خاکریزهایی​که در رادیو فتح شد

به عقیده الهی‌قلی، هنوز زوایای زیادی از دوران دفاع مقدس و انقلاب اسلامی پنهان مانده است که باید به آنها پرداخته شود و شنیدن خاطرات رزمندگان، فرماندهان و اطلاعات عملیات‌های انجام شده در این دوران می‌تواند به پردازش این نکته‌های ناگفته کمک کند که در «پشت پلک خاکریز» سعی کردیم این مهم را انجام دهیم.

آرمان ستوده، تهیه‌کننده برنامه مشغول ضبط یکی از بخش‌های برنامه است و ابراهیم نجفی، صدابردار برنامه هم مراقب حفظ کیفیت صدا و استفاده بموقع از افکت‌های مورد نیاز غرق در صفحه کلیدهای مقابلش شده؛ بنابراین تا چند دقیقه اول متوجه حضور ما داخل استودیو نمی‌شوند؛ این اتفاق درحالی است که گوینده برنامه، مهدی طهماسبی مشغول روایت خاطره‌ای مربوط به عملیات فتح‌المبین (عملیات آزادسازی خرمشهر) است.

بازخوانی عملیات‌ها

پس از مدتی همه چیز آرام می‌شود و تهیه‌کننده پشت پلک خاکریز درباره انتخاب این سوژه به قاب کوچک می‌گوید: دوران دفاع مقدس دارای زوایای گسترده‌ای است که بررسی هرکدام از آنها نیازمند سال‌ها زمان بوده و رسانه‌ها با توجه به وظیفه‌ای که به عهده دارند، باید با تولید برنامه‌ها و گزارش‌های متفاوت تمام آنها را پوشش داده و در حفظ و نگهداری آنها گام موثری بردارند که به خواست خداوند و همت همکاران تاکنون این اتفاق افتاده است. من هم در گروه ایران و حماسه به اتفاق دوستان به این نتیجه رسیدیم که بازخوانی عملیات‌ها نه در قالب نمایش‌های رادیویی، بلکه به صورت روایتی از زبان خود حاضران عملیات می‌تواند برای حفظ و حراست از آثار و رشادت‌های جوانان ایران زمین در آن دوران شنیدنی‌تر باشد که در نهایت این ایده به تولد برنامه پشت پلک خاکریز منجر شد.

ستوده ضمن اشاره به یک سال پخش این برنامه از شبکه رادیو ایران می‌گوید: در این برنامه هدف اصلی ما، دادن اطلاعاتی درباره عملیات‌های انجام شده و اطلاعاتی درباره فرماندهان عملیات‌ها در این دوران و اتفاقات مهم دوران انقلاب اسلامی از زبان آنان یا همرزمانش است، اما نه به صورت برنامه‌ای خشک و بدون روح؛ بلکه سعی کرده‌ایم این هدف را با استفاده از خاطرات فرماندهان و افرادی که در آن عملیات‌ها شرکت داشته‌اند، برای شنوندگان بازگو کنیم.

ستوده در ادامه به بخش‌های مختلف برنامه اشاره می‌کند و می‌گوید: این برنامه در سه بخش عمده تولید می‌شود؛ در ابتدا برنامه با دادن اطلاعاتی اجمالی از عملیاتی که قصد معرفی آن را داریم، آغاز می‌شود و پس از آن نوبت به ارائه اطلاعاتی درباره فرد (فرمانده) مورد نظر در آن عملیات خاص می‌رسد که در این بخش یا خود فرد حضور دارد یا خانواده‌اش و اگر هیچ کدام میسر نبود، همرزمان نزدیک وی را به برنامه دعوت می‌کنیم؛ به‌عنوان مثال شهید همت یا برخی همافران معروف که با بنیانگذار انقلاب اسلامی دیدار داشتند.

وی ادامه می‌دهد: پس از این بخش تقریبا دو یا سه دقیقه زمان داریم برای بازخوانی کتاب یا مقالاتی درباره دفاع مقدس که در حد توان سعی می‌کنیم با موضوع برنامه یا عملیات مورد نظرمان همسو باشد. به‌عنوان مثال بازخوانی کتاب «نورالدین پسر ایران» که چندی پیش بازخوانی آن در برنامه پشت پلک خاکریز تمام شد.

