش‌های معماری تاریخی و اسلامی کشور به حساب می‌آید؛ از جمله این مساجد می‌توان به مدرسه ملا عبدالله، مسجد جامع میمه، مسجد سید(اصفهان) و مسجد شیخ لطف‌الله اشاره کرد.

به گفته اللهیاری، منابع جاری اختصاص یافته به استان این امکان را می‌داد تا استحکام‌بخشی بخشی از این مساجد انجام شود، اما‌ آنچه مسلم است این که مرمت آنها و تغییر شرایط، نیازمند تامین اعتبار است. با وجود این با اختصاص اعتبار 40 میلیارد تومانی می‌‌توان حدود 50 مسجد را در اولویت‌کاری قرار داد. مرمت و بازسازی پل‌های تاریخی زاینده‌رود از سرچشمه تا گاوخونی از دیگر برنامه‌های اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری استان اصفهان برای استفاده از بودجه مصوب رئیس‌جمهور است. به گفته مدیرکل میراث فرهنگی اصفهان، رسیدگی به وضع آنها باید بجد پیگیری شود، چرا که برخی از این پل‌ها با مشکلات جدی روبه‌روست که باید با رسیدگی و بازسازی و مرمت در نگهداری آنها کوشش بیشتری اعمال شود. ساماندهی و مرمت برج‌های کبوترخانه از دیگر اولویت‌های اداره کل میراث فرهنگی استان اصفهان برای هزینه‌کرد اعتبار 40 میلیارد تومانی است. کبوترخانه‌ها اعجاز معماری ایرانی است که باید مورد توجه قرار گیرد.

او اعتبار تعلق گرفته از سوی ریاست جمهوری به میراث فرهنگی استان اصفهان را افزون بر اعتبارات ملی و استانی عنوان کرد که میراث فرهنگی اصفهان از آن منتفع می‌شود و ادامه داد: «هر سال شاهد اختصاص یافتن اعتبار استانی متفاوت از سال‌های دیگر هستیم و شاید رقم آن به پنج میلیارد تومان برسد، اما اعتبارات ملی متفاوت است. البته با توجه به اعتبارات اختصاص یافته، امسال حجم بزرگی از مرمت در بناهای تاریخی را آغاز کردیم. این مبلغ به کمک منابع معمول اعم از ملی و استانی خواهد آمد و امید است با به‌موقع واریز شدن این اعتبار بتوانیم در سال 94 و 95 شرایط حفاظت میراث فرهنگی در اصفهان را تغییر دهیم و به وضعیت نسبتا پایدار و مطلوبی برسانیم.» اللهیاری با تاکید بر آن که میراث فرهنگی در استانی مانند اصفهان، نیازمند نگاه ویژه، پایدار و مستمر است، تصریح کرد: «عنایت و توجه رئیس‌جمهور و هیات دولت به استان اصفهان به عنوان پایتخت فرهنگ و تمدن ایرانی ـ اسلامی و حوزه میراث فرهنگی، رویکرد ارزشمند و مورد تقدیری است که نشان می‌دهد دولت تدبیر و امید توجه ویژه‌ای به این مهم دارد.» به گفته مدیرکل میراث فرهنگی اصفهان، بخش مرمت آثار تاکنون بیش از پنج میلیارد تومان دریافت کرده است و قطعا اختصاص 40 میلیارد تومان به این بخش تاثیر بسزایی در رشد و توسعه میراث فرهنگی خواهد داشت. او یادآور شد: «هنگامی که از بخش ساخت و ساز و معماری بناهای دیگر صحبت از میلیارد زده می‌شود امکان جذب آن سریع است و در عین حال این ارقام بسرعت هزینه می‌شود، اما در بخش میراث فرهنگی در بسیاری مواقع توزیع ارقام کوچک در بین بناهای متعدد می‌تواند در نجات‌بخشی آنها موثر باشد. چنان که مشکلات برخی آثار با اختصاص 40 یا 60 میلیون تومان اعتبار حل می‌شود مخصوصا مساجد تاریخی که به آنها اشاره شد. چنان که با تزریق چنین مبالغی به بخش مرمت و احیا، بزودی شاهد بهره‌برداری آنها خواهیم بود. حتی با اختصاص سه میلیارد تومان به این بخش می‌توان تمام مساجد را احیا کرد.»

اللهیاری همچنین به وضعیت بناهای اصفهان در چند ماه اخیر اشاره کرد و گفت: «حرکت‌های گسترده‌ای برای رفع مشکلات میراث فرهنگی استان شروع شده است و به جرات می‌توان گفت وضعیت بناهای اصفهان خیلی خوب نبود؛ خصوصا بناهای شاخص، اما حرکت‌ها شروع شده است و شاهد آغاز فعالیت بیش از 200 کارگاه مرمتی فعال در سطح استان خواهیم بود. برخی از این کارگاه‌های مرمت در چند بنای شاخص در حال فعالیت است؛ به طور مثال در مسجد امام فعالیت گسترده‌ای برای بازسازی گنبد مسجد در حال انجام بوده که ادامه فعالیت‌های گذشته است.»

مدیرکل میراث فرهنگی اصفهان ادامه داد: «در عین حال برنامه اساسی درخصوص نم و رطوبت مسجد امام را در برنامه داریم که بیش از 25 سال به یکی از معضلات این مسجد تبدیل شده و تاکنون ورود اساسی و اجرایی به آن صورت نگرفته بود، اما امروزه شاهد عملیاتی شدن این مهم هستیم.»

او همچنین از آغاز مرمت چهلستون بعد از 50 سال خبر داد و گفت: «بزودی مرمت دو پوش سقف چهلستون آغاز می‌شود که در حفظ و استحکام‌بخشی و مرمت این بنا اهمیت دارد. با اعتباری که از سوی ریاست جمهوری ابلاغ شد، می‌توانیم مرمت چهلستون را با قدرت آغاز کنیم و از دغدغه فعالان میراث فرهنگی بکاهیم. مرمت عالی‌قاپو نیز با سرعت پیش می‌رود و امید است در نیمه نخست سال 94 بتوانیم عالی‌قاپو را از حصار داربست‌ها نجات دهیم.»

معصومه دیودار ‌/‌ جام‌جم