وقتی زمان و مکان در‌هم می‌پیچد

در حقیقت توفان عبارت است از آشفتگی شدید‌ در جو زمین که به‌دلیل برخورد دو هوای کم‌فشار و پرفشار روی می‌دهد. برخورد هوای کم‌فشار و پرفشار موجب ایجاد باد می‌شود. شدت این باد به میزان اختلاف فشار و نیز بزرگی این جبهه‌ها بستگی دارد. توفان‌ها معمولا با خود باد شدید، باران، رعد و برق، تگرگ یا برف همراه خواهد داشت.

توفان‌ها در مناطق مختلف دنیا اعم از گرمسیری و سردسیری، خشک و مرطوب یا خشکی و دریا روی می‌دهد. علاوه بر موقعیت جغرافیایی محل توفان، عوامل دیگری نظیر شیوه شکل‌گیری، سرعت حرکت، فصل وقوع و نیز وجود هوای مرطوب هم از پارامترهای دسته‌بندی نوع توفان است.

طول مدت یک توفان ممکن است بسیار طولانی باشد و حتی تا روزها ‌ طول بکشد . همچنین توفان‌ها از نظر دفعات تکرار نیز با هم متفاوت هستند.

توفان‌هایی که روی خشکی روی می‌دهند نه‌تنها در بسیاری از موارد موجب بروز خسارت‌های مختلف جانی و مالی می‌شوند، بلکه حتی در برخی موارد بر شرایط اقیانوس‌ها نیز تاثیر می‌گذارند و موجب ایجاد جریان‌های شدید اقیانوسی، امواج شدید، تغییر دمای آب و حتی مرگ و میر ماهیان می‌شوند.

در علم هواشناسی با اسامی بسیار گوناگونی برای توفان‌ها روبه‌رو هستیم. حال به بررسی برخی از مشهورترین و خسارت‌ بارترین انواع توفان می‌پردازیم.

توفند (Hurricane) یکی از معروف‌ترین انواع توفان است که هر ساله خسارت‌های زیادی به بار می‌آورد. توفند عبارت است از یک سامانه جوی آشفته که هوای کم‌فشار در مرکز آن قرار دارد. توفند همراه با بارندگی و باد شدید است. شعاع یک توفند ممکن است به صدها کیلومتر هم برسد.

توفندها معمولا در مناطق نزدیک دریا یا مربوط روی می‌دهند. یکی از معروف‌ترین توفندهای چند سال اخیر، کاترینا نام داشت که موجب بروز آسیب‌های جانی و مالی زیادی به شهروندان منطقه جنوبی ایالات متحده شد.

توفان باد (wind storm) نوعی توفان است که باد شدید را با خود به همراه دارد و البته هیچ نوع بارشی ندارد. دلیل نباریدن در این توفان‌ها، نبود هوای مرطوب در ساختار آنهاست.

توفان‌های شن که در مناطق صحرایی یا کویری روی می‌دهد را باید نوعی توفان باد دانست. در این نوع از توفان‌ها، جابه‌جایی مقدار زیادی خاک یا شن می‌تواند موجب بروز آسیب به خانه‌ها یا زیرساخت‌های مختلف شود.

گردباد (whirlwind) نوعی پدیده هواشناسی است که با باد چرخشی همراه است. یکی از مخرب‌ترین انواع توفان که جزو گردبادهاست را باید «پیچند» (tornado) دانست. از آنجا که پیچند ‌ روی خشکی صورت می‌گیرد، در اصل نوعی توفان باد محسوب می‌شود. در این نوع از توفان، یک ابر عظیم الجثه سیاه رنگ به شکل یک قیف بزرگ در آسمان دیده می‌شود. پیچند معمولا خسارت‌بارترین نوع توفان است.

توفان تندری (thunderstorm) یکی دیگر از انواع توفان است که به‌ دلیل وجود رعد و برق در آن به این نام خوانده می‌شود و تلفات انسانی را در نقاط مختلف دنیای بر جای می‌گذارد.

شکل‌گیری این نوع‌ توفان بیشتر در فصول بهار و تابستان است. در توفان تندری با ابرهای کومولونیمبوس روبه‌رو هستیم. همچنین این نوع‌ توفان در بیشتر موارد با خود باران و باد شدید را به همراه دارد.

توفان برف (blizzard) یکی دیگر از انواع توفان است که ممکن است شکل‌های گوناگونی داشته باشد. به طور کلی در توفان برف شاهد وزش باد شدید، برف سنگین (حداقل پنج سانتی‌متر برف در ساعت) و نیز شرایط دمایی بسیار سرد (معمولا زیر منهای ده درجه سانتی‌گراد) ‌هستیم.

صالح سپهری‌فر/ جام جم