اوپک نیاز به خانه‌تکانی دارد

اوپک در طول دوران عمر بیش از نیم‌قرن خود در مقاطع مختلف، توانسته بود بخوبی از منافع اعضای خود صیانت کرده و حتی در برخی برهه‌ها توانسته از ابزار نفت به عنوان یک سلاح سیاسی در مقابل ابرقدرت‌های بزرگ جهان استفاده کند اما این سازمان قدیمی اکنون در حال از دست دادن کارکردها و فلسفه‌ای است که به سبب آن تاسیس شد.

در 55 سال گذشته، جهان شاهد تحولات سیاسی و اقتصادی فراوانی بوده و طبعا اوپک نیز تحت تاثیر همین تحولات قرار گرفته است.

در حوزه اقتصادی، ورود گسترده تولیدکنندگان غیراوپکی به بازار نفت، ظهور مصرف‌کنندگان بزرگی مانند هند و چین از میان کشورهای در حال توسعه، آغاز تولید نفت شیل و نفت‌های فوق‌سنگین در قاره آمریکا، افزایش گرایش به سمت سوخت‌های غیرفسیلی در کشورهای صنعتی و ظهور بورس‌های بزرگ نفتی در آمریکا و انگلیس، معادلات بازار جهانی نفت را در یک فرآیند آرام و تدریجی تغییر داده است.

در حوزه سیاسی نیز فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، ظهور اشکال جدید تروریسم در خاورمیانه و نزدیک شدن هرچه بیشتر کشورهای خاورمیانه به آمریکا باعث شده است تا روابط اعضای اوپک با یکدیگر و با دیگر کشورها دستخوش تغییر و تحولات گسترده‌ای شود.

امروز منافع اعضای اوپک دیگر لزوما مانند گذشته هم‌راستا و هم‌جهت نیست. در بسیاری از برهه‌ها آنچه که از سوی کشورهایی مانند ایران و نزوئلا به عنوان خطری جدی تلقی می‌شود، از سوی برخی دیگر از اعضا بویژه شیخ‌نشین‌های حاشیه خلیج‌فارس مورد اعتنا قرار نمی‌گیرد.

طیفی از اعضای اوپک که عربستان آن را رهبری می‌کند، به بهانه حفظ سهم اوپک در بازار جهانی نفت، به دنبال کاهش هرچه بیشتر قیمت این کالای استراتژیک و متعاقبا اعمال فشار بر کشورهایی مانند ایران و روسیه است.

در طرف مقابل، کشورهایی مانند ایران، ونزوئلا، عراق و برخی تولیدکنندگان غیراوپکی نفت مانند روسیه قرار دارند که رویکرد محور سعودی را به هیچ عنوان تائید نمی‌کنند، اما به دلایل متعدد هنوز نتوانسته‌اند اراده خود را به بازار نفت تحمیل کنند. سازمان فرتوت اوپک از درون پوسیده و نیاز به یک خانه‌تکانی اساسی دارد.

اوپک دیگر نمی‌تواند منافع اعضایی مانند ایران و ونزوئلا را تامین کند. شاید لازم باشد کشورهای تولیدکننده نفتی که تحولات چند دهه اخیر آنها را در یک جبهه قرار داده است، اعم از این که عضو اوپک باشند یا نه، یک ائتلاف جدید تشکیل دهند.

حمید اسدی - جام‌جم