ستوده به بحث تحقیقاتی برنامه اشاره می‌کند و می‌گوید: این بخش برای شخص من بسیار جذاب است؛ چون در طول آن با ابعاد دیگر از شخصیت‌ها و افرادی که در دوران دفاع مقدس تاثیرگذار بوده‌اند، آشنا می‌شوم و گاهی چند روز درگیر آن می‌شوم تا بتوانم آن را در ذهن خودم تجزیه و تحلیل کنم.

وی می‌افزاید: برای تعیین و دسترسی به فرماندهان یا افراد مورد نظر معمولا از بنیاد حفظ آثار دفاع مقدس، اسناد و مدارکی که در سازمان‌های مربوط موجود است، پژوهشکده دفاع مقدس و در نهایت از پیشکسوتان جنگ استفاده می‌کنیم که خوشبختانه با توجه به همکاری بسیار مطلوب این مراکز تاکنون هیچ مشکلی نداشته‌ایم، اما گاهی حضور برخی سرداران جنگ یا خانواده‌های آنها در برنامه کمی دشوار می‌شود.

این تهیه‌کننده می‌افزاید: این عزیزان به دلیل اعتقادات قلبی و با دستور بنیانگذار جمهوری اسلامی گام در راه جهاد گذاشتند، بنابر این هرگز به دنبال مطرح شدن نبوده‌اند، به همین دلیل متقاعد کردن این افراد برای حضور در برنامه کاری بسیار دشوار است و گاهی کار به پادرمیانی ریش‌سپیدان و همرزمان آنها می‌رسد تا رضایت دهد، در برنامه حضور داشته باشند.

گاه نیز این افراد، جانباز و دارای شرایط خاصی هستند و حضورشان در استودیو کمی دشوار است و مجبور به ضبط صدایشان در محل اقامتشان می‌شویم که البته این کار دشواری‌های خاص خود را دارد. با این حال افراد گروه با علاقه این کار را انجام می‌دهند؛ چون این سختی در مقابل رشادتی که این افراد از خود برای حفظ ارزش‌های انقلاب و میهن اسلامی ما نشان داده‌اند، بسیار ناچیز است.

ستوده، جذاب‌ترین برنامه‌ای را که در قالب پشت پلک خاکریز تهیه کرده، برنامه‌های مربوط به شهید کاوه و شهید موحد دانش می‌داند و می‌گوید: در طول زندگی‌ام درباره رشادت‌ها و البته مرام و منش این افراد بسیار شنیده بودم، اما وقتی برای تهیه برنامه‌های این دو بزرگوار مشغول بررسی اسناد و مدارک موجود بودم یا این‌که با نزدیکان و همرزمانشان گفت‌وگو می‌کردم تازه فهمیدم شناخت این افراد و امثال آنها چقدر دشوار است. بنابراین امیدوارم با توجه به اهمیت موضوع توانسته باشم این شناخت را هرچند ابتدایی از طریق پشت پلک خاکریز به مخاطبانم انتقال داده باشم، چون اعتقاد دارم اگر کمی موفق شده و جرقه‌ای در ذهن مخاطبان برای شناخت آنها ایجاد کرده باشم، این افراد بدون تردید خود مسیر دستیابی به اطلاعات بیشتر را درمورد این قهرمانان دنبال می‌کنند و در نهایت مقصود من و دیگر افراد دخیل در این برنامه حاصل خواهد شد.

در ادامه ستوده، تهیه‌کننده پشت پلک خاکریز درباره برنامه‌هایی که در آینده قصد پرداختن به آنها را دارد، می‌گوید: اگر بخواهیم درباره عملیات‌ها و تیپ‌ها و لشکرهایی که در آنها شرکت داشته‌اند برنامه‌سازی کنیم، شاید وقت کم هم باشد، چون هشت سال حماسه را نمی‌توان با یک سلسله برنامه یا چند ماه برنامه‌سازی بررسی کرد. قصد دارم درباره نیروهای جهاد سازندگی در خطوط مقدم دفاع مقدس بیشتر تحقیق کنم؛ کسانی که اصطلاحا به آنها سنگرسازان بی‌سنگر گفته می‌شود و معمولا گمنام مانده‌اند؛ در حالی که این گروه بوده‌اند که مقدمات لجستیکی جنگ را با ایجاد سنگرهای مناسب قبل از عملیات آغاز می‌کردند.

هنوز توی خط مقدم هستم

تقریبا نیم ساعت از صحبتمان با تهیه‌کننده برنامه گذشته که در استودیو باز می‌شود و مهدی طهماسبی، گوینده برنامه پشت پلک خاکریز با رویی گشاده بیرون می‌آید. از طهماسبی می‌پرسم چه حسی دارید؟ با لبخندی می‌گوید هنوز توی خط مقدم هستم. اجازه دهید کمی نفس بگیرم تا در خدمت شما باشم، اما این‌قدر بگویم که معمولا وقتی در حال ضبط برنامه هستم، گاهی از یاد می‌برم که در رادیو هستم، چون غرق موضوع می‌شوم و بزرگی شخصیت سوژه برنامه (فرماندهان عملیات‌های جنگی) و البته رشادت‌هایشان مرا تحت تاثیر خود قرار می‌دهد که این هم شیرینی کار ماست.

گوینده پشت پلک خاکریز به برنامه‌هایی درباره انقلاب اسلامی اشاره می‌کند و می‌گوید: هرچند نمی‌توان هیجان برنامه‌های مربوط به دوران انقلاب را با هشت سال دفاع مقدس مقایسه کرد، اما هرکدام دارای جذابیت خاص خود هستند که درباره انقلاب اسلامی شاید این جذابیت کمی بیشتر خودنمایی کند، چون ناگفته‌های زیادی از آن دوران باقی است که از طریق این برنامه می‌توان آنها را برای مخاطبان بازسازی کرد؛ به عقیده وی تفاوت در این است که رسانه‌ها در طول انقلاب اسلامی همه این ابعاد را پوشش نداده‌اند.

طهماسبی همچنین به تنوع کارش در این برنامه اشاره می‌کند و می‌گوید: این برنامه دارای بخش‌های مختلفی است که باید برای هر کدام حس متفاوتی داشته باشم، بخصوص در بخش روایت‌ها یا بازخوانی کتاب باید بتوانم شور و حال خطوط مقدم جبهه را برای شنوندگان زنده کنم.

فرصت مناسبی پیش می‌آید تا از ابراهیم نجفی یکی از صدابردارهای پشت پلک خاکریز نیز درباره ریزه‌کاری‌های صدابرداری در اینچنین برنامه‌ها بپرسیم، او می‌گوید: هنگامی که درباره زندگی سرداران و حماسه‌سازان دوران دفاع مقدس یا انقلاب صحبت می‌کنیم، گاهی با استفاده از موزیک‌های مرتبط یا انقلابی متن سعی در جذاب‌تر کردن موضوع برای مخاطبان دارم، اما کار هنگامی حساس‌تر می‌شود که نوبت به روایات عملیاتی می‌رسد. اینجاست که همه چیز براساس ثانیه‌ها برنامه‌ریزی خواهد شد. به‌عنوان مثال تمام زمان‌بندی‌ها باید به گونه‌ای باشد که وقتی صدای شلیک گلوله خمپاره یا آر‌پی‌‌جی برای شنونده پخش شد، بتوانیم زمان انفجار و برخورد را هم دقیقا محاسبه کنیم و از افکت مخصوص به آن استفاده کنیم.

نجفی در ادامه می‌افزاید: در این بخش هماهنگی میان تهیه‌کننده، صدا‌بردار و گوینده نقش کلیدی داشته و باید تمام تمرکز افراد به کارشان باشد و کوچک‌ترین اختلالی باعث استفاده زودهنگام یا دیرهنگام از افکت‌های مورد نظر می‌شود که به کیفیت و شیوایی کار در گوش مخاطب لطمه غیرقابل جبرانی خواهد زد.

صدابردار پشت پلک خاکریز در پایان درباره استفاده از افکت‌های جنگی این برنامه نیز می‌افزاید: بیشتر این افکت‌ها در برنامه‌های مختلف مورد دفاع مقدس مورد استفاده هستند، اما همخوانی و استفاده درست و بهنگام آنها مثل صدای سلاح‌های مختلف (توپ، خمپاره، کلاشینکف و حتی حرکت انواع مختلف اتومبیل) می‌تواند تصویری واقعی از صحنه نبرد در این دوران طلایی کشورمان را زنده کند و به نوعی به گفته‌های گوینده یا مهمانان برنامه جان ببخشد.

پشت پلک خاکریز هر هفته دوشنبه‌ها و سه‌شنبه‌ها ساعت 21 و 35 دقیقه پس از اخبار روی موج اف.ام فرکانس90 مگاهرتز به ‌مدت 13 دقیقه از گروه ‌ایران و حماسه ‌رادیو ایران مهمان گیرنده‌های علاقه‌مندان است. (ضمیمه قاب کوچک)